Læknablaðið - 15.10.1988, Blaðsíða 23

LÆKNABLAÐIÐ
317
NABLAÐIÐ
THE ICELANDIC MEDICAL JOURNAL
Læknafélag íslands og
Læknafélag Reykjavikur
74. ÁRG. OKTÓBER 1988
NOTA LÆKNAR HEILBRIGÐA
SKYNSEMI VIÐ
SÁRAMEÐFERÐ?
Vitur maður útlenskur hefur einhvers staðar sagt:
»common sense is very uncommon« og sér þess
víða stað.
Hugtakið »common sense« hefur verið þýtt á
íslensku sem heilbrigð skynsemi og án þess að
viðurkenna, að það sem er »common« þurfi
endilega að vera heilbrigt, þá mun ég nota
íslensku þýðinguna í því sem hér fer á eftir.
Einhver annar útlenskur maður eða ef til vill sá
sami, hefur sagt að menntun og þó sérstaklega
þröng sérfræðimenntun rugli öðru fremur þann
þátt í mannlegu eðli sem menn kalla heilbrigða
skynsemi. Það hefur hvarflað að mér, einkum
upp á síðkastið, hvort þessi þróun sé ekki að
verða í íslenskri læknastétt, en að loknu
embættisprófi vita menn nær allt um sjaldgæfa
sjúkdóma, djúphugsuð grunnvísindi og flóknar
rannsóknir, en þau atriði í læknisfræðinni sem
algeng eru og hægt er að leysa með heilbrigðri
skynsemi virðast þvælast fyrir mönnum í
fræðaþokunni.
Sáralækningar eru fyrsta og enn í dag eitt
algengasta viðfangsefni Iækna. Samt er það svo,
að þetta algenga viðfangsefni bögglast jafn mikið
fyrir brjóstinu á læknum í dag og kannski ennþá
meir en á dögum Hippokratesar heitins.
Ástæðan til að ég sting niður penna nú er, að á
liðnum mánuðum hefur rekið á fjörur okkar á
lýtalækningadeild Landspítalans æ fleiri
sjúklinga með sár af ýmsum toga, sem
meðhöndluð hafa verið þannig að heilbrigð
skynsemi virðist lítið hafa komið þar nálægt.
Af því tilefni langar mig til að rifja upp nokkur
atriði í sárameðferð sem byggjast á þvi að nota
saman skilningarvitin og heilbrigða skynsemi
ásamt svolitlu af þekkingu.
Það heyrir til heilbrigðrar skynsemi í
sárameðferð, að hreinsa óhrein sár og fjarlægja
aðskotahluti, þá heilbrigðu skynsemi hafa t.d.
mannapar.
Það er heilbrigð skynsemi í sárameðferð, að þegar
ekki blæðir úr vef eru mestar líkur til þess að
hann sé dauður. Dauður vefur er aðskotahlutur,
sem ekki aðeins hindrar að sár grói, en er einnig
ágætis næring fyrir sýkla.
Það er heilbrigð skynsemi í sárameðferð, að
herða ekki saman sár með grófum saumum sem
síðan valda blóðflæðistruflun og vefjadauða.
Það er heilbrigð skynsemi í sárameðferð, að opna
sár með greftri i og tæma hann út. Sýklalyf lífga
ekki dauðan vef og geta aldrei komið í staðinn
fyrir rétta meðferð sára, þó að þau hjálpi til í
réttum skömmtum á réttum tíma.
Það er heilbrigð skynsemi í sárameðferð, að því
fyrr sem sárunum er lokað »lege artis«, þeim mun
minni verða óæskilegar afleiðingar fyrir
sjúklinginn.
Það er heilbrigð skynsemi í meðferð brunasára,
að hjálpa náttúrunni til að græða sár sem ekki
gróa sjálf á tveimur til þremur vikum og einnig að
húð sem er soðin eða steikt vegna hita er dauð og
ber að fjarlægja hana hið fyrsta.
Það er einnig heilbrigð skynsemi í meðferð
brunasára, að sár sem nær utan um útlim getur
valdið blóðrásartruflun fram í útliminn og kallar
því á sérstaka aðgát, sömuleiðis að
þrýstingsumbúðir hafa engin áhrif á brunabjúg
nema þrýstingurinn sé hærri en
slagæðaþrýstingur.
Margt fleira mætti telja sem heyrir undir
heilbrigða skynsemi í meðferð sára en ég læt hér
staðar numið vegna þess að greinarkorni þessu er
ætlað að vera fremur hugvekja en fræðsla.
Að lokum er það heilbrigð skynsemi og meira að
segja kennd í læknadeild, að lækni, sem ekki
ræður við verkefni sitt, ber að leita ráða hjá þeim
sem hann heldur að viti betur. Og eitt símtal er
miklu ódýrara fyrir heilbrigðisþjónustuna og
hagkvæmara fyrir sjúklinginn en viku- og jafnvel
mánaðarlangar sjúkrahúslegur eða göngur á
göngudeildir eða heilsugæslustöðvar.
Árni Björnsson
yfirlæknir lýtalækningadeild
Landspítalans