Læknablaðið - 01.08.1973, Síða 69

LÆKNABLAÐIÐ
173
Gæði þjónustunnar fara aftur á móti að
mestu eftir menntun lækna og hjúkrunar-
liðs ásamt þeim tækjabúnaði og vinnu-
aðstöðu, sem fyrir hendi er. Hafa þessi
atriði verið mjög rædd að undanförnu og
virðast allir sammála um þau. Hin hag-
ræna hlið þessa máls hefur þó lítið verið
rædd og verður vikið að henni seinna.
Heildarskipulagning. Gagnsemi góðrar
heilbrigðisþjónustu er einnig í því fólgin,
að kerfið starfi rétt og auðveldlega. Rétta
og bezta þjónustan er því háð, að náin
og starfræn tengsl séu á milli hinna ýmsu
stofnana heilbrigðiskerfisins. Mikið hefur
verið talað um „samvinnu" í þessu efni,
en venjulega mjög óljóst. Virðast sumir
þar vilja leggja megináherzlu á persónu-
leg tengsl starfsfólks, sem í rauninni er
sjálfsagður hlutur í heildarskipulagi, en
mun vafasamara, þar sem skipulag er
sundurleitt. En persónuleg tengsl hljóta
þó alltaf að vera veikur grundvöllur heild-
arskipulags.
HAGNÝTING
Hagnýtingu fjármagnsins er hægt að
líta á tæknilega (technical efficiency),
iðnlega (industrial efficiency), eða þjóð-
hagslega (allocative efficiency).
Tæknileg hagnýting er það, að veita
sérhverja þjónustu fyrir lægstan hugsan
legan kostnað. Það hefur t. d. sýnt sig að
hægt er að lækka kostnað við tannlækn-
ingar með því að láta aðstoðarfólk vinna
með tannlækninum og þá um leið sum
af störfum hans, sem þetta fólk vinnur
eins vel, en fyrir mun lægra verð. Það
er mjög sennilegt, að hægt væri að stór-
bæta tæknilega hagnýtingu í almennum
lækningum og jafnvel á sjúkrahúsum.
Nýting sjúkrarúma er annað dæmi um
tæknilega nýtingu. Sagt er, að 10-20% af
þeim sjúklingum, sem vistast á sjúkra-
húsum, þurfi ekki þar að vera.2 En þetta
jafngildir fyrir 600 rúma sjúkrahús með
3000 kr. daggjaldi á milli 6,5 millj. og
13 millj. á ári.
ISnleg hagnýting er not þess fjármagns,
sem til þjónustunnar er varið. Sjúkrahús
eða heilsugæzlustöð, sem byggð eru of
stór eða til annars en þörf er fyrir, eru
dæmi um lélega iðnlega nýtingu. Fjár-
magnið og vinnuaflið nýtist illa og skilar
því litlu til þjóðarbúsins. Hönnun heil-
brigðisþjónustunnar er hér veigamesta at-
riðið.
Tvöföldun tækjabúnaðar, t. d. röntgen-
tæki, sem, ef til vill, standa meir og
minna ónotuð, eru dæmi um þetta. Fé
lagasamtök, sem leggja oft hart að sér
til þess að gefa stofnunum rándýr tæki,
ættu að gæta þjóðarhagsmuna í þessu
sambandi, þar sem dýr tæki geta þýtt
aukinn og óþarían rekstrarkostnað.
Þjóðhagsleg nýting er mat okkar á því,
hvort þeim fjármunum, sem varið hefur
verið til heilbrigðismála, hafi verið bezt
varið til þeirra, en ekki til annarra þarfa
þjóðfélagsins. Eins og áður hefur verið
að vikið eru margir aðrir þættir þjóð-
félagsins, sem skipta heilsu þjóðarinnai
miklu máli. Það er því hugsanlegt, að
hluti þess fjármagns, sem nú er varið til
heilbrigðisþjónustu, gerði meira gagn með
því að bæta húsnæði þeirra, sem búa vi<T
slæman húsakost.
„Say’s Law“ segir, að framboð skapi sér
eigin eftirspurn.2 Það er mjög sennilegt,
að læknar og hjúkrunarlið muni alltaf
finna sér verkefni, og er því „eftirspurn"
eftir læknum vafasamur mælikvarði á
þörfina fyrir heilbrigðishjálp.
Af framanskráðu er ljóst, að það er
vandasamt verk að skipuleggja heilbrigð-
isþjónustuna og ýkjulaust hægt að full-
yrða, að vandasamara verk hvíli vart á
þjóðfélaginu.
Erlendis eru gerðar tilraunir til þess
að leysa bennan vanda á hlutlægan hátt.
Vinnurannsóknir (work study) eru mik-
il hjálp í þessu efni. Geysileg þekking er
nú til staðar um vinnuaðferðir (method
study) og vinnumat (work measurement)
og bíður í rauninni nýtingar. Erlendis er
stjórnum sjúkrahúsa boðin hjálp til þess
að hanna og manna sjúkrahúsin (manage-
ment survey) og geta þau á fáum dögum
fengið upplýsingar um þetta efni. Það er
óþarft að ræða þann sparnað og þá auknu