Læknablaðið - 15.08.1990, Blaðsíða 44

310
LÆKNABLAÐIÐ
erlendri reynslu (8). HDL-kólesteról er
mælt eftir að önnur lípóprótín hafa verið
felld úr sýninu. Fellingin er ósérhæfð og
vandasöm, enda hefur reynst erfitt að staðla
hana í almennum rannsóknastofum og stafar
ónákvæmni að mestu af felliaðferðinni en ekki
sjálfri kólesterólmælingunni. Felliaðferðin er
að sjálfsögðu miðuð við mannasermi en sýni
A og B eru dýrasermi. HDL-kólesterólgildin
í dýrasermi eru mun hærri en mælast í
fólki, auk þess sem lípóprótínin sjálf eru
frábrugðin lípóprótínum manna. Onákvæmnin
í mælingu á sýni B er svipuð og í mælingum
á mannasýnum en er mun meiri í sýni A,
því er freistandi að ætla að samsetningin
á lípóprótínum í sýni A (Pathonorm Low)
sé óhagstæð felliaðstæðum. Til þess
bendir einnig að þar er frávik frá gefnu
(assigned) gildi langmest eða -49% (sjá töflu).
Ónákvæmni í HDL-kólesterólmælingum milli
rannsóknastofa er á bilinu 7,1% - 22,5% og
er þrefalt meiri í lægra dýrasýninu en hinum
þremur. Ónákvæmni innan rannsóknastofa er
einnig mest í því sýni. Betra samræmi í HDL
mælingum verður að nást til að niðurstöður
gagnist í klínískri vinnu og verður unnið að
því.
Ónákvæmni í þríglýseríðmælingum milli
rannsóknastofa er á bilinu 9,2% til 11,2%,
sem er næstum tvöfalt meira en í mælingum
á kólesteróli. Innan rannsóknastofanna
er ónákvæmnin í mælingum mismikil,
eða frá 1,0% til 13,9%. Meðalfrávik
allra rannsóknastofanna frá gefnu gildi
dýrasermisins (% bias) sést í aftasta dálki
töflunnar og reyndist vera frá -0,8%
til -4,2% og er mjög líkt því sem var í
kólesterólmælingunum. Frávik einstakra
rannsóknastofa frá gefnum gildum sýna
A, B og C eru sýnd á mynd 2 og sést þar
glöggt dreifingin á niðurstöðum alls hópsins.
Dreifingin er meiri en í kólesterólmælingunum
eins og sést reyndar í töflunni og er það í
samræmi við erlendar niðurstöður (9).
LDL-kólesteról er sjálfstæður áhættuþáttur
í kransæðasjúkdómum, en mæling á LDL-
kólesteróli er mjög dýr og krefst sérstaks
tækjabúnaðar sem ekki er til á venjulegum
klínískum rannsóknastofum. Unnt er
að nálgast magn LDL-kólesteróls með
útreikningum ef magn annarra lípíða er
þekkt. Til eru nokkrar aðferðir við þennan
útreikning en menn eru nú sammála um að
jafna Friedewalds (10) sé best:
LDL kólesteról = heildar kólesteról - HDL
kólesteról - 0,46 þríglýseríð, öll gildi í
mmólll.
Margar rannsóknastofur erlendis ^efa upp
reiknað gildi á LDL kólesteróli. I ónákvæmni
á útreiknuðu gildi á LDL kólesteróli leggst
saman ónákvæmni í kólesteróli, HDL
kólesteróli og þríglýseríðum og er það ef til
vill ein ástæðan fyrir því að ekki er meira
byggt á reiknuðum LDL gildum en raun ber
vitni. LDL kólesteról var reiknað út fyrir
sýni R og S samkvæmt þessari jöfnu og eru
niðurstöður sýndar neðst í töflu.
Að lokum: Niðurstöður þessar úr
samanburðarmælingum átta íslenskra
rannsóknastofa á frystiþurrkuðu dýrasermi
og frystu mannaplasma eru áþekkar þeim sem
birtar hafa verið um almennar rannsóknastofur
í nágrannalöndunum, en nokkru lakari en þau
mörk sem Bandaríkjamenn hafa sett sér að ná
fyrir árið 1992. Með aukinni samvinnu milli
viðkomandi stofnana (sem raunar er hafin)
um notkun á sameiginlegum stöðlum ætti
að vera hægt að bæta verulega samræmið
á mæliniðurstöðum. Með sameiginlegu
átaki ættum við að geta náð á næsta ári því
markmiði sem Bandaríkjamenn hafa sett sér
að ná 1992.
SUMMARY
Interlaboratory Quality Assessment of Serum
Lipid Measurements in Iceland.
Eight laboratories participated in quality assessment
of cholesterol, HDL cholesterol and triglycerides.
The assessment was in two parts, first freeze-dried
animal serum from Nycomed at three different
concentration levels (A, B and C) was distributed
and analysed once a day for 10 consecutive days
along with patients’ sera and then six months later
frozen human plasma at two different concentration
levels (R and S) was distributed and analysed the
same way as before. The same analytical methods
were used by all participants, with reagents
purchased from three different producers. Five
different analytical instruments are in operation in
the 8 laboratories.
The analytical quality is expressed as within-
laboratory, between-laboratory and total
imprecision. The average total imprecision for
cholesterol is 6.3%, with a negligible bias from
the assigned value of the control material at