Læknablaðið - 15.08.1987, Blaðsíða 31

LÆKNABLAÐIÐ 1987; 73; 215-26
215
Hringborðsumræður Læknablaðsins IV
HVER VERÐUR STAÐA HEILBRIGÐISMÁLA
ÁRIÐ 2000?
Laugardaginn 18. október 1986 efndi
Læknablaðið til hringborðsumræðna um
væntanlega stöðu heilbrigðismála á íslandi árið
2000. Þátttakendur i umræðunum voru
Ásmundur Brekkan, Bjarni Þjóðleifsson, Haukur
Þórðarson, Ólafur Örn Arnarson og Vilhjálmur
Rafnsson. Örn Bjarnason stýrði umræðum, en
Birna Þórðardóttir annaðist frágang efnis.
Lbl.: Það er við hæfi í upphafi umræðna að heyra
helstu niðurstöður nefndar sem forsætisráðherra
fól að spá um ástand heilbrigðismála árið 2010,
en Bjarni átti sæti í nefndinni.
Bjarni: Nefndin reyndi að taka sérstaklega fyrir
þær breytingar sem helst munu hafa áhrif á
heilsufar og heilbrigðisþjónustu árið 2000 og
næstu ár á eftir. Ég nefni hér nokkur atriði sem
snerta umræðuefni okkar.
/ fyrsta lagi ber að nefna lýðfræðilegar
breytingar. Meðalævi íslendinga hefur lengst um
nálega eitt ár á hverjum áratug seinustu áratugi og
spáð er áframhaldi þar á. Meðalævi íslenskra
kvenna er um 80 ár, þannig að haldi áfram sem
horfir næstu 50 árin má búast við að meðalævi
íslenskra kvenna verði um 85 ár árið 2030. Talið
er að þar sé náð þeim líffræðilegu mörkum sem
meðalævinni eru sett. Við erum því að ná mjög
merkilegum áfanga og sennilega einna fyrst allra
þjóða til þess. Karlarnir eru á eftir, þannig að
meðalævi þeirra mun væntanlega ná þessu marki
um 20 árum síðar.
Af þessu sést, að það er ekki mikið svigrúm fyrir
lengingu á æviskeiðinu. Meginverkefni lækna og
heilbrigðiskerfisins á næstu áratugum verður að
bæta lífsgæðin fremur en að lengja lífið.
Samfara breytingu á meðalævi mun
aldurssamsetning þjóðarinnar gjörbreytast.
Fæðingum hefur fækkað og spáð er að svo verði
áfram, en öldruðum mun fjölga. Núna eru 6,7%
þjóðarinnar 60 ára og eldri, árið 2030 er talið að
16% þjóðarinnar skipi þann hóp.
Börn og gamalmenni þarfnast mestrar
læknisþjónustu og vegur fjölgun aldraðra þyngra
en fækkun yngstu kynslóðarinnar.
í öðru lagi hefur fjölskyldugerðin verið að
breytast og mun breytast enn frekar. Fjölskyldan
og heimilið voru áður sterkar félagslegar einingar
sem mynduðu stoð og athvarf fyrir stóran hóp
einstaklinga. Þetta hefur gjörbreyst með aukinni
þátttöku kvenna á vinnumarkaðnum og
jafnframt hafa sambúðarform breyst.
Mikið vinnuálag skiptir einnig máli. íslendingar
hafa alltaf unnið mikið, en á seinustu árum hefur
það aukist og ekkert bendir til að vinnuálag á
íslenskar fjölskyldur muni minnka á næstu árum,
þótt það geti breyst ef til lengri tíma er litið með
batnandi efnahag og meiri frítíma.
En fjölskyldan mun ekki verða athvarf fyrir
gamla fólkið í sama mæli og áður og umönnun
aldraðra hefur í síauknum mæli verið ýtt yfir á
samfélagið. Áður sinntu heimilin þessu hlutverki,
vanalega konur, þjóðfélaginu að kostnaðarlausu.
Nú er þessu sinnt á stofnunum og veldur miklu
um aukinn kostnað við heilbrigðisþjónustu.
íþriðja lagi fjallaði nefndin um
samfélagssjúkdóma, sem talið er að komi í
kjölfar bættra kjara og velmegunar. Talið er, að
velmegun stuðli aðeins að bættu heilsufari upp að
vissu marki, en umfram það fylgi velmegun ný
vandamál. Helst þeirra eru misnotkun áfengis,
neysla vímuefna, streita og slys sem tengjast
vímuefnaneyslu. Þetta hefur aukist og mun
trúlega skapa aukin vandamál í framtíðinni.
Talið er að geðræn og félagsleg vandamál muni
einnig aukast og geðvefrænir kvillar tengdir
vímuefnanotkun og streitu.
Langvinnir líkamlegir sjúkdómar, í þeirri mynd
sem við þekkjum í dag, munu renna meira og
minna inn í öldrunarsjúkdómana, en bráðir
líkamlegir sjúkdómar hafa verið í rénun alla
öldina og verða svo áfram.
Þetta er í stórum dráttum breytingin á
sjúkdómsmyndinni. Sennilega breytast væntingar