Læknablaðið - 15.08.1990, Blaðsíða 41

LÆKNABLAÐIÐ 1990;76:307-11
307
Elín Ólafsdóttir, Þorvaldur Veigar Guömundsson
SAMANBURÐUR Á BLÓÐFITUMÆLINGUM
ÁTTA ÍSLENSKRA RANNSÓKNASTOFA
INNGANGUR
Við mat á áhættuþáttum kransæðasjúkdóma er
vitneskja um magn kólesteróls í blóði talin
nauðsynleg. Hátt kólesteról í blóði eykur
verulega hættu á hjarta- og æðasjúkdómum
og eykst áhættan með hækkandi gildum
(1,2). í nokkrum nágrannalöndum hafa
verið sett tiltekin mörk (3,4,5) og reynist
kólesterólmagnið ofan við þau, tekur
læknir ákvörðun um inngrip og fylgist
síðan með breytingum á kólesterólinu.
Hérlendis hefur ekki verið ákveðið,
hvort setja eigi slík mörk eða hvar þau
skuli liggja, en nákvæmni (precision) og
áreiðanleiki (accuracy) mæliniðurstaða
þurfa að vera þekkt svo unnt sé að áætla
raunhæf frávik frá umræddum mörkum.
Að mati rannsóknalækna er mikilvægt, að
læknir sem byggir ákvarðanatöku sína á
kólesterólmælingum, geri sér jafnframt nokkra
grein fyrir öryggismörkum þeirra, og var
af þessum ástæðum meðal annars ráðist í
athugun þá sem hér er greint frá.
Gæðaeftirlit er fastur liður í framkvæmd allra
klínískra efnamælinga og skiptist það í innra
gæðaeftirlit og ytra gæðamat. A þann hátt er
reynt að tryggja að nákvæmni og áreiðanleiki
falli innan fyrirfram gefinna marka. íslenskar
rannsóknastofur skipta við erlenda aðila um
ytra gæðamat, flestar skipta við Wellcome í
Bretlandi og að minnsta kosti ein við WHO
Collaborating Lipid Reference Centre í
Tékkóslóvakíu og fæst þar samanburður við
hundruð rannsóknastofa víðsvegar um heim.
Innanlands eru hins vegar engar upplýsingar
til um innbyrðis afstöðu mæliniðurstaða
stofanna.
EFNI OG AÐFERÐIR
Öllum rannsóknastofum á Islandi, sem
höfundar vissu til að mældu fituefni í blóði,
Frá rannsóknastofu Landspítalans í meinefnafræöi.
var boðin þátttaka í könnuninni í ársbyrjun
1989. Allar nema ein ákváðu þátttöku og voru
mælingar framkvæmdar í tveimur fimm vikna
lotum. Fyrri lotan hófst í maí og voru mæld
þrjú frystiþurrkuð dýrasýni, með misháum
blóðfitugildum, sú seinni hófst í nóvember
og voru þá mæld tvö fryst mannasýni með
misháum kólesterólgildum.
Kontrólsýni: í fyrri lotu voru frystiþurrkuð
kontrólsermi, Pathonorm L og Pathonorm
H keypt frá Nycomed Diagnostica, Noregi.
Fékk hver þátttakandi 30 sýni, 10 með lágu
lípíðgildi (A), 10 með meðalháu gildi (B)
og 10 með háu gildi (C). Sýnin voru leyst
upp í eimuðu vatni rétt fyrir notkun og ein
mæling gerð á kólesteróli, HDL kólesteróli
og þríglýseríðum á sýnunum um leið og
venjuleg sjúklingasýni voru mæld, var þetta
endurtekið í 10 skipti í röð. í síðari lotu
var framkvæmdin sú að tveir sjálfboðaliðar
gáfu blóð og annaðist Blóðbankinn tökuna.
Samdægurs var plasmanu skipt niður í lítil
glös og fryst. Fengu þátttakendur 10 glös með
lágu kólesterólgildi (R) og 10 með háu gildi
(S) og mældu á sama hátt og fyrr.
Útreikningar: Hver rannsóknastofa
sendi niðurstöður sínar til höfunda um
leið og mælingalotum var lokið og voru
tölfræðilegir útreikningar unnir á Macintosh
tölvu. Ónákvæmni í niðurstöðum innan
rannsóknastofa og milli rannsóknastofa
var fundin með »analysis of variance« og
endanlega útkoman gefin sem hlutfallslegur
breytistuðull (coefficient of variation, % CV)
af meðaltali hvers efnis (6).
Tœki og aðferðir við mælingar: Eftirtalin
tæki, efnablöndur og staðlar voru notuð, fjöldi
notenda er innan sviga.
Tceki: COBAS MIRA frá Roche (tveir),
RA-1000 frá Technicon (tveir), RA-XT frá
Technicon (einn), Multistat III frá Instrument