Dagblaðið Vísir - DV - 16.02.2007, Blaðsíða 16

föstudagur 16. febrúar 200716 Fréttir DV
DV mynD Stefán
Upplifun barnanna sem dvöldu
á Kumbaravogi um árabil er
misjöfn. Einn þeirra sem þar bjó
um átta ára skeið er Róbert Har-
aldsson, dósent í heimspeki við
Háskóla Íslands, sem segist hafa
fundið þar bæði ástúð og hlýju.
„Ég dvaldi á Kumbaravogi frá
árinu 1967 fram til 1975 og þar
leið mér vel,“ segir Róbert. „Ég
fann fyrir ástúð og hlýju frá fóstur-
foreldrum mínum, en það leiddi
af verkaskiptingu þeirra daga að
mæðurnar sinntu börnunum
meira en feður og ég fann því sér-
staklega mikla hlýju frá Hönnu,
fósturmóður minni. Hún var ein-
staklega elskuleg kona.“
Róbert segist vissulega hafa
saknað foreldra sinna oft, enda
raun að þurfa að yfirgefa þá á við-
kvæmum aldri.
„En mér leið vel á Kumbara-
vogi og fannst vel að mér búið,“
segir hann. „Það var gaman að al-
ast upp á Stokkseyri.“
Í viðtali við Elvar Jakobsson hér
í blaðinu líkir hann miklu vinnu-
álagi á börnin á Kumbaravogi við
þrælkun. Ert þú ekki sama sinnis?
„Nei, mér finnst það alltof fast
að orði kveðið. Fósturforeldr-
ar mínir lögðu vissulega mikla
áherslu á að við tækjum þátt í
heimilisstörfum og myndum
venjast allri algengri vinnu. Það
var mikil virðing borin fyrir vinnu-
semi á heimili okkar.“
Vinnuálag árstíðabundið
En var mikil vinna lögð á herð-
ar ykkar?
„Við unnum meira en ung-
menni eiga að venjast nú í dag,
en vinnuálagið var árstíðabund-
ið. Það var til dæmis unnið hörð-
um höndum á haustin við upp-
skeruna. Við unnum líka við
hænsnarækt, byggingarvinnu og
í pokagerðinni. En við fengum
líka mikinn tíma til að leika okkur,
ferðast og stunda námið. Ég varði
miklum tíma í Stokkseyrarfjör-
unni og í móum og mýrum norð-
austur af Kumbaravogi þar sem er
mikið og fjölbreytt fuglalíf. Raunar
undrast ég hve oft og hve víða fóst-
urforeldrar okkar ferðuðust með
okkur um Ísland, þennan stóra
barnahóp. Við fórum á skátamót
víða um land, lengri og skemmri
bíltúra og iðulega í styttri ferðir
á laugardögum. Við unnum líka
í frystihúsinu á Stokkseyri í fisk-
vinnslu líkt og önnur ungmenni í
þorpinu.“
Ykkur var launað með ís ef þið
stóðuð ykkur vel. Finnst þér það
eðlileg uppeldisaðferð?
„Ég minnist þess nú ekki að ís
hafi verið eitthvert sérstakt uppeld-
istæki á Kumbaravogi, að minnsta
kosti ekki meira en gerist á venju-
legum íslenskum heimilum!“
Þið fóruð alltaf inn bakdyra-
megin. Finnst þér það eðlilegt?
„Ég skil ekki hvað spurningin
gefur í skyn og hef í raun aldrei
leitt hugann að þessu, því um-
gengni öll var hin eðlilegasta.
Mjög eðlilegt skipulag sem tíðkast
víða til sjávar og sveita og var einn-
ig hjá okkur. Þurrkklefi og slík að-
staða var bakdyramegin og miklu
meira rými til að geyma yfirhafnir
en við aðalinnganginn. Við hefð-
um hlegið hressilega strákarn-
ir á Kumbaravogi, er ég hræddur
um, ef við hefðum fengið á okkur
þessa spurningu.“
Öruggt og gott heimili
Hvaða hug berð þú til æskuár-
anna núna?
„Ég ber góðan hug til æskuára
minna. Það var gott að alast upp
á Stokkseyri. Heimilið var öruggt
og gott og reyndar mikil framför
frá þeim tveimur heimilum eða
stofnunum sem ég þekkti til og
hafði áður dvalið á í stuttan tíma.
Ég tel mig heppinn að hafa dval-
ið á Kumbaravogi miðað við þær
aðstæður. Ég hef heyrt í öðrum
uppeldissystkinum sem eru sama
sinnis.“
En hvernig hugsaðirðu um
þessar aðstæður þegar þú varst
yngri?
„Ég man að ég saknaði oft for-
eldra minna og það er svo margt
sem barnshugurinn ekki skilur.
En eftir því sem ég best man var
ég sáttur krakki og glaðvær.“
Tengdistu vel öðrum börnum á
Kumbaravogi?
„Auðvitað misvel í svo stórum
hópi, en ég eignaðist afskaplega
góða félaga og vini í hópnum. Og
ég átti góð samskipti við öll fóstur-
systkini mín, án undantekningar.“
Tengdistu hjónunum vel?
„Ég hef lært að meta þau betur
og betur með hverju ári sem líður.
Ég ber mikla virðingu fyrir ævi-
starfi þeirra sem ég tel einstakt að
mörgu leyti.“
Kristján þykir hlýlegur maður
af sumum, en er illa liðinn af öðr-
um. Upplifðir þú hann aldrei sem
harðan mann?
„Það hefur aldrei nokkur mað-
ur sagt í mín eyru að hann hafi
haft illan bifur á Kristjáni. Kristj-
án gat verið hlýr og hann gat ver-
ið strangur líkt og góðir foreldr-
ar. Ég varð hins vegar aldrei fyrir
neinu harðræði af hans hálfu. Ég
ber mikla virðingu fyrir Kristjáni
og ævistarfi hans. Mér hefur fund-
ist hann með fádæmum útsjónar-
samur og úrræðagóður maður og
hann er með fjölmörg járn í eld-
inum ennþá þótt hann sé kominn
hátt á áttræðisaldur.“
Varst þú einn þeirra sem var í
eftirlæti hjá hjónunum?
„Ég minnist þess ekki að þau
hafi gert upp á milli okkar barn-
anna. Mér finnst ég hafi átt gott
samband við þau bæði en það var
auðvitað ekki eins náið og sam-
band milli barns og foreldris í lít-
illi kjarnafjölskyldu. Það gefur
augaleið.“
fjarri því að harðræði
væri beitt
Einar Agnarsson er sagður
hafa verið sá minnsti en jafn-
framt sá hugrakkasti og sagð-
ur hafa svarað fyrir sig, staðið
uppi í hárinu á Kristjáni sem hafi
hegnt honum. Einar var sendur í
Breiðuvík í hegningarskyni. Hvað
finnst þér um það núna í ljósi
þeirra upplýsinga sem við höfum
um Breiðuvík?
„Ég veit ekki til hvers þú ert
að vísa hér og ég vil ekki ræða
einstaka einstaklinga. Þegar ég
hugsa til Einars heitins þá get ég
almennt sagt að sitthvað er gæfa
og gjörvileiki. Það var fjarri fóst-
urforeldrum mínum að beita
nokkurn harðræði. Lýsingu af
þessu tagi kannast ég ekki við. Og
ég verð að segja almennt að mér
finnst miður að æskuheimili okk-
ar skuli sett í samhengi við þessa
umræðu um Breiðuvík. Þessu
tvennu verður ekki líkt saman.“
Þið talið hvert um annað sem
„systur“ eða „bróður“. Bundust
þið svona sterkum böndum?
„Já, mér hefur alltaf fundist
ríkja hlýhugur á milli okkar fóst-
ursystkinanna. Ég skynja hann
enn í dag í hvert sinn sem ég hitti
þau.“
Hvert er samband ykkar í dag,
barnanna sem dvöldu á Kumb-
aravogi?
„Ég hef mismikið samband við
þau. En eins og ég segi þá finn ég
fyrir miklum hlýleika milli okkar.
Við hittumst langflest að minnsta
kosti einu sinni á ári, á annan í
jólum hjá Kristjáni á Kumbara-
vogi og verjum eftirmiðdegi sam-
an.“
Leiðarljósið var að skapa
eðlilegt fjölskyldulíf
Hefur þú þurft að vinna í
minningunum, er eitthvað sem
þú varst ósáttur við úr æsku eftir
að þú fullorðnaðist?
„Mér finnst ég ekki hafa meira
af slíku í mínu lífi en gerist og
gengur. Það er ekkert eitt sem ég
hef þurft að gera upp, eða neitt
af því tagi. En sjónarhorn manns
breytist með árunum og maður
áttar sig betur á því hverjir hafa
reynst manni vel.“
Hvert er viðhorf þitt til þess að
ríkisstjórnin hefur ákveðið að láta
fara fram rannsókn á aðbúnaði
barna á barnaheimilum „fyrri
tíma“? Er slíkt nauðsynlegt að
þínu mati?
„Mér sýnist að þessi heimili
hafi verið mjög ólík og haft mjög
ólíkar hugsjónir að leiðarljósi. Sú
hugsjón sem fósturforeldrar mín-
ir höfðu að leiðarljósi var að skapa
börnum sem komu úr erfiðum
fjölskylduaðstæðum eðlilegt fjöl-
skyldulíf þar sem móðir og faðir
voru til staðar og börnin mynduðu
systkinahóp. Við töluðum aldrei
um Kumbaravog sem barnaheim-
ili heldur sem heimili okkar. Og
við litum ekki á þau hjónin sem
forstöðufólk sem gæti komið og
farið. Flest börnin kölluðu þau
mömmu og pabba. Mér sýnist að
hin kristna hugmyndafræði þeirra
hafi skilað góðum árangri, skapað
festu og öryggiskennd hjá okkur
börnunum.“
Telur þú rétt að þau börn sem
bjuggu á barnaheimilum og eiga
enn um sárt að binda fái sálfræði-
aðstoð?
„Að sjálfsögðu.“
Telur þú líklegt að mörg þess-
ara barna hafi grafið reynsluna
djúpt í undirmeðvitund og hafi
ekki náð að fóta sig í lífinu?
„Langflestir krakkanna á
Kumbaravogi hafa náð að fóta sig í
lífinu og mörgum hefur gengið vel,
jafnvel mjög vel. Meirihluti okkar
hefur hlotið háskólamenntun eða
sérhæfða iðnmenntun og ég veit
ekki betur en flest okkar starfi á
vettvangi sem við erum sátt við og
höfum náð að mynda okkar eigin
fjölskyldur. Undantekningar frá
þessu eru ekki margar, en þær eru
til. Ég lít svo á að þessi árangur sé
mikil meðmæli með því starfi sem
fósturforeldrar mínir unnu og
þeim hugsjónum sem þau lögðu
til grundvallar.“
Þakklátur fyrir þá aðstoð
sem mér var veitt
Í viðtalinu við Elvar kemur
fram að hann var beittur kyn-
ferðislegu ofbeldi af gestkomandi
manni, sem var tíður gestur á
heimilinu. Grunaði þig einhvern
tíma að slíkt ætti sér stað?
„Það tekur mig mjög sárt að
heyra að hann hafi orðið fyrir ein-
hverju slíku af hálfu gestkomandi
manns. Sjálfur varð ég ekki vitni
að því. Og ég veit ekki hvort rétt sé
að tala um þennan mann sem tíð-
an gest á heimilinu. Hitt veit ég að
grunsemdir vöknuðu um þennan
mann og var brugðist við því svo
ákveðið að ég minnist þess ekki
að hafa séð hann á heimilinu eft-
ir að þær grunsemdir vöknuðu.
En mig langar líka að taka fram
að neikvætt viðhorf til heimilis-
ins sem virðist koma fram í þessu
viðtali er mikið minnihlutaviðhorf.
Ég veit að meirihluti okkar hefur
þau jákvæðu viðhorf til fósturfor-
eldranna sem ég hef lýst. Það hef
ég skynjað fyrr og síðar, til dæmis
þegar við fósturbörnin sömdum
minningargrein um fósturmóður
okkar árið 1992.“
Hvað telur þú gott hafa leitt af
uppeldinu á Kumbaravogi?
„Ég lærði dugnað, þrautseigju,
reglusemi og virðingu fyrir mik-
ilvægi menntunar á Kumbara-
vogi. En það sem situr ef til vill
dýpst í mér er virðing fyrir lífrík-
inu og náttúrunni enda er fjaran
á Stokkseyri dásamleg og lífrík-
ið allt. Ég fer oft austur til að fá
mér göngutúr í fjörunni, einn eða
með fjölskyldu minni.“
Leiddi eitthvað slæmt af þeirri
dvöl?
„Ég ber ekki kala til nokkurr-
ar manneskju eftir dvöl mína á
Kumbaravogi. Þvert á móti er ég
þakklátur fyrir þá aðstoð sem ég
og fjölskylda mín fengum á erf-
iðum tíma. Ég var einnig svo lán-
samur að eiga góða foreldra sem
héldu góðum tengslum við mig
og ég sneri aftur til þeirra fimmt-
án ára gamall. Fósturforeldra
minna og -systkina á Kumbara-
vogi minnist ég með hlýhug og
þakklæti.“
Þakklátur
fyrir árin á
kumbaravogi
Sama lífið, misjöfn sýn. Á Kumbaravogi dvöldu
börn árum saman en upplifðu veruna á mis-
jafnan hátt. elvar og Róbert geyma ólíkar
minningar innra með sér. Viðhorfin til fóstur-
heimilisins eru gjörólík.
Róbert Haraldsson er
þakklátur „sú hugsjón sem
fósturforeldrar mínir höfðu að
leiðarljósi var að skapa börnum
sem komu úr erfiðum fjölskyldu-
aðstæðum eðlilegt fjölskyldulíf,
þar sem móðir og faðir voru til
staðar og börnin mynduðu
systkinahóp.“
„Ég ber góðan hug til
æskuára minna. Það
var gott að alast upp á
Stokkseyri. Heimilið
var öruggt og gott.“
AnnA KRiStine
blaðamaður skrifar: annakristine@dv.is