Læknablaðið - 15.12.1989, Blaðsíða 60

426
LÆKNABLAÐIÐ
og að hjálpa konu í barnsnauð og það er engu
erviðara! Þó er þetta bersýnilega vanrækt
í stórum stfl, því annars gæti það tæplega
komið fyrir í skýrslum lækna, að af 11 sjúkl.
deyi 11! Þetta þarf að breytast. Mjer finnst
enginn geta verið læknir, sem veigrar sjer eitt
augnablik við að gjöra tracheot., ef á þarf að
halda.« (14) Og síðan kemur nánari útlistun á
framkvæmd aðgerðar auk dæmisagna úr eigin
starfi. Það kemur fram í síðari tölublöðum,
að þama sáði Guðmundur í frjóan akur.
Auk þessa finnast víða í blaðinu hagnýtar
upplýsingar um, hvar gera megi góð kaup í
áhöldum og lyfjum.
Siðameistarinn og hugmyndafrœðingurinn
kveður þriðja aðalstefið á síðum Læknablaðs
GH. »Hverjir erum við, íslenzkir læknar, og
hvemig ættum við að vera,« er síendurtekin
spuming. Hann taldi íslenzka lækna vera
góða menn en laka lækna og rökstuddi það
auðvitað á viðeigandi, persónulegan hátt.
Hann kom með fjölda tillagna til úrbóta og
hrinti sumum í framkvæmd. Hann áleit fátækt
standa læknum mjög fyrir þrifumm og hana
taldi hann einkum stafa af því, að þekkingu
þeirra og lœkniskunnáttu vœri ábótavant,
þannig að þeir sinntu ekki þeim verkum, er
gæfu þeim arð; að þeir vœru skeytingarlausir
um sjúklingana, sendu meðul án þess að
skoða sjúkling og létu þar við sitja í stað
þess að fá hann til eftirlits; og í þriðja lagi,
að þeir væru hirðulausir um bókfœrslu.
Gaf hann glöggar leiðbeiningar um bókhald
og sjúkraskrárgerð. Hann hafði hina mestu
andstyggð á hvers konar loddaraskap og
óvísindalegum vinnubrögðum í læknisfræði:
»011 vor tímarit og bækur eru full af allskonar
receptum, en það er sannarlega ástæða til
þess að vara við þeim flestum! Ekki eitt af
hundraði er verulega gott eptir minni reynslu
og mjer er satt að segja hrein ráðgáta, hvemig
góðir menn skuli trúa á og ráðleggja öðmm
sumt af þessari vitleysu.« Og áfram: »Einhver
illgjarn náungi hefur sagt að þegar læknar
skrifi recept sín megi með sanni segja: Faðir
fyrirgef þeim, því þeir vita ekki hvað þeir
gjöra!« (15) Hann fór hörðum orðum um
drykkjuskap íslenzkra lækna og kannaði
hljómgrunninn fyrir stofnun bindindisfélags
lækna, sem líklega hefur enginn verið. Hann
færði fyrir því sterk rök, að lækningar sem
slíkar skiptu engum sköpum fyrir velferð
þjóðarinnar. Aftur á móti sagði hann:
»Læknanna helsta ætlunarverk er prophylaxis,
en til þess að geta unnið að þessu, verða þeir
að vera forvígismenn kúlturinnar.« »Allir af
oss hafa efalaust, þegar þeir tóku við embætti,
hugsað nærfelt eingöngu um, að afla sjer
meðalaforða og kir. áhalda, en ætli nokkur
hatí byrjað á því, að brjóta heilann í sanitæru
ástandi hjeraðsins, hve hátt mortalitet væri
þar, af hverjum ástæðum það væri svo hátt,
hvemig það mætti laga, hvemig taka mætti á
móti drepsóttum— ? Jeg fyrir mitt leyti gjörði
það ekki, og þó hefði það verið rjett.
Nú er fyrirbygging sjúkdóma svo náið tengd
andlegri og líkamlegri framför þjóðarinnar,
menntun hennar og menningu, að fyrir þessu
þarf að berjast ef hinu á að verða ágengt.
Læknamir ættu að vera fremstir í flokki!«
(16) Og þessum boðskap fylgdu svo ýmsar
gagnlegar ábendingar, meðal annars um
sóttvamir og meðferð ungbama. A fyrstu ámm
sínum syðra, vann hann svo brautryðjendastarf
við skólaheilsuvemd, sem Baldur Johnsen
fjallaði um í Læknablaðinu fyrr á þessu ári.
Fjórða aðalþema Læknablaðs GH var
skipulag heilbrigðisþjónustunnar og
sjúkrahúsbyggingar, sem hann var ákafur
áróðursmaður fyrir. Hann birtir í blaði sínu
uppdrætti að sjúkraskýlum og kentur með
ýmsar hagnýtar tillögur þar að lútandi.
Þar kom, að Guðmundur hætti tilraun sinni
til blaðaútgáfa lækna. Hann tók þó síðar upp
þráðinn og varð fyrsti ritstjóri Læknablaðsins
núverandi, sem hóf göngu sína 1915, og fyrsta
aldarfjórðunginn var hann langafkastamesti
höfundur þess. Hann flutti til Reykjavíkur
1907, þá rúmlega fertugur að aldri. Hef ég
því aðeins gert skil fyrsta fjórðungi læknisæfi
hans og það heldur laklega. í Reykjavík
var hann héraðslæknir til 1911 og færði
margt til betri vegar; gerðist meðal annars
fyrsti skólalæknirinn hérlendis og kom á
matargjöfum til skólabama. Hann kenndi
við læknaskólann líffærafræði, yfirsetufræði
og heilbrigðisfræði og tók svo við embætti
prófessors í þessum greinum við Háskólann
1911 og sinnti lítt lækningum eftir það.
Var kennsla hans rómuð og ekki síður
vísindastarf hans á sviði mannfræði, er
hann á árunum 1920-23 mældi einsamall
1100 fríska íslendinga hátt og lágt og
athugaði fjölda lfkamseinkenna og vann
úr á tölfræðilegan hátt. Ritgerð hans,