Læknablaðið - 15.02.1991, Blaðsíða 5

LÆKNABLAÐIÐ 1991; 77: 49-58.
49
Nikulás Sigfússon 1), Helgi Sigvaldason 1), Inga Ingibjörg Guömundsdóttir 1),
Ingibjörg Stefánsdóttir 1), Laufey Steingrímsdóttir 2), Þorsteinn Þorsteinsson 1)
Gunnar Sigurösson 3)
BREYTINGAR Á TÍÐNI KRANSÆÐASTÍFLU
OG KRANSÆÐADAUÐSFALLA Á ÍSLANDI.
TENGSL VIÐ ÁHÆTTUPÆTTI OG MATARÆÐI
INNGANGUR
Aukning kransæðasjúkdóms á íslandi frá
1950 er vel þekkt, þótt orsök sé ekki að
fullu skýrð, meðal annars vegna skorts á
gögnum um áhættuþætti og neysluvenjur
þjóðarinnar á þessum tíma. I hóprannsókn
Hjartavemdar, sem staðið hefur yfir frá
1968, hefur rannsóknum meðal annars verið
beint að áhættuþáttum sjúkdómsins og liggja
nú fyrir niðurstöður úr fjórum áföngum
hóprannsóknarinnar, ásamt niðurstöðum úr
fjölþjóðlegri rannsókn sem Hjartavemd er
aðili að og ber heitið MONICA-ICELAND.
Þá hafa breytingar á matarvenjum þjóðarinnar
frá 1970 verið rannsakaðar.
Rannsóknir frá öðrum löndum benda til
verulegrar lækkunar á tíðni kransæðasjúkdóms
á síðustu árum, til dæmis í Bandaríkjunum,
Astralíu, Finnlandi og víðar, en hins vegar
hafa litlar breytingar orðið í öðrum löndum
og jafnvel aukning í Austur-Evrópu (1).
Fyrri íslenskar rannsóknir á dánartíðni vegna
kransæðasiúkdóms hafa náð til ársins 1985
(2,3).
í þessari grein verður reynt að varpa
ljósi á, hvemig þessu hefur verið háttað
á íslandi frá 1968, með tilliti til helstu
áhættuþátta kransæðasjúkdóms og breytinga
á matarvenjum þjóðarinnar á sama tíma.
Könnunin náði til:
a) Tíðni kransæðadauðsfalla á íslandi
samkvæmt dánarmeinaskrá Hagstofu Islands
1951-1988.
b) Tíðni kransæðatilfella samkvæmt skráningu
á íslandi 1981-1986 (MONICA rannsókn). "
c) Dreifingu helstu áhættuþátta
kransæðasjúkdóms (reykingar, kólesteról
og blóðþrýstingur) samkvæmt hóprannsókn
Hjartavemdar 1968-1988.
Frá 1) Rannsóknarstöð Hjartaverndar, 2)
heilbrigöismálaráðuneyti, 3)lyflaekningadeild Borgarspítalans.
Fyrirspurnir, bréfaskipti: Gunnar Sigurösson.
d) Neyslu matvæla á Islandi samkvæmt
framleiðslu- og sölutölum.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Dánartölur: Dánartíðni af völdum
kransæðasjúkdóms á íslandi var skráð fyrir
hvert fimm ára tímabil (staðlað að »Segi
world population« (5)) frá 1951 (fyrir þann
tíma em tölur ekki sambærilegar) samkvæmt
dánarmeinaskrá Hagstofunnar.
Dánarmeinalyklar kransœðasjúkdóms:
ICD 6 1951-60:420
ICD 7 1961-70:420
ICD 8 1971-80:410-13
ICD 9 1981-88:410-14
Öll dánarvottorð hafa verið yfirfarin af
meinafræðingi, einungis tveir meinafræðingar
hafa yfirfarið vottorðin á þessu tímabili, annar
1951-76 og hinn síðan. A þessu tímabili hefur
tíðni krufninga á íslandi verið 30-40%. Tölur
um meðalfjölda í aldurshópum íslenskra karla
og kvenna voru fengnar frá Hagstofu Islands.
Tíðni kransœðastíflu 1981-86: Fjöldi
tilfella kransæðastíflu var fenginn
úr svonefndri MONICA rannsókn
sem er fjölþjóðleg rannsókn á vegum
Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
(»Multinational Monitoring of Trends and
Determinants in Cardiovascular Diseases«),
sem Rannsóknarstöð Hjartavemdar hefur
annast á íslandi frá 1981 (6,7). Tveir
starfsmenn Hjartavemdar hafa yfirfarið
skýrslur allra sjúkrahúsa landsins með tilliti
til kransæðastíflu, ásamt dánarvottorðum og
kmfningaskýrslum samkvæmt skilmerkjum
MONICA rannsóknarinnar. En þau eru:
1) Bráð kransæðastífla staðfest með
dæmigerðri sögu einkenna, ensímmælingum,
úrlestri hjartalínurita og við dauða, einnig
með krufninganiðurstöðum, 2) hugsanleg
bráð kransæðastífla eða hjartadauði byggð
á sömu skilmerkjum og 1), en ekki eins
ákveðnum ensím- og hjartalínuritsbreytingum