Læknablaðið - 15.10.1990, Blaðsíða 40

406
LÆKNABLAÐIÐ
vöxtur metinn út frá endurteknum mælingum
í hópi heilbrigðra þungaðra kvenna. Tilgangur
rannsóknarinnar var að búa til staðla fyrir
fósturvöxt íslenskra einbura og bera þá saman
við erlend gildi.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Valdar voru af hendingu 108 íslenskar
heilbrigðar konur sem komu í ómskoðun
á sónardeild Kvennadeildar Landspítalans
fyrir 20 vikna meðgöngulengd. Allar voru
með eitt fóstur og gátu tímasett fyrsta dag
síðustu tíða með vissu. Blæðingar þeirra
voru reglubundnar og stóðu í þrjá til fimm
daga í 28±2 daga tíðahring. Þær máttu
ekki hafa verið með lykkju eða notað
getnaðarvamapillur í að minnsta kosti þrjá
mánuði fyrir síðustu tíðir. Þungunin varð að
hafa verið áfallalaus (t.d. engar blæðingar eða
verkir). Við val á konunum var ekki tekið tillit
til líkamshæðar eða þyngdar, reykingavenja,
fyrri meðganga eða atvinnu. Gagnasöfnun fór
fram á árunum 1984-86.
Fyrirfram var ákveðið að ekki yrði notast
við mælingar frá konum sem fengju
alvarlega meðgöngusjúkdóma eða annan
sjúkleika sem gat haft áhrif á eðlilegan
fósturvöxt (11). Gögn um 14 konur voru
því ekki notuð vegna fyrirburafæðingar
<35 fullar vikur (n=4), belgjarofs fyrir
tímann (n=3), alvarlegrar meðgöngueitrunar
(preeclampsia) með eggjahvítu í þvagi (n=3),
hlaupabólusýkingar (n=l) og ein kona reyndist
vera með sáraristilbólgu og tók prednisólón og
salasópýrín í meðgöngunni. Tvær konur fluttu
í annan landshluta meðan á athuguninni stóð.
Allar mælingar frá hinum 94 konunum voru
notaðar í úrvinnslu.
Rætt var sérstaklega við hverja konu
fyrir fyrstu ómskoðun og henni skýrt frá
athuguninni, tilgangi hennar og framkvæmd
og leitað eftir munnlegu samþykki hennar.
Siðanefnd læknaráðs Landspítalans veitti leyfi
fyrir athuguninni.
Fósturmælingar voru gerðar þriðju hverja
viku út meðgönguna og í hvert sinn áætlað
að mæla höfuðmál (BPD) og (OFD), lengd
lærleggjar (LL) og lengd upparmsleggjar
(LU). Hvert þessara mála var að jafnaði mælt
í þrígang og reiknað meðaltal skráð í mm.
Eftir 20-24 vikna meðgöngulengd var bætt
við tveimur þvermálum búks (abdominal
lateral diameter (AD) og anteroposterior
diameter (APD)). Meðaltal þessara mála
gaf meðalþvermál búks (mean abdominal
diameter (MAD)). Mælt var í tvígang og
reiknað meðaltal skráð í mm. Reynt var að
gera mælingamar án vitneskju um mælingar
fyrr í meðgöngunni. Mælingamar voru gerðar
samkvæmt venjubundnum aðferðum (2-7,12).
BPD var mælt frá ytri beinbrún að innri
beinbrún höfuðkúpu en OFD frá beinmiðju
að beinmiðju. Búkmælingar voru gerðar við
utanmörk búksins, en rétt utan við rifbein í
síðu fóstursins, ef mörkin voru óljós.
Mælingamar voru gerðar með Toshiba
SAL-30 og Hitachi EUB-340 ómsjám. Sú
fyrmefnda er með beinan (multilinear)
ómhaus, en sú síðamefnda með sveigðan
(curvilinear). Báðar ómsjámar eru stilltar á
meðalhljóðhraðann 1540 m/s í vefjum.
Við hverja ómskoðun og fæðingu bamsins
var lengd meðgöngu reiknuð í dögum talið
frá fyrsta degi síðustu tíða. Við fyrstu komu
var líkamshæð konunnar, reykingavenjur og
fjöldi fyrri þungana skráð, en síðar þyngd
nálægt 20 vikna meðgöngu og fósturstaða á
síðasta meðgönguþriðjungi, en við fæðingu
kyn, þyngd og lengd nýburans.
Mælingamar voru skráðar ásamt lengd
nteðgöngu við hverja mælingu og
fæðingu á Hewlett Packard 9845B tölvu
(New Mathematical Statistics Package,
Lundarháskóli, Svíþjóð). Mæligildin voru
flokkuð við úrvinnslu í 12 flokka, þar sem
í hverjum voru gildi frá tveggja vikna
tímabili. Meðalfrávik (SD) var fengið út
frá þverskurðardreifingu mælinga í hverjum
tveggja-vikna flokki. Meðalmælingadagur
hvers tímabils var reiknaður til að fá staðlaða
mælingadaga til viðmiðunar á x-ás á móti
mælingunum, sem skráðar voru á y-ás.
Fjölþátta aðhvarfsjöfnur voru reiknaðar fyrir
hverja mælingu og jafnan sem sýndi besta
aðlögun að mælingunum fyrir hvert mál valin
samkvæmt hæsta samsvörunarstuðlinum
(correlation coefficient, r2) og minnsta
meðalfráviki (SD) aðhvarfslínunnar.
NIÐURSTÖÐUR
Alls voru gerðar 3795 mælingar. Hver kona
kom að meðaltali átta sinnum (sex til tíu
skipti). Ekki var alltaf unnt að ná öllum