Læknablaðið - 15.02.1991, Blaðsíða 50

86
LÆKNABLAÐIÐ
til allra, sem leituðu sér aðstoðar hjá
geðlæknum hér á landi í fyrsta skipti á
árunum 1966 og 1967, voru konur 57.7%
og karlar 42.3% (12). í athugun á notkun
geðsjúkra á heilbrigðisþjónustu, annarri
en geðlæknisþjónstu (13), var könnuð
kyn- og aldursdreifing þeirra, sem leituðu
læknis aðallega vegna geðræns sjúkdóms,
og voru upplýsingar fengnar úr könnun
landlæknisembættisins, sem gerð var árið
1974 (1). í ljós kom að konur voru 64.5% og
karlar 35.5% þeirra sem leituðu sér aðstoðar
vegna geðræns sjúkdóms. Niðurstöður þessarar
athugunar varðandi kynskiptingu eru því í
samræmi við fyrri innlendar kannanir og í
sainræmi við það, sem sýnt hefur verið fram á
erlendis (14).
Jafnstór hluti beggja kynja kemur af
sjálfsdáðum til geðlæknis, en það sem
kemur á óvart er, að aðeins í kringum 16%
þeirra, sem leita geðlæknis á þessu árabili,
koma þangað að tilhlutan heimilislækna.
Þetta er mun lægra hlutfall en búast mætti
við, en í raun í samræmi við kannanir
landlæknisembættisins árin 1974 og 1981
(1,7). Hér eru þó mun vægari skilyrði fyrir
tilvísun en þar voru sett. Oft hafði liðið
langur tími frá því að læknir hafði minnst
á það við viðkomandi að leita sér aðstoðar
þar til hann lét verða af því. í mjög fáum
tilvikum var um skriflega tilvísun að ræða til
geðlæknisins og einnig sjaldgæft að læknirinn
sjálfur hefði samband eða milligöngu í síma
við geðlækninn. Þegar um tilvísun frá lækni
var að ræða hafði hann í langflestum tilfellum
eingöngu stungið upp á því við viðkomandi
sjúkling að hann leitaði sér aðstoðar hjá
geðlækni, en sjúklingur sjálfur sá síðan um
að panta tíma.
Tæplega 30% þeirra, sem leituðu geðlæknisins
á þessu árabili, komu frá öðrum sérfræðingum
og 3% var vísað til geðlæknisins af öðru
fagfólki. Verulegur meirihluti þeirra, sem
koma til geðlæknisins fyrir milligöngu
lækna, koma að tilhlutan sérfræðinga. Þetta
undirstrikar þá staðreynd að margs konar
líkamleg einkenni eiga sér oft geðrænar
orsakir og oft er fyrst leitað að líkamlegum
skýringum á einkennunum. Langstærsti
hluti einstaklinga kemur þó til geðlækna án
nokkurrar milligöngu annarra lækna.
Erfitt er að átta sig á því af hverju svo litlum
hluta einstaklinganna er vísað af heimilislækni
sínum. Geðtruflanir eru oft mjög viðkvæmar
fyrir viðkomandi einstakling, jafnvel svo að
hann hikar við að ræða þær við heimilislækni.
Stundum áttar heimilislæknir sig ekki á því
að um geðsjúkdóm er að ræða eða ákveður
að ekki sé ástæða fyrir viðkomandi sjúkling
að leita sér aðstoðar hjá geðlækni. Einnig
er hugsanlegt að heimilislæknir telji að
þótt sjúklingur þjáist af geðtruflunum hafi
geðlæknar lítið til málanna að leg&ja.
Skipting sjúklinga eftir sjúkdómsgreiningum
er athyglisverð (tafla II). Eins og við
mátti búast eru sjúklingar með geðklofa
(schizophreniu) hlutfallslega fáir eða um
2.2% af heildarfjölda sjúklinga, sem leituðu
til geðlæknis á tímabilinu. Sjúklingar
með geðklofa leita fremur til geðdeilda
sjúkrahúsanna en geðlækna á stofu. Hér er
kynskipting jöfn.
Karlar eru heldur.fleiri en konur af þeim, sem
greinast með tvískauta (bipolar) sjúkdóm.
Hafa ber í huga, að sjúklingamir eru hér
hlutfallslega fáir eða um 2.2% af heildarfjölda.
Hér gildir sama og um sjúklinga með
geðklofa. Flestum sjúklinganna er sinnt af
göngudeildum geðdeilda.
Þunglyndi er algengasta sjúkdómsgreiningin.
Ef teknir eru þeir, sem hafa djúpa geðlægð
(major depression) og væga geðlægð
(dysthymia), þá er samtals um að ræða
642 einstaklinga eða 39.9% af öllum
þeim sem leituðu geðlæknis á tímabilinu.
Af heildarfjölda þeirra sem greinast með
þunglyndi eru karlar 170 eða 26.5%. Konur
eru 472 eða 73.5% af þunglyndissjúklingum.
Hlutföllin eru einn karl á móti hverjum
þremur konum, heldur hærra fyrir djúpa
geðlægð (major depression) eða 1:2, en lægra
fyrir væga geðlægð (dysthymiu) þar sem
hlutfallið er 1:3,5.
I þessari rannsókn eru flokkaðir í einn hóp
allir sjúklingar sem hafa angistarköst en
ekki leitað sérstaklega eftir hvort þeir hafi
einkenni um fælni (phobia). Ofsahræðsla
(panic disorder) greinist hjá 195 einstaklingum
eða 12.1% af sjúklingahópnum. Karlar eru 65
og konur 130, það er einn karl á móti hverjum
tveimur konum. Önnur form kvíðasjúkdóma
eru sjaldgæfari eins og fram kemur í töflu II.
Afengis- og lyfjamisnotkun er tiltölulega