Læknablaðið - 15.02.1991, Blaðsíða 31

LÆKNABLAÐIÐ 1991; 77: 67-71.
67
Ólafur Þór Ævarsson, Lárus Helgason
VIÐBRÖGÐ SJÚKLINGA OG AÐSTANDENDA
PEIRRA VIÐ ÁLAGI VEGNA VEIKINDA.
IV. Almenn viöbrögö og áhrif veikinda á samskipti
Grein þessi er hin fjórða í greinaflokki
sem fjallar um könnun sem gerð var árið
1988. Áður hefur verið gerð grein fyrir
rannsóknaraðferðum og viðbrögðum við
innlögnum (1), viðbrögðum við meðferð
(2) og fjárhagslegu álagi-, auk röskunar á
starfsgetu aðstandenda og sjúklinga (3).
ÚTDRÁTTUR
Hér verður gerð grein fyrir viðbrögðum
og áhrifum veikinda á samskipti sjúklinga,
aðstandenda og vina þeirra auk áhrifa á
heilsufar fjölskyldumeðlima.
Margir sjúklingar fundu til vaxandi
einmanakenndar frá því að þeir veiktust.
Þeir höfðu einnig áhyggjur af áhrifum
veikindanna á aðstandendur og vini. Af
svörum aðstandenda má ráða, að þessar
áhyggjur sjúklinganna voru engan eginn
ástæðulausar því að veruleg röskun varð
á fjölskyldulífi og samskiptum, jafnvel
gætti áhrifa á heilsufar einstaklinga innan
fjölskyldunnar.
INNGANGUR
Langtímadvöl á sjúkrahúsum telst nú til
undantekningar og gildir þetta ekki síst um
sjúklinga sem leggjast inn á geðdeildir.
Breytingar þessar hafa skapað ný viðhorf
og ný vandamál. Erlendis hefur verið lögð
áhersla á að kanna ýmsa þætti sem komið
hafa fram í kjölfar þessara breytinga, svo
sem áhrif sjúkdóma á andlegt, líkamlegt og
félagslegt ástand sjúklinga og aðstandenda
þeirra, samanburð á árangri skammtíma- og
langtímadvalar og könnun á þörfum sjúklinga
eftir útskrift (4). Sýnt hefur verið fram á að
aðstandendur sjúklinga, ekki síst sjúklinga
á geðdeildum, taka almennt meðferð úti í
samfélaginu fram yfir lengri tíma meðferð
Frá geödeild Landspítalans.
á sjúkrahúsum (2,5). Síðustu árin hefur í
vaxandi mæli verið litið á aðstandendur sem
virka þátttakendur í meðferð (6). Ljóst er
því að meira álag hvílir nú á aðstandendum
og því nauðsynlegt að styðja þá til að verða
hæfari til þess að mæta þessu nýja álagi. Eitt
grundvallaratriði jákvæðs stuðnings byggist
á að samskipti sjúklings og þeirra sem styðja
hann séu jákvæð og gagnleg báðum aðilum.
Kröfur þjóðfélagsins eru breyttar, fullorðnir
starfa utan heimila, böm em á stofnunum eða
í skólum og aldraðir njóta heimilisaðstoðar,
dagvistunar eða stofnana. Það er því ýmsum
erfiðleikum bundið fyrir fjölskyldur að sinna
sjúklingum (7). Veikindi leiða vissulega til
mismunandi mikils álags eða breytinga á
fjölskyldulífi. Viðbrögð gagnvart slíkum
breytingum eru misjöfn. í grein þessari verður
gerð grein fyrir niðurstöðum könnunar á
áhrifum veikinda á samskipti milli sjúklinga
og annarra meðlima fjölskyldu þeirra.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Könnuð voru viðhorf 80 sjúklinga á
Landspítalanum og 80 aðstandenda þeirra.
Rætt var við sjúklinga sem lágu á fjórum
deildum á Landspítalanum á ákveðnum
tíma. Deildimar voru tvær á geðdeildum,
ein á skurðdeild og ein á lyfjadeild (1).
Þrír sjúklingar á geðdeildum og fjórir á
öðrum deildum gátu ekki gefið fullnægjandi
upplýsingar. Ekki fengust heldur upplýsingar
frá aðstandendum fjögurra sjúklinga á
geðdeildum. Upplýsingar miðast við áhrif
veikinda í víðara samhengi eða frá því
sjúklingar veiktust og fram að innlögn. I
viðtölunum voru eftirfarandi spumingar lagðar
fyrir sjúklinga og aðstandendur þeirra um
áhrif veikinda á samskipti þeirra.
Tölfræðilegur samanburður er gerður með kí-
kvaðrat prófun.