Læknablaðið - 15.08.1987, Blaðsíða 22

206
LÆKNABLAÐIÐ
sem orsök þess er. Varðandi sjónskerðingu og
blindu er stuðst við ábendingar
Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar (3, 4). Notaðar
eru lágmarks algengistölur, þ.e. fjöldi þeirra sem
fundust með umrædda kvilla, sem hlutfall
íbúafjölda, nema fyrir tölfræðilega útreikninga
m.t.t. kynskiptingar og vaxandi algengis kvilla
með vaxandi aldri, en þá er miðað við fjölda
skoðaðra. Ljóst er, að lágmarks algengistölur
vanmeta heldur algengi, en venja er að nota
lágmarks algengistölur ef náðst hefur að skoða
a.m.k. 75% úrtaks. Vanmat þetta er ögn
mismunandi eftir sjúkdómum, en lítið í núverandi
rannsókn, þar sem meira en 81% íbúa er
skoðaður. Ef eingöngu væri notað hlutfall
skoðaðra, væri hinsvegar um verulegt ofmat á
ofannefndum sjúkdómum að ræða. Tölfræðilega
marktækur munur á algengi sjúkdóma eftir
aldurshópum var fundinn með kjí-kvaðrat prófi.
Fylgni milli algengis gláku og vaxandi aldurs er
>0.8, en fylgnistuðullinn fyrir drer og ellirýrnun
í miðgróf sjónu er >0.9.
Til ákvörðunar á tölfræðilega marktækum
kynjamun einstaklinga með gláku og einstaklinga
með drer var notað beggja hliða (two tailed) próf
(5). Orsakir ellidrers, ellirýrnunar í miðgróf sjónu
og hægfara gláku eru óþekktar, en sennilega er
um margar samverkandi orsakir að ræða.
Áhættuþættir þessara kvilla eru vaxandi aldur og
kynferði, og arfgengi a.m.k. hjá
glákusjúklingum.
NIÐURSTÖÐUR
Drer. Hlutverk augasteinsins er að hleypa
ljósgeislum í gegn og valda jafnframt ljósbroti.
Viðbrögð augasteinsins við sjúkdómi eru
minnkandi tærleiki og þá takmörkun þess
ljósmagns sem í gegnum hann fer og svo
breytingar á ljósbrotsstuðli. Ofannefndur
minnkandi tærleiki hefur verið nefndur drer, ef
hann veldur sjónskerðingu.
Leitað var að dreri í 10 ára aldurshópum (tafla II)
og er um marktæka tölfræðilega aukningu að
ræða með vaxandi aldri milli allra 10 ára
aldurshópa. Aukningin er nánast línuleg frá 53ja
- 62ja ára aldri (mynd 1). Konur reyndust 1,41
sinni fleiri en karlar, en ef tekið er tillit til
kynskiptingar íbúa á rannsóknarsvæðinu í
þessum aldurshópi, þá er kynjahlutfall 1,54.
Algengi drers verður meira með hærri aldri
(X2 = 212, df4, P<0,001). Hjá körlum og konum
53ja - 82ja ára fannst kynbundinn tökfræðilega
marktækur munur (Z = 229, P<0,02), og hættir
konum fremur til að fá drer en körlum.
Þeir sem hafa gengist undir augnaðgerð vegna
drers eru taldir með í ofannefndum tölum.
Gerð hafði verið dreraðgerð hjá um 1% íbúa í
þremur yngstu aldurshópunum, en eftir 70 ára
aldur hækkar þessi tala verulega, þannig að hjá
73-82 ára hefur verið gerð dreraðgerð hjá 12,8%
og hjá 83ja ára og eldri hefur verið framkvæmd
dreraðgerð á öðru eða báðum augum hjá um 35%
íbúa. Þetta hlutfall á eftir að hækka verulega á
næstu árum vegna víðari ábendinga, sem er
afleiðing ígræðslu gerviaugasteina (6). Auk þess
mun heildarfjöldi aðgerða aukast vegna fjölgunar
íbúa í þessum elstu aldurshópum.
Gláka. Hægfara gláka er sjaldgæf fyrir
fimmtugsaldur, eins og sjá má á mynd 2. Þessi
kvilli er óþægindalaus. Augnþrýstingur hækkar
hægt og leiðir til skerðingar á blóðflæði í aftari
brárslagæðum (arteriae ciliares posteriores
breves), en þær næra sjóntaugarósinn. Þess vegna
skemmist sjóntaug og kemur það fyrst fram sem
skerðing á hliðarsjónsviði. Sjúklingur verður því
ekki sjálfur var við sjúkdóminn fyrr en mjög seint
og hópskoðanir því nauðsynlegar til að finna
sjúkdóminn snemma. Augnþrýstingur einn gefur
litlar upplýsingar, þar sem mjög mismunandi er
hve háan augnþrýsting augu þola og því þarf
einnig m.a. að skoða sjóntaugarós með
augnspegli og gera sjónsviðsmælingu.
Table II. Prevalence of cataract or aphakia by age andsex.
Age Population Affected pcrsons Minimum per cent Prevalence
M F M + F M F M + F M F M + F
43-52 .... 139 128 267 2 í 3 1.4 0.8 í.i
53-62 .... 136 126 262 6 12 18 4.4 9.5 6.9
63-72 .... 128 108 236 21 29 50 16.4 26.9 19.1
73-82 .... 60 57 117 30 40 70 50 70.2 59
>83 .... 17 26 43 17 26 43 100 100 100
Total 480 445 925 76 108 284 15.8 24.3 19.9