Læknablaðið - 15.08.1990, Blaðsíða 21

LÆKNABLAÐIÐ
291
að Keldum og auk þess tvö sem allt eins gætu
verið Taenia solium (1). Öll tilfellin mátti
rekja til smitunar erlendis.
Taenia solium. Svínakjötsbandormurinn
lifir í mjógöm manna og verður 2-7 metra
langur. Liðir hans, fullir af eggjum, berast
út með saur. Éti svín eggin sest lirfan að í
holdi þeirra. Éti menn hrátt eða illa soðið
svínakjöt með lirfum í geta þeir sýkst.
Sjúkdómseinkenni af völdum fullorðna
bandormsins eru lítil eða engin. I stöku
tilfellum geta egg bandormsins klakist þegar
í meitingarvegi mannsins og lirfumar leitað
út í vefina þar sem þær setjast að og geta
valdið sjúkdómseinkennum. Sjúkdómsgreining
byggist á því að finna egg eða liði ormsins
í saursýnum eða við skoðun vefjasýna.
Helstu lyf eru prasíkvantel, niklósamíð og
mebendasól. Lirfustig skal nema strax burtu
þar sem það er hægt.
Ormurinn er útbreiddur í löndum þar sem svín
geta komist í mannasaur. Eitt tilfelli fannst
í rannsóknunum að Keldum sem hægt var
að greina til tegundar og tvö sem allt eins
gætu verið Taenia saginata (1). Öll tilfellin
má rekja til útlanda.
Echinococcus granulosus.
Sullaveikibandormurinn lifir í mjógöm
hunda og refa og verður þar um 1/2 cm
á lengd. Liðir með eggjum berast út með
saur hýsilsins. Slæðist þau ofan í menn
eða ýmis önnur spendýr vex lirfan upp
í vefjunum og myndar sull. Sullur er
vökvafyllt blaðra. í henni fjölga lirfumar
sér kynlaust. Algengast er að sullur sé í
lifur eða lungum en hann getur einnig sest
að í öðrum líffærum. Éti hundur eða refur
slíkan sull þroskast lirfumar og verða að
bandormum. Sullir geta stundum orðið talsvert
stórir jafnvel svo að vökvainnihald þeirra
skipti lítrum. Sjúkdómseinkenni, ef einhver,
fara eftir staðsetningu og stærð sullsins.
Sjúkdómsgreining byggist einkum á skoðun
vefjasýna eftir skurðaðgerð. Lækning er nær
eingöngu með skurðaðgerð.
Sullaveiki var algeng hér á landi og er talið
að fyrr á öldum hafi nálægt 20% íslendinga
verið með sull (14). Sennilega er sullaveiki
ekki lengur landlæg. Enn finnast stöku sinnum
sullir í fólki en yfirleitt eru þeir gamlir og
ekki alltaf víst að þeir séu af innlendum
uppruna. Tvö tilfelli fundust í rannsóknunum
að Keldum (1), hvor tveggja sullir er
fjarlægðir höfðu verið með skurðaðgerð.
ÞRÁÐORMAR
Fundist hafa hér á landi að minnsta kosti 10
tegundir þráðorma sem geta farið í menn (sjá
töflu). Tvær þeirra, (Toxocara canis og T.
cati), hafa þó enn sem komið er ekki greinst
með fullri vissu í mönnum.
Stongyloides stercoralis. Þessi ormur
lifir ýmist í jarðvegi eða sem sníkjudýr í
mjógöm manna og ýmissa annarra spendýra.
Fullvaxinn er hann um 2 mm á lengd. Þegar
hann lifir sníkjulífi berast lirfur hans út með
saur og geta síðan smitað aðra hýsla með
því að bora sér í gegnum húðina. Einnig geta
lirfumar stundum tekið upp sníkjulíf án þess
að berast út úr hýslinum. Þannig magnast
sýking án frekara utanaðkomandi smits. Mikil
sýking veldur alvarlegum niðurgangi. Hjá
fólki með skert ónæmi getur sýking magnast
upp og orðið lífshættuleg. Sjúkdómsgreining
byggist á því að finna ormalirfur í saur. Helstu
lyf eru tíabendasól, albendasól, mebendasól og
tetramísól.
Ormurinn er algengur í hita- og heittempraða
beltinu. í saursýnarannsóknunum að Keldum
fundust tvö tilfelli (1) og voru bæði rakin til
smitunar erlendis.
Ancylostoma duodenale og/eða Necator
americanus. Bitormar lifa í mjógöm manna
og eru um 1 cm á lengd. Þeir bíta sig fasta
á þarmatotur og sjúga úr þeim blóð. Getur
það valdið verulegum blóðmissi og leitt til
blóðskorts. Eggin berast út með saur hýsilsins
og úr þeim klekjast lirfur sem geta borað sig
inn í húð manna einkum þeirra sem ganga um
berfættir í hægðum sínum. Sjúkdómsgreining
byggist á því að finna egg eða lirfur ormanna
í saursýnum en ekki er hægt að greina
tegundimar sundur af þeim. Helstu lyf eru
mebendasól og pýrantelpamóat.
Útbreiðsla bitormanna er einkum bundin við
hita- og heittempraða beltið. Alls fundust 17