Dagblaðið Vísir - DV - 16.02.2007, Page 25

DV Fréttir föstudagur 16. febrúar 2007 25
„Reynsla mannanna sem voru í
Breiðuvík hefur markað djúp spor
í sálir þeirra,“ segir Helgi Gunn-
laugsson afbrotasálfræðingur um
áhrif Breiðuvíkurvistar á dreng-
ina sem þar sættu miskunnar-
lausu ofbeldi. Helgi segir reynsl-
una af Breiðuvík vekja upp áleitnar
spurningar um meðferðarúrræði í
samfélaginu í dag. Umræðan verði
sífellt háværari um að ekki sé gott
að vista börn í langan tíma utan
eðlilegs umhverfis þeirra.
„Kerfið og samfélagið brugð-
ust þessum piltum og því hafa
þeir mikla óbeit á hvers kyns yf-
irvaldi,“ segir Helgi en það hefur
verið áberandi hjá þeim sem vist-
aðir voru í Breiðuvík að þeir fyrir-
líta yfirvöld. Að sögn Helga upp-
lifðu þeir sig mjög snemma sem
útlaga í samfélaginu. Í raun voru
þeir einir á móti heiminum. Eftir
að þeir voru sendir til Breiðuvík-
ur virðist sem enga hjálp hafi verið
að fá. Þeir sættu barsmíðum ef þeir
töluðu um raunverulegt ástand á
drengjaheimilinu. Þess vegna litu
þeir svo á að þeir skulduðu samfé-
laginu ekki neitt.
Fullmótaðir menn
Langt er síðan piltarnir voru
vistaðir í Breiðuvík. Í dag eru þeir
komnir á miðjan aldur og hafa
margir hverjir lifað og hrærst í heimi
glæpa og ofneyslu áfengis og lyfja.
„Þeirra sjálfsmynd og lífsað-
stæður eru mjög mótaðar,“ seg-
ir Helgi en piltarnir komu á við-
kvæmum aldri til Breiðuvíkur og
höfðu mismunandi bakgrunn. Að
sögn Helga hefur það sýnt sig að
erfitt getur verið að aðstoða börn
sem koma úr öllum áttum, með
ólík vandamál og á misjöfnum
aldri. Hann segir mjög vafasamt að
loka börn inni á slíkum heimilum
til lengri tíma. Þá helst vegna þess
að flest barnanna sneru aftur í sitt
eðlilega umhverfi.
Vilja ekki peninga
„Það sem sló mig mest þegar
ég hlustaði á viðtölin við menn-
ina var að þeir vildu ekki endilega
fjárbætur fyrir vist sína í Breiðuvík,
sársaukinn er dýpri en það,“ segir
Helgi um möguleika á því að að-
stoða mennina. Hann segir að þeir
vilji frekar einhvers konar uppreisn
æru og að samfélagið sýni ábyrgð
á gjörðum sínum með því að biðja
þá afsökunar. Hann segir það frek-
ar kröfu samfélagsins sjálfs að
bæta þeim skaðann með pening-
um. Hann segir að svo virðist sem
þeir líti frekar á málið sem svo að
samfélagið skuldi þeim afsökun-
arbeiðni og viðurkenningu á þeim
raunum sem þeir þurftu að þola.
Breiðavík framtíðarinnar
„Margar áleitnar spurningar
vakna þegar Breiðavík er skoðuð,
þá spyr maður sig hvernig meðferð-
arúrræðum og umhverfi sé háttað í
dag,“ segir Helgi og brýnir nauðsyn
þess að samfélagið og ríkisstjórn-
in dragi lærdóm af umræðunni.
Breiðavík sýndi og sannaði að vist-
unarúrræði þar sem börn eru tekin
úr sínu venjulega umhverfi í lang-
an tíma, eru varasöm. Hann segir
þetta mikinn lærdóm sem þurfi að
íhuga vandlega. Þrátt fyrir að úrræði
nú séu talsvert betri en þau voru,
þá viljum við ekki líta til baka eftir
tuttugu ár og fara í gegnum sömu
umræðu og Breiðavík er brennd af
í dag. Helgi kastar fram spurning-
unni hvort meðferðarúrræði séu til
fyrirmyndar í dag og hvort þau megi
bæta fyrst ríkisstjórnin hefur ákveð-
ið að láta rannsaka þetta yfirgrips-
mikla mál, sem DV hratt af stað.
Reiðir og beiskir
„Það er mikil beiskja í mönn-
unum og þeir eru reiðir út í mis-
heppnað úrræði,“ segir Helgi og
bætir við að þeir muni aldrei bíða
þess bætur þrátt fyrir þá hjálp sem
félagsmálaráðuneytið hefur boðið
þeim. Eini raunverulegi sigurinn
sem hægt er að fá úr umræðunni
sem varðar Breiðuvík, er reynslan
og lærdómurinn sem samfélagið
getur dregið af þessum hrikalegu
atburðum.
Ævilangar afleiðingar misþyrminga og hörku
Afleiðingar Breiðuvíkurvistar á þá sem þar voru um lengri eða skemmri tíma eru
svo alvarlegar og djúpstæðar að skaðinn verður aldrei bættur. Afbrotasálfræðingur-
inn Helgi Gunnlaugsson segir sár Breiðuvíkurdrengjanna svo djúp að þau grói seint
ef nokkurn tímann. Menn verði þó að læra af reynslunni og gera betur í nútímasam-
félagi. Koma verði í veg fyrir að annað eins geti nokkurn tímann endurtekið sig.
Helgi Gunnlaugsson
segir íslensku þjóðina
þurfa að læra af
mistökunum í
breiðuvík.
„Ég man ekki eftir því að
hafa beitt slíku ofbeldi,“ sagði
bjarni Þórhallsson, sonur
Þórhalls Hálfdánarsonar, í
samtali við dV en hann er eina
barn hans sem hefur tjáð sig
opinberlega um málið. bjarni
hefur ekki viljað tjá sig við
neinn annan fjölmiðil.
bjarni var forstöðumaður
uppeldisheimilisins veturinn
1972 til 1973 en svo tók georg
gunnarsson við heimilinu.
sjálfur er bjarni skósmiður á selfossi í
dag. Hann var sakaður um harðræði eftir
að hann tók við af föður sínum en sjálfur
neitaði hann slíku alfarið.
„faðir minn var mjög strangur maður
en sjálfur varð ég aldrei var við ofbeldi á
heimilinu,“ sagði bjarni, en hann útilok-
aði þó ekki að slíkt gæti hafa viðgengist.
Hann segir málið komið í réttan farveg
og hann vilji sem minnst skipta sér af því
sjálfur. Hann er eina barn Þórhalls sem
hefur viljað tjá sig um ásakanir á hendur
föður sínum og sér sjálfum.
Sonur neitar harðræði
„Það var haft í
flimtingum þegar
ég keypti býlið, að
breiðuvíkurbörnin fylgdu
með í kaupbæti,“ segir
Keran Ólason sem ásamt
konu sinni birnu Mjöll
atladóttur, rekur hótel
þar sem uppeldisheimilið
var til húsa. Keran og
birnu varð ljóst stuttu
síðar hvað átt var við
en þá hringdu gamlir
vistmenn í tíma og
ótíma í hótelið, yfirleitt
drukknir, til þess að
gera upp óhugnanlega
fortíð sína. Þar að auki
hótuðu sumir þeim
hjónum lífláti en einn
sagðist ætla að koma
vestur og myrða þau.
slík var reiðin. Keran
segir sögu breiðuvíkur
óhugnanlega en
brotunum hafi hann
ekki púslað saman
fyrir alvöru fyrr en dV
kom út fyrir tveimur
vikum. Þangað til
hafði hann afskrifað
minningar mannanna
sem drykkjuraus.
Komið hefur
í ljós að sögurnar
virðast raunsannar og
hrollvekjandi að auki.
Breiðuvíkurhjón fá líflátshótanir
Með lömunarveiki
til Breiðuvíkur
„Ég fékk lömunarveiki og fósturfaðir
minn sendi mig í kjölfarið til breiðuvík-
ur,“ segir georg Viðar björnsson sem
var vistmaður til fimm ára í breiðuvík.
Hann kom þangað fyrst tíu ára gamall
og dvaldi þar frá 1956 til 1960. Þá var
björn Loftsson forstöðumaður að sögn
georgs.
„Við vorum sextán strákar þarna,
allir í kringum ellefu ára, við áttum að
heita glæpamenn þegar við komum í
Víkina,“ segir georg þegar hann rifjar
upp vistina. Hann var eitt barnanna sem
engin sjáanleg ástæða var fyrir að væri
vistað þar.
Hann segir vistina ekki hafa verið
dans á rósum.
„Þegar við brutum af okkur vor-
um við stundum settir í strigapoka og
hengdir upp á snaga,“ segir georg Viðar
um harðar uppeldisaðferðir sem þá voru
við lýði. aðspurður hversu lengi börnin
voru látin hanga segir hann: „Það var allt
upp í heilan dag.“
georg segir vistina hafa verið
furðuágæta en það versta fannst honum
kennsluleysið. svo virðist sem markviss
kennsla hafi ekki farið fram þar. „Mér
finnst ríkið helst skulda mér það,“ segir
georg sem, líkt og aðrir vistmenn, var
hlunnfarinn um menntun.
Menntun í molum
„Þetta var ekki beinlínis kennsla,
frekar eins og félagsskapur,“ segir eiríkur
Hjartarson, sem var kennari í breiðu-
vík árið 1964 en þar starfaði hann einn
vetur. Í ljós hefur komið að kennsla hjá
breiðuvíkurbörnunum var í molum.
Krakkarnir fóru margir hverjir
átta ára gamlir
til vistunar á
heimilinu og
sneru aftur
um fjórtán
ára aldur.
Þau fengu
enga mark-
vissa kennslu
á þessum
árum og því
var fjórtán
ára breiðu-
víkurbarn
með mennt-
un á við átta
ára gamalt
barn þegar
það sneri
aftur. Þau
voru rænd
menntun
sinni sem
varð til þess
að margir
hölluðu sér
að vímu-
efnum á
meðan aðrir drifu sig á sjóinn. Ljóst er
að vistin í breiðuvík hafði af börnum
mannsæmandi möguleika á menntun
sem ríkinu er skylt samkvæmt mannrétt-
indasáttmála og alþjóðalögum að veita.
Þeir menn sem vistaðir voru á heimilinu
og komið hafa fram í dV, segja þar sárast
að þeir fengu aldrei tækifæri til þess að
sækja sér tilhlýðilega menntun.
föstudagur 9. febrúar 200714
Fréttir DV
„Þetta kemur manni gjörsam-
lega í opna skjöldu,“ segir Guð-
mundur Hallvarðsson, þingmað-
ur Sjálfstæðisflokksins, um Þórhall
Hálfdánarson sem veitti uppeldis-
heimilinu í Breiðuvík forstöðu frá
1964 til 1972. Í umfjöllun DV síð-
asta föstudag var lýst dvöl pilta á
heimilinu. Þeir segja hana hafa ver-
ið helvíti á jörðu. Einn þeirra sagði
Þórhall sadista og lýsti því þegar
hann læsti piltana í myrkum kjall-
ara og misþyrmdi þeim hrottalega
með líkamlegu ofbeldi.
Þórhallur Hálfdánarson fædd-
ist árið 1916 í Stykkishólmi. Hann
átti sjö bræður og var næstyngst-
ur þeirra. Þar ólst hann upp til tólf
ára aldurs. Hann flutti að Núpstúni
í Hrunamannahreppi eftir það og
dvaldi þar í nokkur ár.
Þórhallur sótti nám í Stýri-
mannaskólanum og lauk því árið
1949. Nokkrum árum áður hafði
hann kynnst verðandi konu sinni,
Guðmundu Halldórsdóttur, þau
giftust ári 1942.
Eftir að hann lauk námi við Stýri-
mannaskólann stundaði Þórhallur
sjómennsku í nokkur ár. Árið 1964
tók hann svo við uppeldisheimilinu
í Breiðuvík.
Heiðraður sjómaður
„Leiðir okkar lágu saman í sjó-
mannadagsráði árið 1986,“ segir
Guðmundur Hallvarðsson, þing-
maður Sjálfstæðisflokksins, en
saman gegndu þeir opinberum
störfum á vegum nefndarinnar. Þá
var Þórhallur virkur í félagslífi sjó-
manna og var meðal annars gjald-
keri sjómannadagsráðs. Hann var
einnig í Skipstjóra- og stýrimanna-
félaginu Kára í Hafnarfirði. Hann
gegndi gjaldkerastöðu innan Kára í
fjórtán ár. Að auki hlaut hann heið-
ursmerki sjómannadagsins í Hafn-
arfirði árið 1995.
„Hann kom mér fyrir sjónir sem
rólegur og yfirvegaður karl,“ segir
Guðmundur og bætir við að honum
hafi ávallt verið sýnt mikið traust í
þeim verkum sem hann tók að sér.
Hann segir umfjöllun um manninn
undanfarna daga hafa komið sér
verulega á óvart og hreinlega í opna
skjöldu. Aðspurður segir Guð-
mundur að Þórhallur hafi aldrei
minnst á veru sína í Breiðuvík á
meðan þeir störfuðu saman.
Endaði hjá Halldóri
Öllum ber saman um að Þór-
hallur hafi verið þrekinn og mikill
maður. Hann var ákveðinn í þeim
nefndarstörfum sem hann stund-
aði og að auki var hann sagður sér-
lega talnaglöggur. Hann starfaði
sem framkvæmdastjóri rannsókn-
arnefndar sjóslysa og gegndi því
starfi í þrettán ár.
Samferðarmaður hans Ingvi R.
Einarsson var með honum í Skip-
stjóra- og stýrimannafélaginu Kára.
„Ég hef allt gott um Þórhall að
segja,“ segir Ingvi. Hann segir um-
ræðu síðustu daga hafa komið sér
gríðarlega á óvart og segist varla
trúa að maðurinn geti hafa haft þá
persónu að geyma sem gamlir vist-
menn í Breiðuvík lýsa. Hann segir
hann hafa verið dreng góðan.
Samkvæmt Guðmundi Hall-
varðssyni hóf Þórhallur störf hjá
sjávarútvegsráðuneytinu þegar
hann komst á ellilífeyrisaldur. Þá var
Halldór Ásgrímsson sjávarútvegs-
ráðherra en Þórhallur starfaði þá
aðallega við að sendast út um allan
bæ að sögn Guðmundar.
Hann hætti þar störfum nokkru
síðar og bjó í Hafnarfirði þar
til hann var bráðkvaddur á
heimili sínu árið 2001 en þá
var hann áttatíu og fimm ára
gamall. Þá var kona hans, Guð-
munda, nýlátin.
Þórhallur var virtur á meðal
jafningja í sjómannastéttinni á
Íslandi. Allir þeir sem rætt var við
og könnuðust við hann báru hon-
um vel söguna. Voru allir sammála
um að fregnir síðustu daga hefðu
komið þeim verulega á óvart .
Þeim sem rætt var við bar saman
um að Þórhallur hefði aldrei minnst
á veru sína í Breiðuvík.
Trúnaðarmál þar til DV opnaði málið
Þórhallur situr undir alvarleg-
um ásökunum um misþyrmingar
í Breiðuvík þegar hann veitti upp-
eldisheimilinu forstöðu. Þegar DV
reið á vaðið síðasta föstudag var
dregin upp hrollvekjandi mynd af
vistinni. Eftir þá umfjöllun hafa
fleiri komið fram í Kastljósi og sagt
vinnumenn og aðra hafa misnotað
þá kynferðislega. Skýrsla sem Gísli
Guðjónsson réttarsálfræðingur rit-
aði árið 1975 rennir stoðum undir
að ekki var allt með felldu á heim-
ilinu. Nær öll börn sem komu frá
Breiðuvík enduðu á því að brjóta af
sér og þar af hefur meirihluti barn-
anna orðið uppvís að alvarlegum
afbrotum. Skýrslan var flokkuð sem
trúnaðarmál en DV komst yfir hana
fyrir rúmri viku.
Alþingi hefur þegar látið málið
til sín taka og hyggst stofna nefnd
til þess að rannsaka þessar alvar-
legu ásakanir.
Guðmundur Hallvarðsson Þórhallur Hálfdánarson
Ræddi aldRei
um BReiðuvík
„Síminn hefur ekki stansað síðan
DV opnaði málið,“ segir Keran Óla-
son, hótelstjóri á Breiðuvík, en hann
ásamt konu sinni Birnu Mjöll Atla-
dóttur rekur hótel þar sem hið al-
ræmda uppeldisheimili var eitt sinn
til húsa. Að sögn Kerans hafa þau
fengið margar símhringingar undan-
farið þar sem þeim hefur verið hótað
öllu illu en einnig hafa margir velvilj-
aðir haft samband.
„Okkur brá rosalega þegar við
fengum fréttirnar,“ segir Keran Ólafs-
son hótelstjóri í Breiðuvík um um-
fjöllun DV um börnin í Breiðuvík.
Hann hefur rekið hótel þar sem upp-
eldisheimilið var á árum áður. Hann
segir marga hafa hringt og skiptir
þeim í tvo hópa. Þeir sem eru nei-
kvæðir og þeir sem eru forvitnir um
staðinn. Hann segir að í einu tilfelli
hafi maður hótað að kom vestur og
ganga frá þeim öllum.
Endurspeglar alvarleikan
„Mér finnst þessi símtöl frekar
vera til vitnis um alvarleika máls-
ins,“ segir Keran um óhugnanlegar
hótanir sem þau hjónin hafa verið
að fá fyrir það eitt að starfrækja hótel
þarna. Hann segir að oft á tíðum sé
um misskilning þeirra sem hringja
að ræða en sumir vilja meina að þau
séu afkomendur Þórhalls Hálfdán-
arsonar sem eitt sinn veitti heimil-
inu forstöðu og situr undir þungum
ásökunum um hrottalega meðferð
á ungum piltum. Keran segist ekki
vera skyldur manninum á nokkurn
hátt heldur hafi þau hjónin keypt
býlið árið 1999.
Tók ekki eftir misþyrmingum
Breiðavík er heimasveit Kerans
en hann ólst upp á Geitagili í Örlygs-
höfn, sem er spölkorn frá heimil-
inu. Hann segir að nokkur samgang-
ur hafi verið á milli bæjar fjölskyldu
hans í æsku og uppeldisheimilisins.
Hann þvertekur þó fyrir að hafa tekið
eftir misþyrmingum gegn drengjun-
um sem þar voru vistaðir. Hann man
vel eftir Þórhalli og lýsir honum sem
„hörðum nagla“.
„Það gustaði af karlinum,“ seg-
ir Keran þegar hann hugsar til baka.
Sjálfur grunaði hann Þórhall aldrei
um græsku og segir fréttir síðastlið-
inna daga koma sér gríðarlega mik-
ið á óvart.
Breiðuvíkurbörnin í kaupbæti
„Það var haft í flimtingum þegar
ég keypti býlið að Breiðuvíkurbörn-
in fylgdu með í kaupbæti,“ segir Ker-
an en honum varð ljóst stuttu síðar
hvað átt var við. Þá voru gamlir vist-
menn að hringja í tíma og ótíma, yf-
irleitt drukknir, til þess að gera upp
óhugnanlega fortíð sína. Að sögn
Kerans vingaðist hann við þessa
menn og hlustaði á þá. Hann segir
að tveir hafi meira að segja dvalið í
Breiðuvík eftir þessi samtöl og það
hafi gert þeim gott. Nokkrir vist-
menn hafa vingast við þau hjónin og
dóttir eins dvaldi hjá þeim á sumrin
enda góður staður til þess að vera á
segir Keran.
Hann segir sögu Breiðuvíkur dá-
lítið óhugnalega en brotunum hafi
hann ekki púslað saman fyrir alvöru
fyrr en undir síðustu helgi. Þangað til
þá hafði hann oft afskrifað minning-
ar mannanna sem drykkjuraus.
Blásaklaus hótelhjón
Hann ásamt konu sinni hafa stað-
ið í hótelrekstri á þessum vestasta
oddi landsins í sjö ár, „það er alveg
ótrúlegt að einhver skuli búa hérna
enn þá,“ segir Keran hlæjandi og
bætir við að fólk hafi tekið staðnum
ákaflega vel. Um tíu þúsund ferða-
menn koma yfir sumartímann hvort
sem það er til þess að gista eða fá sér
kaffi.
„Við lendum alveg blásaklaus í
þessari umfjöllun,“ segir hann um
símahringingar undanfarna daga.
Hann segist vonast til að fólk blandi
ekki saman dökkri fortíð Breiðuvík-
urheimilisins og hótelsins, enda hafi
engum liðið illa hjá þeim.
Hótelhjónum
í Breiðuvík
hótað lífláti
Keran Ólafsson
Hótel Breiðavík Hjónin Keran Ólason og birna Mjöll atladóttir reka hótel í breiðuvík sem eitt sinn var alræmt uppeldisheimili drengja.
Þórhallur Hálfdánarson flestir eru
sammála um að fregnir undanfarna
daga, um veru Þórhalls í breiðuvík, hafi komið þeim í opna skjöldu. Þórhallur var meðal annars heiðraður á sjómannadag., en hann naut virðingar meðal sjómanna.
Litla-Hraun betra en Breiðavík
Rannsókn Gísla H. Guðjóns-
sonar réttarsálfræðings frá árinu
1975 á vistheimilinu í Breiðuvík
leiddi í ljós að allt að 87 prósent
drengjanna þar komust í kast
við lögin eftir að vist þeirra lauk.
Til samanburðar kemur að jafnaði helmingur refsifanga á Litla-Hrauni
aftur í fangelsisvistun.
Á þessum tíma virtist almennt
talið að í Breiðuvík hefði náðst góð-
ur árangur með vandræðadrengi.
Þessi góði árangur varð
kveikjan að rannsókn
Gísla, þar sem annað
kom á daginn.
„Það sem Gísli
gerði er að hann skoð-
aði flesta drengina og
fylgdi þeim eftir. Hann
komst að því að lang-
flestir þeirra komust
í kast við lögin síðar
á ævinni,“ segir Helgi Gunnlaugsson, af-brotafræðingur og prófessor við Háskóla Íslands. Helgi segir að helmings endur-komutíðni fanga á Litla-Hrauni sé frekar há, en þó í samræmi við það sem gerist í öðrum löndum.
„Við áttum jafnvel von á að endur-komutíðni í fangelsi á Íslandi væri minni en annars staðar, en svo virðist ekki vera.“
Breiðuvíkur-
BöRnin
Sigurður Sigurðarson, sem nú er
vígslubiskup í Skálholti, var starfs-
maður í Breiðuvík í þrjú sumur á
þeim tíma sem Þórhallur Hálfdán-
arson var forstöðumaður þar. Hluta
úr ári leysti hann forstöðumanninn
af. Drengirnir sem voru vistaðir í
Breiðuvík segja að Sigurði hafi ver-
ið fullkunnugt um það ofbeldi sem
Þórhallur og fleiri starfsmenn beittu
drengina. Sigurður vildi ekki tala
efnislega um málið þegar DV leit-
aði eftir því. Það á hann sameigin-
legt með öðrum fyrrverandi starfs-
mönnum í Breiðuvík.
Sigurður Sigurðarson var að-
eins 26 ára gamall þegar hann réðst
til starfa í Breiðuvík. Á næstu opnu
er viðtal við tvo þeirra drengja sem
dvöldu í Breiðuvík, Maron Berg-
mann Brynjarsson og félaga hans
sem kýs nafnleynd og er nefndur
Einar hér í DV. Þeir, eins og fleiri
sem vistaðir voru í Breiðuvík, hafa
lýst því að Sigurður hafi orðið vitni
að ofbeldi sem þar var beitt, en því
neitar núverandi vígslubiskup.
Þegar fullyrðingar fyrrverandi
vistmanna í Breiðuvík um ofbeldi,
svelti og kynferðislega misnotk-
un voru bornar undir Sigurð, vildi
hann ekkert tjá sig opinberlega um
málið. Hann segist búast við því að
rannsókn verði gerð á starfseminni
og þá þurfi hann að gera hreint fyrir
sínum dyrum. Fyrr muni hann ekki
tala opinberlega.
Kynfæraskoðun og umskurður
Sögum drengjanna sem voru
vistaðir í Breiðuvík ber saman um
að þeir hafi verið leiddir fyrir Sig-
urð og kynfæri þeirra verið skoðuð.
Í einhverjum tilfellum var talað um
að umskera drengina. Staðfest er að
þessi kynfæraskoðun var stunduð og
farið var með tvo drengi til læknis í
kjölfarið.
Tveir fyrrverandi vistmenn segja
að tilgangurinn með þessari kyn-
færaskoðun hafi verið að koma í veg
fyrir samkynhneigð og hindra kyn-
ferðislegt samneyti milli yngri og
eldri drengjanna.
Sigurður virðist ekki hafa verið
þátttakandi í líkamlegu ofbeldi á
staðnum. Drengirnir segjast hafa
getað leitað til hans. Biturð þessara
fyrrverandi vistmanna beinist að því
að hulunni skuli ekki hafa verið svipt
af starfseminni í Breiðuvík.
Augljósar barsmíðar
Maron Bergmann segir það vera
öruggt að Sigurður hafi vitað um
það ofbeldi sem fór fram í Breiðuvík.
„Herbergið hans var á ganginum okk-
ar. Veggirnir voru þunnir og barsmíð-
ar og óp fóru ekki framhjá neinum,“
segir Maron. Einar vinur hans geng-
ur lengra og fullyrðir að Sigurður hafi
horft upp á barsmíðar á drengjunum
af hálfu Þórhalls Hálfdánarsonar for-
stöðumanns og hlegið.
Maron og Einar virðast ekki reiðu-
búnir að fyrirgefa. „Ég vil sjá ein-
hvern dreginn til ábyrgðar, jafnvel
þótt langt sé um liðið,“ segir Maron.
Hann segir að nú þurfi að ljúka mál-
inu. „Það er verið að tala um að nú-
verandi barnaverndaryfirvöld bjóði
okkur upp á sálfræðihjálp. Ég mun
aldrei treysta þessum stofnunum. Ég
vil sjá þær lagðar niður.“
Ekkert öryggisnet
Barnaverndaryfirvöld voru gagn-
rýnd á áttunda áratugnum fyrir að
senda drengina til Breiðuvíkur og
gleyma svo tilvist þeirra. Á þeim tíma
sem Sigurður leysti af sem forstöðu-
maður beindist gagnrýnin fyrst og
fremst að því að yfirvöld skyldu nota
Breiðuvík sem langtímaúrræði. Jafn-
framt að yfirvöld skyldu láta und-
ir höfuð leggjast að að finna aðrar
lausnir. Ekkert öryggisnet hafi verið
til staðar fyrir drengina eftir að þeir
komu út. Þessi gagnrýni kemur aftur
fram í ritgerð Gísla H. Guðjónssonar
réttarsálfræðings, árið 1975. Ritgerð
sem menntamálaráðuneytið tók að
sér að stinga undir stól.
föstudagur 9. febrúar 200712 Fréttir DV
Saka Séra Sigurð
um aðgerðaleySi
Þeir sem störfuðu í Breiðuvík
og DV hefur náð tali af eiga það
sammerkt að neita að hafa verið
þátttakendur í ofbeldi gegn börn-
unum og að hafa orðið að vitni að
því. Þeir geta ekki útilokað að aðr-
ir hafi beitt drengina ofbeldi. Fram-
burður starfsmannanna fyrrverandi
stangast algjörlega á við framburð
þeirra fjölmörgu sem voru vistaðir
í Breiðuvík og hafa komið fram síð-
ustu daga.
Núverandi vígslubiskup í Skál-
holti sem starfaði við uppeldis-
heimilið í Breiðuvík gerir ráð fyrir
að þurfa að svara um sína aðkomu
að málinu þegar það verður rann-
sakað. Bjarni, sonur Þórhalls Hálf-
dánarsonar, er borinn sökum en
hann neitar að hafa beitt ofbeldi,
en segir föður sinn hafa verið harð-
an mann.
Vígslubiskupinn í Skálholti séra
Sigurður Sigurðarson var í Breiðu-
vík þrjú sumur og gegndi stöðu for-
stöðumanns að auki í einn vetur.
Hann var þar meðal annars á sama
tíma og Þórhallur Hálfdánarson,
hann er sá sem sakaður hefur verið
um hvað hrottalegastar misþyrm-
ingar.
Í viðtali við Sigurð segist hann
ekki hafa horft á ofbeldi og bætir við
að hann muni hreinlega ekki hvort
drengirnir hafi sagt honum frá því
sem þeir máttu þola.
„Herbergið hans var á gangin-
um okkar. Veggirnir voru þunnir og
barsmíðar og óp fóru ekki fram hjá
neinum,“ segir Maron Bergmann
Brynjarsson, fyrrverandi vistmaður,
um veru Sigurðar í Breiðuvík. Hon-
um þykir það afar ólíklegt að það
sem gekk á hafi farið framhjá nokkr-
um manni.
Þarf að gera hreint fyrir
sínum dyrum
Maron Bergmann er reiður
biskupnum fyrir að hafa aldrei af-
hjúpað þær misþyrmingar sem lýst
hefur verið í DV. Sjálfur segir vígslu-
biskupinn að hann geti ekki tjáð sig
um málið opinberlega fyrr en opin-
ber rannsókn fari fram.
Sigurður segist búast við að
rannsókn verði gerð á starfseminni
í Breiðuvík og þá þurfi hann að gera
Sonurinn útilokar
Sigurður Sigurðarson
Breiðuvík
Vígslubiskupinn í
Skálholti sigurður
sigurðarson vann sem
sumarstarfsmaður í
breiðuvík frá 1966 til
1968. Hann leysti svo af
sem forstöðumaður hluta
ársins 1970. drengirnir
sem voru vistaðir í
breiðuvík á þessum tíma
telja að sigurður hafi
brugðist með því að
tilkynna ekki yfirvöldum
um það ofbeldi sem átti
sér stað þar.
„Þetta var hryllileg lífsreynsla,“
segir Sigur- dór
Halldórsson
sem var
vistmaður
í Breiðu-
vík þeg-
ar hann
var aðeins
tíu ára
gam-
all.
Sigurdór segist hafa orðið fyrir mikl-
um sálrænum skaða á heimilinu en
þar mátti hann sæta ofbeldi og kyn-
ferðislegri misnotkun. Hann var fík-
ill og glæpamaður næstu tuttugu
árin. Hann segir að það sé ekki fyrr
en í dag, eftir að DV opnaði mál-
ið um hryllinginn í Breiðuvík, sem
hann getur tekist á við sínar eigin
tilfinningar.
„Ég hef verið innilokaður í þrjá-
tíu ár,“ segir Sigurdór sem hefur
tekist á við alfeiðingar af vist sinni
í Breiðuvík síðan hann var tíu ára
gamalt barn. Hann var sendur þang-
að að beiðni séra Braga Benedikts-
sonar sem þá var Fríkirkjuprestur í
Hafnarfirði. Þá hafði Sigurdór rat-
að í ógöngur vegna þjófnaðar. Hann
grunaði aldrei hversu dý keyptur
þjófnaður grunlauss barns gat ver-
ið. Næstu tuttugu árin átti hann eft-
ir að sprauta sig með fíkniefnum,
stunda innbrot og bæla niður gríð-
arlega reiði sem hann upplifði í garð
Breiðuvíkur.
Ég var misnotaður
„Ég var misnotaður kynferð-
islega í Breiðuvík,“ segir Sigurdór
með brostinni rödd. Hann segir að
misnotkunin hafi átt sér stað eft-
ir að Þórhallur var hættur og son-
ur hans Bjarni Þórhallsson tek-
inn við. Að sögn Sigurdórs var það
ókunnugur maður sem kom í
heimsókn eitt kvöldið. Hann seg-
ir manninn hafa verið kunnug-
an Bjarna en hann fékk að sofa á
bedda inni á skrifstofu hjá honum.
Hann á að hafa leitt Sigurdór inn í
herbergi til sín og lagst með hon-
um í rúmið.
„Hann káfaði á mér og lét mig
káfa á sér,“ segir Sigurdór og það er
ljóst að frásögnin er honum erfið.
Hann segir að sér hafi tekist að ljúga
að manninum að hann hafi þurft að
fara fram. Þá leyfði hann honum að
g t ldrei sagt börnunum mínum að ég el kaði þau
Sigurdór Halldórsson
Bjarni Þórhallsson Þórhalls Hálf-
dánarsonar
Breiðuvíkur-
börnin
DV Fréttir föstudagur 9. febrúar 2007 13
hreint fyrir sínum dyrum. Það er
ljóst að ekki eru öll kurl komin til
grafar og ólíkt þeim sem hafa ver-
ið vistmenn í Breiðuvík vill sá mað-
ur sem mesta þekkingu hefur á
uppeldisheimilinu á þessum tíma
ekki upplýsa hvað raunverulega
fór fram, fyrr en opinber rannsókn
hefst.
Útilokar ekki ofbeldi
„Faðir minn var mjög strangur
maður en sjálfur varð ég aldrei var
við ofbeldi á heimilinu,“ segir Bjarni
Þórhallsson, sonur Þórhalls Hálf-
dánarsonar. Bjarni var forstöðu-
maður uppeldisheimilisins í einn
vetur. Hann dvaldi nokkuð á heim-
ilinu á sjöunda áratugnum en seg-
ist aldrei hafa orðið var við ofbeldi,
frekar en Sigurður vígslubiskup.
Hann útilokar þó ekki að slíkt hafi
viðgengist aðspurður hvort vitnis-
burður mannanna sem fram hafa
komið sé rangur.
Breiðuvíkurbarnið Sigurdór
Halldórsson segist hafa þurft að
þola kynferðislega misnotkun,
barsmíðar og niðurlægingu þeg-
ar hann dvaldi í Breiðuvík á þeim
tíma sem Bjarni var þar.
„Einn strákurinn sagðist ekki
vilja hafragraut heldur kornflexið.
Þá gekk Bjarni í skrokk á honum,
en alla daga eftir það fengum við
kornflex í morgunmat,“ segir Sig-
urdór þegar hann lýsir átakanlegri
baráttu við morgunverðarborðið.
Sjálfur segir Bjarni að hann
kannist ekki við að hafa nokkurn
tímann beitt piltana ofbeldi og
bendir á að vistin hafi skánað tals-
vert eftir að hann tók við af föður
sínum. Einnig hefur bróðir hans,
Hálfdán Þórhallsson, verið sakað-
ur um að hafa beitt piltana ofbeldi.
Hann vildi ekki tjá sig um ásakan-
irnar.
Félagsskapur kennarans
Fram kom í umfjöllun DV í síð-
ustu viku að lítil sem engin kennsla
hafi verið í Breiðuvík. Kennarinn
Eiríkur Hjartarson kenndi vetur-
inn 1964. Hann segir að engin eig-
inleg kennsla hafi farið fram, held-
ur hafi skólatímarnir í raun verið
einhvers konar félagsskapur pilt-
anna. Ástæður þess að lítil kennsla
fór fram var fyrst og fremst sú að
aldursbil strákanna var talsvert og
greindarmunur einnig. Því hafi ver-
ið erfitt um vik að samhæfa mark-
vissa kennslu.
„Ég varð aldrei var við ofbeld-
ið sem á að hafa verið í Breiðuvík,“
segir Eiríkur og þvertekur einn-
ig fyrir að matur hafi verið naumt
skammtaður. Hann segir að kom-
ið hafi verið fram við börnin líkt
og starfsfólk og aldrei hafi hann
upplifað neitt misjafnt. Hann
útilokar ekki ofbeldið frekar en
Sigurður vígslubiskup og Bjarni
Þórhallsson. Sjálfur segist hann
hugsa til staðarins með hlýhug en
fregnir af heimilinu undanfarna
daga hafa komið honum verulega
á óvart. Hann segir samband sitt
við Þórhall hafa verið gott og sjálf-
ur hafi hann ekkert upp á hann að
klaga.
Breiðuvíkurbörn í kaupbæti
„Það var haft í flimtingum þeg-
ar ég keypti býlið að Breiðuvíkur-
börnin fylgdu með í kaupbæti,“
segir Keran Ólason sem ásamt
konu sinni Birnu Mjöll Atladótt-
ur rekur hótel þar sem uppeldis-
heimilið var til húsa.
Keran og Birnu varð ljóst stuttu
síðar hvað átt var við en þá voru
gamlir vistmenn að hringja í tíma
og ótíma í hótelið, yfirleitt drukkn-
ir, til þess að gera upp óhugnan-
lega fortíð sína.
Keran segir sögu Breiðuvík-
ur óhugnanlega en brotunum hafi
hann ekki púslað saman fyrir al-
vöru fyrr en undir síðustu helgi
þegar DV kom út. Þangað til hafði
hann afskrifað minningar mann-
anna sem drykkjuraus.
Komið hefur í ljós að sögurnar
virðast ra nsannar og hrollvekj-
andi að auki.
H grakkur steig fyrstur fram
Það var Helgi Davíðsson sem
steig fyrstur fram og sagði sögu sína
í DV á föstudaginn í liðinni viku.
Eftir það hafa fjölmargir menn
brotið þrjátíu ára gamlan þagn-
armúr og sagt keimlíkar sögur og
Helgi. Nokkrir haf sagst hafa sætt
kynferðislegu ofbeldi auk þess að
þola niðurlægingu, svarthol í kjall-
aranum og gegndarlausar bar-
smíðar. Margir þessara manna bera
enn þann dag í dag þungan kross.
Margir hafa hugsað um hefnd, aðr-
ir vilja réttlæti af hálfu stjórnvalda.
Það er staðreynd að kennslu var
ábótavant. Mennirnir voru svipt-
ir rétti sínum til þess að lifa mann-
sæmandi lífi og sviptir sakleysi sínu
á barnsaldri. Þeir hafa tapað æsk-
unni og jafnvel ellinni líka.
ekki ofb ldið
Sigtryggur JóHannSSon
blaðamaður skrifar: sigtryggur@dv.is
vaLur grEttiSSon
blaðamaður skrifar: valur@dv.is
Framhald á
næstu opnu
fara en Sigurdór segist aldrei hafa
beðið þessa atviks bætur.
Baráttan um kornflexið
„Þegar Bjarni var forstöðumað-
ur sátum við og borðuðum morg-
unmat. Við vorum með hafragraut
en hann og systur hans voru með
kornflex. Einn strákurinn sagðist
ekki vilja hafragraut heldur korn-
flexið. Þá gekk Bjarni í skrokk á
honum, en alla daga eftir það feng-
um við kornflex í morgunmat,“ segir
Sigurdór um þá hörðu baráttu sem
þeir þurftu að heyja. Hann segir að
strákarnir hafi verið þakklátir pilt-
inum sem á að hafa lent í Bjarna
fyrir að hafa tekið á sig höggin fyrir
morgunmatinn.
Elskar börnin sín
Þegar Sigurdór komst frá Breiðu-
vík gat hann ekki sótt nám. Ástæð-
una fyrir því segir hann vera: „Ég
kunni ekkert eftir vistina, við lærð-
um ekki neitt.“
Þar næst fór hann á sjóinn en
það leið ekki langur tími þar til
hann varð háður áfengi og fíkni-
efnum. Þá hófst langur afbrota-
kafli í lífi hans sem lauk ekki fyrr
en 1992. Það var þá sem hann tók
trú og hætti allri neyslu.
Reynslan reyndist Sigurdóri
þung: „Ég skildi ekki tilfinningar
mínar fyrr en umfjöllun um málið
hófst. Ég hef verið blindur svo lengi
að ég gat ekki einu sinni sagt við
mín eigin börn að ég elskaði þau,“
segir Sigurdór sem brestur í grát í
miðju viðtali. Hann segir umfjöllun
DV hafa opnað mikið svöðusár sem
þurfi að lækna, en það er ekki fyrr
en nú sem hann getur hafið nýtt líf.
Aðspurður hvað taki nú við í lífi
hans segir Sigurdór: „Ég ætla að
segja börnunum mínum að ég elska
þau.“
Kannast ekki við ofbeldi
„Ég man ekki eftir því að hafa
beitt slíku ofbeldi,“ segir Bjarni Þór-
hallsson, sonur Þórhalls Hálfdánar-
sonar, en hann er fyrsta barn hans
sem tjáir sig opinberlega um málið.
Bjarni var forstöðumaður uppeldis-
heimilisins árið 1972 til 1973. Hann
var einn vetur en svo tók Georg
Gunnarsson við heimilinu. Sjálfur
er Bjarni skósmiður á Selfossi í dag.
Önnur börn Þórhalls vilja ekki tala
um tímann í Breiðuvík.
„Faðir minn var mjög strang-
ur maður en sjálfur varð ég aldrei
var við ofbeldi á heimilinu,“ seg-
ir Bjarni, en hann útilokar þó ekki
að slíkt gæti hafa viðgengist. Hann
segir málið komið í réttan farveg
og hann vilji sem minnst skipta sér
af því sjálfur.
„Þetta mál hefur sinn gang,“
segir Bjarni og neitar að tjá sig
frekar um það.
G „Einn strákurinn sagðist ekki vilja hafragraut heldur kornflexið. Þá gekk Bjarni í skrokk á honum en alla daga eftir það fengum við kornflex í morgunmat.“
Sigurdór Halldórsson
segist hafa orðið fyrir
kynferðislegri misnotkun
og hlaut enga menntun á
meðan á nauðungarvist
hans í breiðuvík stóð.
Breiðuvík
Margir hafa sagt frá hræðilegri vist sinni í breiðuvík.
Frekar
félagsskapur
en kennsla
„Þetta var ekki beinlínis
kennsla, frekar eins og félagsskap-
ur,“ segir Eiríkur Hjartarson, sem
var kennari í Breiðuvík árið 1964 en
þar starfaði hann einn vetur. Hann
var þá á þrítugsaldri og hafði ver-
ið á sjónum áður. Hann va feng-
inn til þess að kenna piltunum en
segir það hafa verið vandkvæðum
bundið vegna aldursmunar.
„Sumir piltanna voru bráðs-
karpir á meðan aðrir voru mið-
ur skarpir,“ segir Eiríkur um eina
ástæðuna fyrir því að ekki var
mögulegt að halda uppi markvissri
kennslu. Hann segir tímana hafa
frekar verið einhvers konar sam-
verustundir.
Sjálfur var hann ekki mennt-
aður kennari en hann var með
gagnfræðapróf sem var eðlilegt í
þá daga. Hann segir að aðstæður
hafi verið ágætar til menntunar og
bendir á að mikið og gott bókasafn
hafi verið á heimilinu.
„Ég varð aldrei var við ofbeldið
sem á að hafa átt sér stað í Breiðu-
vík,“ segir Eiríkur, en Páll Elísson
sagði frá því í Kastljósi á mánu-
daginn að honum hefði verið mis-
þyrmt kynferðislega og líkamlega á
sama tíma og Eiríkur var kennari
þar. Sjálfur segir Eiríkur að hann
hafi aldrei orðið vitni að ofbeldinu
né vitað um það. Hann fullyrðir að
börnin hafi virst hafa haft það ágætt
á heimilinu og neitar að naumt
hafi verið um matarskammta þann
tíma sem hann dvaldi þar.
Hann lýsir Þórhalli sem ágæt-
um manni og segir að vel hafi far-
ið á með þeim. Að mati Eiríks var
Breiðavík góður staður og hann
hugsi til hans með hlýju.
„Þetta snertir mann óþægilega
og kom mér á óvart,“ segir hann
um vitnisburð allra þeirra manna
sem segja sömu söguna af Breiðu-
vík. Eftir að hann kláraði veturinn
tók Trausti Ólafsson við og kenndi
í tvo vetur, en hann er látinn. Þess
á milli sá Þórhallur sjálfur um
kennsluna sem virðist hafa verið í
algjöru lágmarki.
Eiríkur Hjartarson Segist hugsa til
Breiðuvíkur með hlýhug og þvertekur fyrir að hafa orðið var við ofbeldi á
heimilinu.
15
DV Frét ir
föStudagur 9. feBrúar 2007
Niðu læ ði
og pyNtaðir
Pyntingum, vinnuþrælkun og
kynferð slegu ofbeldi var beitt
um langt árabil á vistheimili sem
barnaverndaryfirvöld notuðu fyr-
ir unga drengi. Maron Bergmann
Brynjarsson og félagi hans sem
ekki treystir sér til þess að koma
fram undir nafni voru báðir vist-
aðir á Breiðuvík á árunum 1968 til
1970. Í viðtali u nefnum við féla a
Marons Einar. Einar kveðst hafa
verið ofvirkur pörupiltur og segir
Maron hafa verið uppátækjas m-
n prakkara. Þeir voru tíu og tólf
ára þegar þeir voru sendir vestur.
Einari var sagt að hann væri
að fara í útsýnisflug um Reykja-
vík. Hann steig út úr flugvélinni
á Patreksfirði og var á Breiðuvík í
tvö og hálft ár. Ha n fékk að v ra
viðstaddur jarðarför ömmu sinn-
ar, notaði tækifærið og faldi sig á
götum Reykjavíkur í eitt og hálft
ár sö um ótta við að verða end-
ur aftur vestur. Þeirra beggja beið
líf með br nglaðri sjálfsmynd, of-
neyslu á áfengi og áralangar hörm-
ungar á götum Reykjavíkur.
„Okkur langaði alltaf a leita
réttar okkar en hræðslan við ð
koma fram og verða hafnað hindr-
aði okkur. Þetta verður allt öðru
vísi núna ef að margir far í þetta
saman. Í d g er ég loksins orð nn
nógu sterk r fyrir til þess að t k-
ast á við þetta,“ segir Maron. Þeir
félagarnir eru sa ála um að of-
beldið sem viðgekkst á Breiðuvík
hafi aðeins geta þrifist í skjóli ein-
angrunarinnar.
„Ég heyrði aldrei auk t k-
ið orð úr útvarpi. Sjónvarp náðist
ekki þarna. Það hefði getað skoll-
ið á heimsstyrjöld án þess að við
vissum um það. Einangrunin var
þannig,“ segir Einar. Hann segir að
afi hans og amma haft oft hringt, en
þá hafi forstöðumaðurinn, Þórhall-
ur Hálfdánarson, staðið við sím-
ann og gætt þess að hann kvartaði
ekki yfir vistinni. „Ef ég sagði eitt-
hvað um að mér leiddist eða liði
illa, þá sleit hann sambandinu og
kenndi slæmu símsambandi um,“
segir Einar. „Ég fékk aldrei tækifæri
til þess að spyrja fólkið heima út í
það afhverju ég var plataður þarna
vestur.“
Ofbeldi hvenar sem var
Einar segir að líkamlegt ofbeldi
hafi átt sér stað að jafnaði þriðja
hvern dag. „Það var ekki geng-
ið á röðina, en einhver fékk alltaf
að kenna á því. Stundum kom þó
karlinn út og leit yfir hópinn og
einhver fékk að kenna á því,“ seg-
ir Einar. Hann segir að allan tím-
ann sem hann hafi verið á Breiðu-
vík hafi hann séð Þórhall ánægðan
ka nski þrisvar sinnum. „Þ ð er
svo skrýtið að lifa undir svona álagi
þegar maður er barn.“
Maron segir að andlega of-
beldið sem fólst í því að lifa við
þá stöðugu ógn að vera lúbarinn
hafi sennil ga erið verra n sjálf-
ar barsmíðarnar. „Við gátum aldrei
vitað hver yrði næstur og hvenar,“
segir Maron.
Einar dregur iður buxurn r og
sýnir stórt skeifulaga ör, of rlega á
vinstra lærinu. „Þarna var skrúf-
járni stungið í lærið á mér,“ segir
hann.
Látinn slei ja upp skítinn
Til þess að útskýra þá ógn sem
þeir lifðu við segir Einar sögu af
einum drengjanna sem veiktist
í mag num. „Hann v knaði um
nótti a og hljóp á klósettið, en þar
var einhver fyrir. Þá ætlaði stráksi
að hlaupa og nota klósettið niðri,
en gerði í s g á le ðinni. Þetta var
ekki gott vegna þess að það fór á
gólfið hjá honum. Þórhallur kom
fram og sá að guttinn var frammi
á nærbuxunum og reiddist þegar
hann sá hverslags var. Þá sló Þór-
hallur hann í hnakkann þannig að
hann féll í gólfið. Reif hann svo upp
á hárinu og dró hann eftir skíta-
slóðinni. Svo sleppti hann drengn-
um og skipaði honum að þrífa
þetta upp. Strákurinn spurði með
hverju hann ætti að gera það. „Ef
þú hefur ekki annað en tunguna á
þér til þess að þrífa með, þá skaltu
bara sleikja þetta upp,“ sagði Þór-
hallur þá, sparkaði í hann og fór.
Einar segir að þegar Þórhallur
hafi komið til þess að athuga verkið
hafi hann ekki verið ánægður, farið
inn í herbergi stráksins og lúskrað
þannig á honum að hann kom ekki
út úr herberginu í tvo daga.
Kynferðisofbeldi og kaldar sturtur
Á föstudögum var farið í sturtu.
„Við vorum allir sendir í sturtuna á
sama tíma. Þa var dóttir Þórhalls,
rétt innan við tvítugt, sem sá um
þetta og fylgdist með okkur öllum
nöktum. Mamma hennar sinnti
þessu líka. Vatnið var olíuhitað.
Heita vatnið entist í tvær til þrjár
mínútur og svo vorum við þrjú
korter í kaldri sturtu. Allir saman.
Þær stóðu yfir okkur á meðan, bara
eins og til þess að níða okkur,“ seg-
ir Einar.
Í tvö kipti hélt kona Þórhalls,
Guðmunda Halldórsdóttir, Einari
eftir í sturtunni og átti við kynfæri
hans. Hann var þá fjórtán ára gam-
all. „Við vorum bara viðkvæmir
strákar á kynþroskaaldrinum. Við
vissum varla nokkuð um kynlíf og
sáum aldrei stelpur fyrir utan konu
Þórhalls og dóttur,“ segir Einar.
Þeir segjast báðir hafa vitað til
þess ð einhverjir á staðnum hafi
st ndað þ ð að misnota dýrin í
fjárhúsunum.
Vinnuþrælkun
„Öllu vinna á staðnum var á
okkar höndum. Þarna voru kýr,
kindur og svín. Við sáum um þetta
alltsaman, nema að við fengum
ekki að koma nálægt vélunum,“
segir Maron. Strákarnir voru einn-
ig látnir grafa skurð til þess að ræsa
fram mýri og bera í hann grjót.
„Það voru bara uppáhalds-
strákarnir sem fengu að róa til fi-
skjar. Það var einn þarna sem var
hjartveikur og Þórhallur þorði ekki
að fara sérstaklega illa með hann.
Hann fékk að róa,“ segir Maron.
„Þegar berjatínurnar komu vor-
um við sendir út að tína ber. Við
máttum aldrei borða berin sjálfir.
Ef það sást berjablámi upp í okkur
þá vorum við lamdir eins og harð-
fiskur. Við máttum reyndar eiga
von á þessu ofbeldi hvenar sem
var. Ef enginn hafði gert neitt af sér
þá var bara eitthvað búið til. Þetta
fór alveg eftir því í hvernig skapi
Þórhallur var,“ bætir Einar við.
Voru báðir ofvirkir
Báðir segja þeir að í dag hefðu
þeir verið greindir ofvirkir. „Hug-
takið var náttúrulega ekki til í þá
daga. Ég var bara ofvirkur, það er
einfalt. Ég kom frá sérstöku heim-
ili. Ég átti föðurbróður sem var í
siglingum og hjá honum fékk ég
sælgæti og pening eins og ég vildi.
Ég var náttúrulega prakkari og af
því að ég átti pening þá gat ég bara
keypt einhvern til þess að lúskra
á öðrum strákum sem ég átti eitt-
hvað sökótt við. En ég ber þess
aldrei bætur að hafa fengið þessa
hegningu. Ég get engum treyst,
ekki ennþá,“ segir Einar.
„Ég hefði sennilega bara ver-
ið kallaður prakkari,“ segir Mar-
on. Áður en hann var vistaður á
Breiðuvík var hann á Jaðri sem var
heimili á vegum Reykjavíkurborg-
ar. „Það var slæmt að vera þar líka.
Ég var lagður í einelti af kennurum
og krökkum á Jaðri. Þarna var ég
innan við tíu ára gamall. Eftir að ég
var á Breiðuvík fór ég á Hlíðardals-
skóla í Ölfusi. Sá skóli var rekinn af
aðventistum. Þar var ekki líkamlegt
ofbeldi, en þar var andlegt ofbeldi
og trúarofstæki,“ segir Maron.
Lífið eftir Breiðuvík
Bæði Maron og Einar hafa
átt erfitt líf eftir að dvöl þeirra á
Breiðuvík lauk. Einar var á götunni
í hart nær tuttugu ár, sat í fang-
elsi og átti við ofdrykkjuvanda að
stríða. „Í dag er ég loksins kominn
eitthvað áleiðis með líf mitt. Bý í
íbúð og hef vinnu. Það er nokkuð
sem ég er ekki til í að fórna. Ég verð
þó að viðurkenna að mér léttir eft-
ir að þetta mál komst í umræðuna.
Ég hélt að ég væri harður karl og
þetta hefði ekki haft nein áhrif á
mig. Svo virðist núna eins og þetta
hafi hvílt á mér allan tímann,“ seg-
ir hann.
Maron var á sjó lengst af eftir
að dvöl hans lauk. Hann drakk illa
þegar hann var í landi og þvældist
á milli skipa. „Það eru ekki nema
svona tíu ár síðan ég gat losað mig
út úr óreglunni og náð einhverjum
tökum á lífi mínu.“
Maron B rgm nn Brynjarsson Einar
„Ef þú hefur kki annað
en tunguna á þér til þess
að þrífa m ð, þá sk ltu
bar leikja þetta upp,“
sagði Þórh llur, spark-
aði í hann og fór.
Helgin 2.–4. febrúar 2007 dagblaðið vísir 5. tbl. – 97. árg. – verð kr. 390
F r j á l s t , ó h á ð d a g b l a ð
100
breiðuvíkurbörnin
Öðlaðist
nýtt líf
Grétar Mar Jónsson
Stofna félög í Hollandi
Sleppa við Skattinn
Fiskisúpan
úr Ólafshúsi
Ásthildur
Sturludóttir
Ragnar Björnsson
Fann ÁStina
Á netinu
handboltamömmurnar
börnunum
misþyrmt
árum saman
Vitneskjan um harkalega
meðferð ungra drengja
í Breiðuvík var falin.
Skýrsla þar um var gerð að
trúnaðarmáli og það var
ekki fyrr en DV leitaði að
sannleikurinn kom í ljós.
Ótrúlega sláandi frétta­
úttekt á 5 blaðsíðum.
Sannleikurinn
var falinn
Forsíða DV föstudaginn 2. febrúar.
föstudagur 2. febrúar 200714
Fréttir DV
Breiðuvíkur-
börnin
niðurstöðurnar
komu á óvart
„Litið var á heimilið í Breiðuvík
sem stað þar sem góður árangur
náðist með vandræðabörn,“ segir
Gísli Guðjónsson, prófessor í rétt-
arsálfræði, sem skrif-
aði BA-ritgerð
um heimil-
ið 1974 til
1975. Hann
hafði unn-
ið um tíma
hjá Fé-
lagsmála-
stofnun
Reykjavík-
urborgar og
þá kviknaði
hugmyndin að ritgerðarverkefn-
inu. Árangurinn af vistun drengja
þar var talinn svo góður að Gísli
vildi rannska málið en niðurstöð-
ur rannsóknarinnar voru langt
frá því sem talið var. Gísli segir
niðurstöðurnar hafa komið sér
og mörgum á óvart enda hafi
þeim svipað til rannsókna á
erlendum stofnunum þar
sem börn voru vistuð. Börn-
in í Breiðuvík höfðu neikvæð
áhrif hvert á annað og fleiri
komust í kast við lögin eft-
ir dvöl í Breiðuvík en áður en
þeir komu þangað.
Gísli Guðjónsson starfar við
King‘s College í London. Hann
hefur náð miklum árangri og er
þekktur víða um heim fyrir
rannsóknir sínar.
Niðurstöður úr rannsókn Gísla H. Guðjónssonar:
Börn vistuð í Breiðuvík sem komust í kast við lögin eftir að vistun lauk:
TímaBil fjöldi Barna heildarhluTfall1953–1960: 33 börn 87%1960–1965: 19 börn 79%1965–1967: 7 börn 78%
lengd vistunar í Breiðuvík frá 1953–1970:
lenGd dvalar fjöldi Barna heildarhluTfall100–500 dagar 23 börn 32,4%501–900 dagar 29 börn 40,8%901–1300 dagar 15 börn 21,2%1301–1700 dagar 3 börn 4,2%1701–2100 dagar 1 barn 1,4%
Samantekt Gísla var gerð fyrir rúmum 30 árum og segir því ekkert um hvort fleiri þeirra sem voru vistaðir í Breiðuvík hafi komist í kast við lögin.
„Ég var tíu ára þegar félagsráð-
gjafinn í Hafnarfirði var sendur á
minn fund. Hann spurði mig hvort
mig langaði ekki að hitta Garð-
ar frænda minn. Ég þurfti ekki að
hugsa mig um. Ég hafði verið í sveit á
sumrin og var heillaður af sveitinni.
Það að vera á sama bæ og Garðar
frændi minn jók á tilhlökkunina.
Þegar flugvélin lenti á Patreksfirði
tók á móti mér maður nokkur og fór
með mig í rússajeppa. Hann mælti
ekki eitt orð á leiðinni. Leiðin var
löng, við fórum yfir fjall og heiði,
þar til við okkur blasti vík þar sem
stóð ein kirkja, hús og rétt. Við vor-
um komnir í Breiðuvík, heimili fyrir
vandræðabörn...“
„...en það skorti allt sem flokk-
ast getur undir mannleg samskipti.
Þetta voru fangabúðir. Breiðavík var
geymsla... Hæstráðandi á bænum
var Þórhallur Hálfdánarson, vinur
séra Braga eftir því sem mér er sagt.
Hjónin þar kunnu ekkert á börn.
Það voru fastir sturtutímar og kon-
an hékk yfir okkur og horfði á okkur
strákana bera í sturtunni. Maður-
inn var óskaplega vondur við okk-
ur. Hann sparkaði í okkur ef hon-
um líkaði ekki eitthvað í fari okkar
og einu sinni stakk hann Garð-
ar frænda minn og annan tíu ára
dreng úr Keflavík með skrúfjárni í
magann. Bréfin sem við skrifuðum
heim voru öll lesin yfir af hjónun-
um og öll bréf sem til okkar komu
voru yfirfarin. Við máttum aldrei
tala í símann öðruvísi en Þórhall-
ur stæði yfir okkur til að gæta þess
hvað við segðum...“
„Margt frá þessum tíma man
ég ekki. Það hefur orðið minnis-
tap á köflum. Ég bjó mér til eigin
veröld sem var langt frá þessum
stað óhamingjunnar... Í kjallaran-
um í Breiðuvík hafði verið fangelsi.
Sem betur fer var okkur ókunnugt
um það lengst framan af, en þeg-
ar Bjarni (sonur Þórhalls, innskot
blm.) tók við staðnum lét hann
okkur brjóta niður veggina í fang-
elsinu. Meðan ég dvaldi í Breiðu-
vík var enginn látinn dúsa í þessu
fangelsi en hvort svo hafi verið fyrir
minn tíma veit ég ekki.“
Þegar tveir piltar struku frá
Breiðuvík, óttaðist Sigurdór um af-
drif þeirra og spurðist fyrir um þá
hjá Þórhalli Hálfdánarsyni:
„Þórhallur var brúnaþungur og
svarið sem ég fékk var högg á mag-
ann. Þarna var því bæði líkamlegt
og andlegt ofbeldi. Vistin í Breiðu-
vík herti okkur strákana... Það er á
svona stöðum sem strákar kynn-
ast best. Þeir sem nú mynda hörð-
ustu glæpakjarna samfélagins hafa
kynnst á stöðum sem ríkið rekur.“
„Eitt af því sem íþyngdi mér í
næstum þrjátíu ár var dvöl mín í
Breiðuvík. Það varð því úr sumar-
ið 1999 að við Garðar frændi minn
ákváðum að fara vestur til að kveða
niður vondu minningarnar. Þeg-
ar við vorum að koma að staðnum
stoppuðum við á afleggjaranum á
fjallinu, þar sem sér að bænum. Þá
kom þessi ónotatilfinning strax upp,
sannkölluð hörmungartilfinning.
Við létum okkur hafa það að fara
að bænum... Við Garðar fórum á
gömlu staðina okkar og um kvöld-
ið fórum við að biðja fyrir staðnum.
Það stórkostlega gerðist að þegar við
vorum að fara suður aftur og stopp-
uðum á sama stað á afleggjaranum
sáum við í fyrsta skipti hvað feg-
urðin þarna er stórfengleg og hvað
sveitin er falleg. Myndin af slæma
staðnum var horfin...“
(Frásögn Sigurdórs Halldórs-
sonar, sjómanns, skráð af Önnu
Kristine Magnúsdóttur. „Litróf lífs-
ins“, útg. Vaka -Helgafell 2002.)
Sigurdórs halldórssonar
Helvíti á jörðu
Með lömunarveiki
til breiðuvíkur
„Ég fékk lömunarveiki og fóst-
urfaðir minn sendi mig í kjölfar-
ið til Breiðuvíkur,“ segir Georg
Viðar Björnsson sem var vistmað-
ur til fimm ára í Breiðuvík. Hann
kom þangað fyrst tíu ára gamall og
dvaldi þar frá 1956 til 1960. Þá var
Björn Loftsson forstöðumaður að
sögn Georgs.
„Við vorum sextán strákar þarna,
allir í kringum ellefu ára, við átt-
um að heita glæpamenn þegar við
komum í Víkina,“ segir Georg þeg-
ar hann rifjar upp vistina. Hann var
eitt barnanna sem engin sjáanleg
ástæða var fyrir að væri vistað þar.
Hann segir vistina ekki hafa ver-
ið dans á rósum.
„Þegar við brutum af okkur vor-
um við stundum settir í striga-
poka og hengdir upp á snaga,“ segir
Georg Viðar um harðar uppeldis-
aðferðir sem þá voru við lýði. Að-
spurður hversu lengi börnin voru
látin hanga segir hann: „Það var allt
upp í heilan dag.“
Georg segir vistina hafa ver-
ið furðuágæta en það versta fannst
honum kennsluleysið. Svo virðist
sem þeir hafi ekki stunduð mark-
viss kennsla. „Mér finnst ríkið helst
skulda mér það,“ segir Georg sem
þó hefur sótt sér nám í biblíuskóla
og bændaskóla síðan.
Hann dvaldi í Breiðuvík í fimm
ár og eftir vistina fór hann á sjó en
leiddist svo út í sukk og brenni-
vín eins og hann orðar það sjálf-
ur. Hann tók síðar trú og hætti allri
drykkju.
Hann hefur unnið lengi fyr-
ir Samhjálp og starfar fyrir Félags-
þjónustuna í dag.
Georg viðar Björnsson Var vistaður í breiðuvík í fimm ár. Hann fékk lömunar-veiki og var sendur vestur.
Sigurdór halldórsson „Það var bæði
líkamlegt og andlegt ofbeldi. Vistin í
Breiðuvík herti okkur strákana.“ekki komið á verri stað
„Þetta er versti staður sem ég
hef verið á,“ segir Lalli Johns, einn
þeirra sem vistaðir voru í Breiðu-
vík. Hann segir meðferðina á
drengjunum hafa verið slæma af
hálfu starfsfólksins, auk þess sem
yngri drengirnir voru pyntaðir af
þeim sem eldri voru. Hann seg-
ir starfsfólkið hafa látið drengina
hátta sig og standa bera svo það
gæti horft á þá. Tíu ára gamall var
Lalli settur í síldartunnu fulla af ís-
köldu fjallavatni þar sem hann var
látinn vera í góða stund og seg-
ist hafa verið hættur að finna fyr-
ir kulda þegar honum var hleypt
upp úr. Eitt sinn þegar Lalli slas-
aðist á steypujárni sem stakkst í
fót hans var ekkert hugsað um að
koma honum undir læknishend-
ur á Patreksfirði. Sá eini sem sinnti
honum var Jón
vinnumað-
ur. Hann
lagði
kop-
arpen-
ing að
sárinu,
batt
um það og hlúði að Lalla þar sem
hann segist hafa legið sárþjáður.
Lalli þakkar Jóni að fótur hans hafi
ekki orðið fyrir varanlegu tjóni.
Lalli segist bara nýlega vera
farinn að tala um það sem gerð-
ist í Breiðuvík, það sé lífsreynsla
sem hann hafi viljað gleyma. Á
meðan á dvölinni stóð segir hann
litlu hafa munað að hann hefði
látið sig falla fram af bjargi til að
komast burt. Sjálfur segist hann
ekki hafa komist heill úr vistinni,
en eins og flestir vita er Lalli með
marga fangelsisdóma á afreka-
skránni. Í dag er hann á Litla-
Hrauni, en þaðan vonast hann til
að losna í mars.
lalli johns segir dvölina í breiðuvík hafa verið hryllilega.
Helgin 2.–4. febrúar 2007 dagblaðið vísir 5. tbl. – 97. árg. – verð kr. 390
F r j á l s t , ó h á ð d a g b l a ð
10
breiðuvíkurbörnin
Öðlaðist
nýtt líf
Grétar Mar Jónsson
Stofna félög í Hollandi
Sleppa við Skattinn
Fiskisúpan
úr Ólafshúsi
Ásthildur
Sturludóttir
Ra nar Björnsson
F nn ÁStina
Á netinu
handboltamömmurnar
börnunum
m s yrmt
á u saman
Vitneskjan um hark lega
meðferð ungra drengja
í Breiðuvík var falin.
Skýrsla þar um var gerð að
trúnaðarmáli og það var
ekki fyrr en DV leitaði að
sannleikurinn kom í ljós.
Ótrúlega sláandi frétta­
úttekt á 5 blaðsíðum.
Sannleik ri n
var falinn
Breiðavík
Piltarnir í Breiðuvík munu aldrei bíða
þess bætur að hafa dvalið þar í æsku.
Dómsmálaráðuneyti DÆmDi börn