Læknablaðið - 15.04.1983, Blaðsíða 14

106
LÆKNABLADID
(»traditiona! healer«). Fjöldi þeirra er talinn
vera um einn á hverja 450 íbúa í þróunarlönd-
unum. Til þeirra leita margir með kvilla sína.
Þeir sem leita til hinnar eiginlegu heilsugæslu
fara síðan oft til öryggis einnig til skottu-
læknanna. Hvatti Alma-Ata ráðstefnan til þess
að leitast væri eftir samstarfi við þennan hóp
manna. (2). Staðreyndin er nefnilega sú að um
ákveðna sjúkdóma hafa þeir mikla þekkingu
sem gæti nýst hinni eiginlegu heilsugæslu, t.d.
geðsjúkdómum (3). Við skulum heldur ekki
gleyma því að fyrir flesta er það hin s.k.
»vísindalega« læknisfræði sem er nýmæli. (6).
Því er lögð áhersla á að skottulæknunum sé
ekki ýtt út í hin ystu myrkur, (séu sköpuð starfs-
skilyrðil). Ákjósanlegast væri að hvor aðilinn
fyrir sig geri sér ljóst mikilvægi hins og vísi
e.t.v. hver á annan eftir þörfum.
AÐLÖGUÐ TÆKNI
Aðlöguð tækni (»appropiate technology«) er
hugtak, sem er mikið notað í umfjöllun um
heilsugæslu þróunarlandanna. Ættum við að
varast að líta á hana sem næst bestu lausnina.
Er haft eftir dr. Mahler, aðalframkvæmda-
stjóra WHO, að aðiöguð tækni sé e.t.v. einföld
en ekki einföld í hugsun (»simple but not
simpleminded«) (1). Hún einkennist af því að
vera ódýr en áhrifarík samhliða því sem hún er
ekki aðflutt og fellur vel að því samfélagi þar
sem henni er beitt. (1).
HEILSA FYRIR ALLA
Samtvinnun forvarnarstarfs og lækninga inn-
an heilsugæslu gengur sem rauður þráður í
gegnum yfirlýsingu Alma-Ata ráðstefnunnar.
Er lögð rík áhersla á að heilbrigði fæst ekki
eingöngu fyrir áhrif heilsugæslu. Þar verða
að koma aðrir þættir til, s.s. efnahagslegar
aðgerðir, barátta gegn fátækt, matvælafram-
leiðsla, vatn og salerni, húsnæði, umhverfis-
vernd og almenn menntun. (2).
Að ná því stóra markmiði »heilsa fyrir alla
árið 2000« er því ekkert smáverkefni. Aðaltak-
markið er eðlilega það að allir, hvar sem þeir
nú búa, hafi aðgang að viðunandi heilsugæslu.
Alma-Ata ráðstefnan hvetur því alla sem
vettlingi geta valdið til að koma til móts við
þetta markmið og að allir leggi fram krafta
sína. (2).
ÍSLENSK PRÓUNARAÐSTOÐ
Með ofangreint í huga og það markmið
Sameinuðu þjóðanna að iðnríkin skuli verja
1 % af heildarþjóðarframleiðslunni til þróunar-
aðstoðar leitar óhjákvæmilega á hugann hvað
ísland geti lagt af mörkum innan heilsugæslú
þróunarlandanna. Vegna fámennis yrði ís-
lenskt fjármagn til þróunarhjálpar skv. ofan-
greindu markmiði tiltölulega lítið. Það ætti þó
ekki að draga úr okkur kjarkinn. Það er ekki
síður eftirsóknarvert að komast í hóp þeirra
þjóða sem veita mesta þróunarhjálp en að
hafa hæstan meðalaldur kvenna og karla í
heiminum og lægstan barnadauða. Þjóð sem
hefur náð slíkum árangri hlýtur að hafa
eitthvað að gefa öðrum. Skammt er um liðið
síðan ísland var nýlenda og ætti því hlutskipti
nýfrjálsra ríkja að vera okkur kunnuglegt.
Með þróunarhjálp sýnum við þeim samstöðu
samhliða því sem við fræðumst um menningu
þeirra og lífshætti.
Það er mitt mat að íslenska heilbrigðiskerfið
eigi að láta til sín taka á þessu sviði. Við eigum
að stefna að því að senda starfsfólk innan
heilsugæslunnar til starfa í þróunarlöndunum.
íslenska ríkið gæti staðið undir kostnaði við
laun, ferðir og undirbúning. Starfsfólkinu yrði
síðan komið til starfa innan heilsugæslukerfis
þeirra landa sem þess óska og samstaða næst
um. Á þennan hátt fæst að mínu mati mikil og
góð þekking um þróunarlöndin og vanda
þeirra. Á móti kæmi að starfsfólk okkar
leiðbeindi hinni vaxandi kynslóð þróunarland-
anna, sem síðan tæki yfir störf þeirra er tímar
líða. Þannig hjálpum við þeim til sjálfshjálpar.
Vissulega má segja sem svo að við íslending-
ar höfum nóg með okkur og okkar vandamál.
Margt má bæta í heilbrigðiskerfi okkar og
víða úti á landsbyggðinni er enn skortur á
fullnægjandi aðstöðu. Enginn er þó eyland og
ég tel að þeim takmörkuðu fjármunum sem
veitt yrði til heilsugæslu í þróunarlöndunum
séu sem dropi í haf eyðslu okkar. Starfsfólk
okkar kæmi síðan heim til starfa eftir lær-
dómsrík ár og með því þekking sem gæti
nýst okkur sjálfum á heimaslóðum. Þannig er
ekki út í hött að ætla að virðing okkar fyrir
hverri krónu muni e.t.v. aukast eftir stutt kynni
af heilsugæslu í þróunarlöndunum.
LOKAORÐ
Það sem ég hef leitast við að koma til skila í
þessari samantekt er:
— að vandi heilsugæslu þróunarlandanna er
allt annar en við eigum að venjast á
heimaslóðum og krefst því annarra úr-
lausna.