Læknablaðið - 15.10.1988, Qupperneq 10

306
LÆKNABLAÐIÐ
í töflu VI eru borin saman tíðni einkenna í
heyryki eftir því hvort einstaklingarnir höfðu
jákvæð eða neikvæð húðpróf. Enginn teljandi
munur var á kvörtunum um hósta, mæði eða hita
eftir því hvort um var að ræða einstaklinga með
jákvæð húðpróf eða ekki. Hins vegar eru
einkenni frá nefi eða augum miklu tíðari hjá þeim
sem hafa jákvæð húðpróf.
UMRÆÐA
Könnunin hefur sýnt, að heymaurinn
lepidoglyphus destructor er algengasti
ofnæmisvaldurinn í sveitum landsins og að 68%
þeirra, sem höfðu jákvæð húðpróf, voru
jákvæðir fyrir honum. Aðrir heymaurar, sem
prófað var fyrir, eru einnig ofarlega á blaði.
Hallas hefur fundið 19 tegundir maura í íslensku
heyi (16). Ekki voru tök á að prófa fyrir öðrum
tegundum heymaura en þeim þremur, sem áður
voru nefndar. Þó er mögulegt að aðrir maurar
hafi gildi í sambandi við ofnæmi, sérstaklega
tegundin tarsonemus, sem fannst í mestu magni
og flestum heysýnum sem könnuð voru hér á
landi. Þeirri tegund hefur ekki verið lýst annars
staðar en á íslandi. Ekki er heldur loku fyrir það
skotið, að aðrir óþekktir ofnæmisvaldar séu í
heyryki. Má benda á að 17% þeirra, sem höfðu
neikvæð húðpróf, sögðust fá kláða í augu við að
fara í hlöðu, en kláði í augum í sambandi við
rykmengun er alltaf grunsamlegur fyrir ofnæmi.
Af þátttakendunum í könnuninni höfðu 103
(32%) einkenni sem gátu samrýmst bráðaofnæmi
og voru þess vegna húðprófaðir. Af þeim höfðu
57 jákvæð húðpróf, en það er 17,9% af öllum
könnunarhópnum. í svipaðri könnun, sem gerð
var í Orkneyjum, voru 220 einstaklingar látnir
svara spurningalistum og 205 þeirra voru
húðprófaðir (19). Jákvæð húðpróf voru
skilgreind á sama hátt og í könnun okkar. Voru
21,5% með jákvæð húðpróf, en aðeins 63,6%
þeirra höfðu einkenni. Það svarar til þess að
13,7% hefðu jákvæð húðpróf, ef aðeins eru talin
með húðpróf þeirra sem einhver einkenni höfðu. í
svipaðri könnun í Skotlandi voru 290
þátttakendur (20). Húðpróf voru gerð á öllum
þátttakendum og jákvæð húðpróf skilgreind á
sama hátt og í könnun okkar. Höfðu 39%
þátttakenda einkenni og 30% settu þau í samband
við heyryk. Jákvæð húðpróf höfðu 40,3%, þar af
13,8% eingöngu fyrir heymaurum. í könnun sem
gerð var á bændafjölskyldum á Gotlandi höfðu
40,2% einkenni samkvæmt spurningalista (22).
Voru 440 þátttakendur húðprófaðir og voru þeir
taldir hafa ofnæmi sem höfðu tvær húðsvaranir
+ +(‘/2 histamínsvörun) eða eina húðsvörun
+ + + (ein histamínsvörun). Með því að
skilgreina ofnæmi á þennan hátt reyndust 15,6%
hafa ofnæmi og 12% höfðu jákvæð RAST-próf
fyrir rykmaurum. Þessar kannanir í Orkneyjum,
Skotlandi og Gotlandi og á íslandi sýna að
heymaurar eru algengustu ofnæmisvaldar í
sveitum þessara landa. Varasamt er að gera of
mikinn samanburð á tölum, sem lesa má út úr
þessum könnunum. Framkvæmd kannananna í
Orkneyjum og Skotlandi voru mjög líkar og
jákvæð húðpróf voru skilgreind á sama hátt og í
okkar könnun. Hins vegar voru einkennalausir
einstaklingar ekki prófaðir i könnun okkar. Er
því fjöldi þeirra sem hafði jákvæð húðpróf
lágmarksfjöldi og 17,9% lágmarkstíðni ofnæmis í
þessum héruðum, fyrir þann aldurshóp sem hér
um ræðir, ef ofnæmi er skilgreint sem jákvætt
húðpróf fyrir einum ofnæmisvaka eða fleirum.
Ákveðinni óvissu valda þó þær 9 húðsvaranir sem
komu fram fyrir heymauraætinu. Þessar svaranir
voru allar mjög litlar og því ólíklegt að ætið hafi
haft áhrif á niðurstöður húðprófa fyrir
heymaurum.
Við samanburð á Vestur Skaftafellssýslu og
Strandasýslu kemur í ljós, að hlutfallslega fleiri
eru með einkenni í Strandasýslu eða 36,5% en
27,6% í Vestur Skaftafellssýslu. í annarri
könnun, sem birt er hér í blaðinu, kemur hins
vegar fram, að einkenni af heyryki eru hjá 22% í
Strandasýslu en 26% í Vestur Skaftafellssýslu
(22). Af þessu leiddi að hlutfallslega fleiri voru
prófaðir í Strandasýslu en hlutfall jákvæðra
húðprófa var svipað á báðum svæðum. Þetta
vekur grun um að ofnæmi sé heldur algengara í
Strandasýslu en Vestur Skaftafellssýslu þótt ekki
sé sá munur marktækur.
Alþekkt er að hrakið og illa þurrkað hey myglar
og inniheldur meira ryk en hey sem vel er verkað.
Einnig er reynsla fyrir því, að minna sé af ryki í
votheyi en þurrheyi. Fyrirfram mátti kannski
búast við, að talsverður munur kæmi fram á tíðni
ofnæmis í Vestur Skaftafellssýslu og Strandasýslu
þegar hafður er í huga sá mikli munur á
aðstæðum til heyverkunar sem þar er.
Niðurstöður þessarar könnunar eru að því leyti
óvæntar að tíðni ofnæmis virðist vera öllu meiri í
Strandasýslu. Hins vegar er ljóst að leita þarf
orsakanna annars staðar en í heyrykinu, þar sem
kvartanir frá heyryki voru hlutfallslega tíðari í
Vestur Skaftafellssýslu.