Læknablaðið - 15.04.1983, Blaðsíða 32

118
LÆKNABLAÐID
þeim sjúklingi, þar sem brotið greindist ekki
upphaflega.
Hér verður ekki fjallað um meðferð á
þessum brotum.
UMRÆÐA
Greiningaraðferð á bátbeinsbrotum í úlnlið
svo og meðferð þeirra og árangur af henni, er
á Slysadeild Borgarspítalans í flestu sambæri-
leg við það, sem tíðkanlegt er á vesturlöndum
skv. greinum, er birzt hafa í tímaritum um
þetta efni.
Skoðanir sumra höfunda eru að vísu nokkuð
skiptar um það, hver sé heppilegust meðferð á
áverkanum og árangur manna er ekki að öllu
leyti sambærilegur. í því uppgjöri, er hér
liggur fyrir, er að finna ofurlítil frávik frá því,
sem algengast er.
Ef litið er fyrst á greininguna, þá greinast í
upphafi með röntgenrannsókn, tæplega 95 %.
Kemur það vel heim við reynslu Leslies (2),
þar sem 95 % greindust uppHaflega og 2 % í
viðbót við endurrannsókn. Aðrir höfundar
skýra yfirleitt ekki frá hlutfallstölum í þessu
sambandi. Við endurteknar röntgenrannsóknir
hér 10-14 dögum eftir frumrannsókn, greind-
ust hins vegar öll brotin nema hjá þeim eina
sjúklingi, sem ekki leitaði aftur til deildarinnar
fyrr en löngu síðar og var þá með falskan lið.
Með þessari einu undantekningu virðist eftirlit
hafa verið fullnægjandi á Slysadeildinni hjá
þeim sjúklingunt, er hér koma við sögu.
Sárafáir draga verulega að leita læknis
vegna bátbeinsbrots.
Athygli vekur, að rúmlega 17 % af sjúkling-
unum er á aldrinum 11-15 ára og er það heldur
meira en talið er annars staðar (3, 4, 5), þar
sem þessi hlutfallstala er 9-10 %. Það er einnig
athyglisvert hversu lág tíðni þessa áverka er
hjá konum á aldursskeiðinu 20-50 ára, t.d. er
engin á aldrinum 30-40 ára en tíðni hjá konum
vex nokkuð eftir tíðahvörf. Heildarfjöldinn er
þó mun lægri (21 %) en hjá körlum (79 %) og
er það einnig reynsla annarra og er þó
hlutfallstala kvenna með þennan áverka held-
ur hærri hér en aðrir höfundar greina frá (2,
4, 6).
Árangur meðferðar er í þessu tilviki svipað-
ur og hjá flestum öðrum höfundum, þ.e.a.s.
94 % brotanna gróa í gipsumbúðum einum.
Flestir höfundar telja, að um 90-97 % grói
með þeim hætti (2, 3, 7, 8, 9).
í þessu uppgjöri reynist meðal meðferðar-
tími í gipsi vera óvenju stuttur eða 6.8 vikur en
7,6 vikur ef undanskilin eru brot á tuberculum
scaphoidei. Algengasti meðferðartími sam-
kvæmt öðrum rannsóknum virðist vera IOV2-
12 vikur (2, 3, 4, 7, 8) eða lengri (10). Alho og
Kankaanpáá (6) létu þó meðaltímann 7 vikur
nægja og dugði það til þess að 96 % brotanna
greru. Þeirrar tilhneigingar virðist gæta á
síðari árum eða áratugum, að stytta meðferð-
artíma í gipsi, sem áður fyrr var gjarnan
margir nránuðir (11).
London (9) telur, í ágætri grein, að líklega
mætti stytta meðalgipstíma niður fyrir 8 vikur,
án þess að það hefði endilega neikvæð áhrif á
árangurinn og jafnframt telur hann, að fremur
ætti að fara eftir klínískunt einkennum en
niðurstöðum röntgenrannsóknar, þegar metið
er hvort brot sé gróið eða að gróa, svo hætta
ntegi gipsmeðferð. Hann heldur því fram, að
allt að ár geti liðið þar til að brotið sé gróið
skv. röntgenniðurstöðum enda þótt gipsmeð-
ferð hafi verið hætt 2 mánuðum eftir áverk-
ann.
Russe (10) leggur hins vegar áherzlu á að
fyrst og fremst skuli röntgenmyndir skera úr
um hvenær hætta skuli gipsmeðferð.
Gengið hefur verið svo langt, að sleppa
gipsmeðferð með öllu en skrúfa í þess stað
saman brotið og leyfa sjúklingi að fara að
vinna fljótlega (12, 13). Árangurinn af þessari
meðferð sýnist þó ekki nægilega góður til þess
að vera til eftirbreytni.
Menn virðast hafa haft ærið ntisjafnar
skoðanir á því í hvaða stöðu úlnliðurinn ætti
að vera svo að bátbeinsbrotið félli sem bezt
saman (9). Engin ákveðin stelling í úlnliðnum
virðist þó vera annarri fremri í þessu tilliti né
tryggja að brotið haldist í skorðum (13).
Ágreiningur hefur verið um það, hvort
ávinningur væri að því, að láta gipsið ná upp
fyrir olnboga og halda honum krepptum, þar
sem hugmyndin hefur verið að draga mætti
með því úr rotations-álagi í brotinu. Flestir
voru lengst af óvissir í sinni sök í þessu efni.
Verdan (14) lagði þó áherzlu á, að verulegu
máli skipti að nota hátt gips, a.m.k. á fyrstu
vikum meðferðarinnar.
Til þess að fá úr þessu skorið, gerðu Alho og
Kankaanpáá (6) framsýna (prospectiva) rann-
sókn á 100 sjúklingum og varð niðurstaða
þeirra sú, að árangur af meðferð nteð háum
gipshanska væri ekki betri en með lágum
hanska.
Almennt hefur verið álitið, að helztu ástæð-
ur til þess að brotin grói ekki, sé gliðnun