Læknablaðið - 15.02.1991, Blaðsíða 44

80
LÆKNABLAÐIÐ
fólk nefndi reykingar að fyrra bragði og svo
þegar ekkert hafði verið minnst á reykingar
og engin merki voru um reykingasjúkdóma.
í síðastnefnda tilvikinu kváðust 50%
heimililslækna ráðleggja reykbindindi oft
eða stundum, 23% skurðlækna kváðust þá
ráðleggja reykbindindi oft eða stundum, 40%
lyflækna og 30% geðlækna.
Óháð reykingavenjum ráðlögðu næstum
allir reykbindindi við lungnasjúkdóma,
hjartasjúkdóma, meðgöngu, sýkingar
í efri öndunarfærum og við maga- og
skeifugamarsár. Við reykingar eingöngu
ráðlögðu 81% reykbindindi.
UMRÆÐUR
Árið 1984 samþykkti aðalfundur L.í. að
fundir félagsins skyldu vera reyklausir og
hefur því verið framfylgt. Þessi könnun á
reykingavenjum lækna sýnir að á sama tíma
og 32% Islendinga reykja daglega reykja
einungis 13% íslenskra lækna daglega (8).
Niðurstöður könnunar okkar eru traustar þar
eð brottfall úr úrtaki var óverulegt. Óvíða er
tíðni reykinga meðal lækna minni en á íslandi
(1). Læknar sögðu sjálfir að helsta ástæða þess
að reykja ekki væri heilsufarsleg. Læknum er
óhægara um vik en mörgum öðrum að reykja
opinberlega enda var fordæmi líka tilgreint
sem mikilvæg ástæða þess að reykja ekki.
Furðu margir læknar reykja stundum, allt að
þrisvar sinnum fleiri en meðal þjóðarinnar.
Hefur þess verið getið að læknar séu famir
að nota tóbak á sama hátt og áfengi, þ.e. um
helgar eða við hátíðleg tækifæri (9). Vindlar
og pípa njóta mikillar hylli umfram sígarettur
og meiri en almennt gerist. Ætla má að þeir
sem áður reyktu daglega hafi hætt eða reyki
nú minna en daglega. Einnig má ætla að þeir
sem áður reyktu sígarettur hafi í auknum mæli
skipt yfir í vindla eða pípu en þetta var þó
ekki kannað sérstaklega. Það er vel þekkt að
þeir sem reykja eru gjamari á að taka upp
skaðminni(?) reykfæri fremur en að hætta
alveg. Nýleg gögn benda hins vegar til, að
pípureykingar að minnsta kosti séu jafn mikill
sjúkdómsvaldur og sígarettureykingar (10,11).
Lyflæknar og geðlæknar vom mest hallir
undir reykingar (höfðu reykt, reykja enn) en
heimilislæknar minnst.
Það er athyglisvert að því yngri sem læknamir
eru þeim mun færri hafa notað tóbak. Þannig
hafa meira en helmingur (52%) lækna yngri
en 40 ára aldrei reykt en í sama aldurshópi
meðal þjóðarinnar var talan 29% árið 1989
(8,12). I könnun á reykingum læknanema
á 1. og 6. ári reykti enginn á fyrsta námsári
árið 1988 en meðal 6. árs nema reyktu 12.3%
daglega (13).
Persónulegar reykingavenjur lækna virðast
skipta miklu máli þegar kemur að ráðgjöf um
reykingar. Þrír af hverjum fjórum læknum
sem reykja sjálfir ráðleggja reykbindindi en
níu af hverjum tíu þeirra sem aldrei höfðu
reykt (tafla VII). Þannig virðast reykingar
hafa áhrif á faglega dómgreind og starfshætti
lækna. Þetta kemur einnig fram í afstöðunni
til reykingabanns á sjúkrahúsum. Þeim sem
reykja daglega var mest í mun að réttur til
reykinga á sjúkrahúsum væri ekki skertur.
Hugmyndinni um reyklausa
heilbrigðisþjónustu hefur mjög vaxið ásmegin.
Ber þar margt til. Reykingar innanhúss ógna
heilsu þeirra sem ekki reykja (14, 15). Ef
minnka á sjúkdóma af völdum tóbaksreykinga
er eðlilegt að starfsfólk heilbrigðisþjónustu
taki fyrst af skarið, enda létt ef tíðnitölur
reykinga eru lágar. Það eykur trúverðugleika
í starfi. í rannsókn á viðhorfum starfsfólks
ríkisspítala til þess að banna reykingar
algerlega á heilbrigðisstofnunum, vildi næstum
helmingur svarenda að þær verði alveg
bannaðar, en 98% að þær verði takmarkaðar
(4). Erlendis hafa rannsóknir sýnt að legutími
styttist, eldhætta verður minni, umhverfið
hreinna og léttara að þrífa (16, 17). Eftir á
er reyklaust sjúkrahús öðrum fordæmi. »Ef
þeir geta það, þá getum við líka!« Langvinnir
sjúkdómar eins og æðakölkun og reyndar
ýmis krabbamein eru í dag helstu sjúkdóms-
og dánarorsakavaldar meðal Islendinga. Of
lítið er vitað um aðdraganda þessara sjúkdóma
en nú orðið er þó óumdeilt að tóbaksreykingar
eru þar ofarlega á blaði. Þessi þekking væri
þó til lítils ef læknar tækju sjálfir ekki mark á
henni. I litlu samfélagi fylgist almenningur
gerla með lífsháttum lækna og ráð um
reykbindindi eru áhrifalítil ef læknirinn reykir
sjálfur. Samkvæmt könnunum Hjartavemdar
og Tóbaksvamanefndar hefur hundraðshluti
reykingamanna minnkað hratt síðustu árin og
verður jafnvel undir 20% árið 2000. Fordæmi
heilbrigðisstétta er hér mikilvægt.