Læknablaðið - 15.09.1991, Blaðsíða 37

LÆKNABLAÐIÐ
275
lækna eins og áður er minnst á. Breska
heimilislæknafélagið hefur gefið út ítarlegar
og vandaðar leiðbeiningar um gæðamat
og gæðatryggingu. Sagt er í smáatriðum
hvemig eigi að standa að gæðamati. Hvaða
upplýsingar þurfi, hvað sé metið og hvernig
(5,6). Við mat á heimilislækni og þjónustu
hans eru metnir fjórir þættir. Starfsmetnaður
læknisins, aðgengileiki sjúklinga að
þjónustunni, klínísk hæfni læknisins og loks
hæfileiki hans til tjáskipta. Til að afia þessara
upplýsinga eru fengnar skriflegar upplýsingar
frá lækninum um starfsemi og þjónustu
stofunnar/stöðvarinnar, skoðunarmaður
kemur og skoðar stofuna, hann hefur viðtal
við samstarfsfólk læknisins, sjúkraskrár em
skoðaðar, farið er yfir myndbandstökur af
viðtali læknisins við sjúkling(a) og loks ræðir
skoðunarmaður við lækninn.
I Kanada krefst heimilislæknafélagið þess af
félagsmönnum að þeir sýni fram á símenntun
sem svari til 50 klst. á ári hið minnsta. Einnig
að þeir taki þátt í skriflegu prófi á fimm ára
fresti. Prófið er fólgið í því að félagsmenn
fá sent í pósti 200 spurninga próf með
margvalsmöguleikum (multiple choice) (7).
Þetta er kallað forpróf. Síðan fá menn
tölvuútskrift með svörum með samanburði við
árangur annarra, sem tóku sama próf. Einnig
er vísað í heimildaskrár, þar sem menn geta
leitað fanga til að bæta í eyðurnar auk réttra
svara að sjálfsögðu. Eftir sex mánuði fá menn
síðan eftirpróf (post-test), þar sem reynt er
að hafa spumingar að einhverju leyti í takt
við forprófið. Eftir það koma rétt svör eins
og áður og vísað í heimildir og frekari lestur.
Hér er ekki hugsunin sú að refsa mönnum og
ekki spuming um að falla eða ná, heldur að
árangur í prófinu geti verið mönnum hvatning
til að bæta sig.
Hægt er að beita gæðamati á mjög afmarkaða
þætti í starfinu. Höfundur kynntist því að
eigin raun fyrir nokkrum árum, hvemig
gæðamati var beitt við heimilislæknadeildina
við háskólann í Miami, Florida, er hann vann
þar í nokkra mánuði við kennslu (8). Ákveðið
var að skoða sjúkraskrár heimilislækna, sem
unnu á kennsluheilsugæslustöð. í hverjum
mánuði voru valdar og skoðaðar þrjátíu
sjúkraskrár af handahófi. Notaður var fjögurra
punkta skali þar sem fjórir var hæst. Þær
sjúkraskrár, sem fengu einkunnina einn eða
tveir voru skoðaðar nánar af yfirlækni og ein
þeirra valin til frekara mats og viðkomandi
heimilislæknir sat fyrir svörum á fundi. Aðrir,
sem fengu einkunnina einn eða tvo, voru látnir
vita af því. Markmiðið með þessari skoðun
var eftirfarandi:
Athuga fylgikvilla og óvæntar uppákomur.
Rannsaka vandamál, sem koma upp við
meðhöndlun algengra kvilla.
Skoða nánar vandamál þar sent deildar
meiningar virðast vera um meðferð.
Reyna að meta vandamál þar sem atriði,
sem tengjast umgjörð, til dæmis ófullkomið
húsnæði eða aðstaða, hafa áhrif á þjónustuna.
Líta nánar á og skoða betur, þegar vel tekst til
um þjónustu.
Meta hvað hægt sé að læra af reynslunni.
GÆÐAMAT í HEILSUGÆSLU Á
ÍSLANDI
Aðgerðir til að tryggja gæði í heilsugæslu
á Islandi hafa fyrst og fremst snúið að
umgjörðinni. Eins og flestir vita hófst
uppbygging heilsugæslunnar fyrir um 15-
20 árum hér á landi og í framhaldi af því
fóru íslenskir lækna að sérmennta sig í
heimilislækningum. Fljótlega var farið að
bæta allt skýrsluhald með vandaliðuðum
sjúkraskrám og tölvuvinnslu, sem hófst á
Egilsstöðum 1975 og hefur verið fyrirmynd
annarra heilsugæslustöðva varðandi þessa
þætti. Á Egilsstöðum hófst þróun tölvuforrits,
þar sem skráð er meðal annars öll samskipti
við skjólstæðinga, tegund samskipta, vandamál
(í vandaliðuðu kerfi), sjúkdómsgreiningar
og úrlausnir (9). Þetta hefur gerbylt öllu
starfi heilsugæslustöðva, leitt til vandaðri
vinnubragða og gert allt starf markvissara um
leið og gæði þjónustunnar hafa aukist. Síðan
hafa komið fram önnur tölvuforrit, sem einnig
er farið að nota í auknum mæli. Stefnt er að
því að slík tölvuforrit verði í notkun á öllum
heilsugæslustöðvum.
Innan Félags íslenskra heimilislækna hefur
einnig verið unnið mjög öflugt starf á
undanfömum árum. Það hefur að hluta verið
unnið í samvinnu við opinbera aðila og gefið
út og dreift af heilbrigðisyfirvöldum. Hér má
nefna: Handbók um skýrsluhald (10),
leiðbeiningar um mæðraeftirlit (10),