Læknablaðið - 15.02.1991, Blaðsíða 47

LÆKNABLAÐIÐ 1991; 77: 83-8.
83
Tómas Zoéga
ATHUGUN Á SAMSKIPTUM
1608 EINSTAKLINGA VIÐ GEÐLÆKNI Á STOFU
1982-1989
INNGANGUR
Nokkrar athuganir hafa verið gerðar
hérlendis á samskiptum einstaklinga við
heimilislækna/heilsugæslulækna og annað
starfsfólk heilsugæslustöðva (1-9). í ljós
hefur komið að allt að 90% af íbúum
heilsugæslusvæða hefur samskipti við
starfsfólk heilsugæslustöðva á ári hverju (5).
Geðsjúkdómar voru aðalástæða samskiptanna
í 5.1% til 12.2% tilvika (4,5). Hæst var
hlutfallið í könnun þar sem viðkomandi
læknir hafði sérþekkingu á geðsjúkdómum
(4). Kannanir sem fram fóru á vegum
landlæknisembættisins á árunum 1974 og
1981 leiddu í ljós að læknar töldu að 6.5% og
4.7% samskiptanna væru vegna geðsjúkdóma
og taugaveiklunar. I fyrri könnuninni var
engum vísað til geðlæknis, en fjórum í
hinni síðari, eða 2% af öllum tilvísunum til
sérfræðinga (1,6).
Lítið er vitað um að hve miklu leyti
einstaklingar leita beint til sérfræðinga eða
hve mikla milligöngu heimilislæknar hafa þar
um. I athugun á bráðaþjónustu geðdeilda í
Reykjavík árið 1983 kom í ljós að eingöngu
17.2% þeirra, sem leituðu sér aðstoðar
þar, komu að tilhlutan heimilislæknis eða
vaktlæknis (10).
Sú rannsókn, sem hér verður fjallað um,
beinist að því að kanna hvort læknir eða
sjúklingur sjálfur og hans nánustu hafa
frumkvæði að því að hann leiti sér aðstoðar
hjá geðlækni. Einnig verður greint frá
sjúkdómsgreiningu einstaklinganna og aldri er
þeir leituðu fyrst aðstoðar á tímabilinu. Loks
er athugað hvort sjúkdómsgreiningar hafa
áhrif á það eftir hvaða leiðum sjúklingamir
koma til geðlæknis.
Frá geðdeild Landspítalans
AÐFERÐ OG EFNIVIÐUR
Upplýsingar voru fengnar hjá 1608
einstaklingum sem leituðu sér aðstoðar hjá
geðlækni á stofu á árabilinu 1982-1989. Um
er að ræða stofu geðlæknis þar sem leitast
var við að hafa biðtíma ekki alltof langan og
jöfnum höndum var beitt viðtalsmeðferð og
lyfjameðferð. I byrjun fyrsta viðtals, eftir að
skráð hafði verið niður nafn, fæðingardagur,
heimilisfang og sími, var spurt um nafn
heimilislæknis og þar á eftir var spurt hver
hefði ráðlagt sjúklingi að leita sér aðstoðar
hjá geðlækni. í lok hvers viðtals var gerð
sjúkdómsgreining, en stundum var endanleg
greining ekki gerð fyrr en að loknum nokkrum
viðtölum. Við undirbúning þessarar greinar
voru sjúkdómsgreiningar endurmetnar
í ljósi upplýsinga sem þá lágu fyrir og
voru skráðar samkvæmt greiningarkerfi
bandaríska geðlæknafélagsins, DSM-III-
R (11). Astæðan fyrir því að það kerfi
var notað en ekki sjúkdómsgreiningarkerfi
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar var
aðallega sú að skilmerkin í DSM-III eru
skýrari og áreiðanleiki því meiri. Eingöngu er
um að ræða mat viðkomandi geðlæknis. Eðli
málsins samkvæmt er ekki hægt að sannreyna
greininguna með því að fá álit annarra.
Könnuð var aldursdreifing sjúklinganna, er
þeir komu fyrst til viðtals á tímabilinu, og hún
borin saman við aldursdreifingu landsmanna.
Fengnar voru upplýsingar frá Hagstofu Islands
um mannfjölda og aldursdreifingu 1. desember
1987 og athugað með kí-kvaðrat aðferð, hvort
munur er aldursdreifingu sjúklingahópsins og
aldursdreifingu þjóðarinnar. Loks var athugað
með kí-kvaðrat aðferð, hvort mismunur væri á
tilvísunarleiðum eftir sjúkdómsgreiningu.
NIÐURSTÖÐUR
Af þeim 1608 einstaklingum, sem leituðu sér