Læknablaðið - 15.01.1993, Blaðsíða 37

LÆKNABLAÐIÐ
31
hefðbundin verkaskipting breyst dálítið.
Vinnuskipulag virðist bjóða upp á að karlamir
hafa meiri hreyfanleika og fjölbreytni við
störf sín en konurnar. Þeir sinna oft fieiri
en einu verkefni, ýmist frá degi til dags eða
sama daginn. Algengasta starf kvennanna
er að snyrta og pakka fiskinum. Þær standa
við sama borðið megnið af tímanum og
vinnuhreyfingar eru einhæfar. Karlar í
fiskvinnslu eru oftar við vélar, þar sem þeir til
dæmis mata hausara eða flökunarvélar. Þetta
eru einhæf störf með síendurteknum sömu
hreyfingum. Karlamir sinna einnig oftar en
konumar líkamlegri átakavinnu svo sem að
lyfta pönnum úr og í frystitæki. Þessi störf
eru yfirleitt unnin hratt og af ákafa í stuttum
lotum með löngum hvíldum á milli. Það er því
eðlismunur á hefðbundnum störfum karla og
kvenna í fiskvinnslunni.
Hnífar eru algengustu handverkfærin í
fiskvinnslu. I fiskvinnsluhúsum er yfirleitt
aðeins ein gerð af hnífum í boði við
snyrtingu. Starfsfólk getur stundum valið hvort
hnífsblaðið er langt eða stutt. Starfsmenn
halda mjög mismunandi á hnífunum jafnvel
um hnífsblaðið. Þessi ranga hönnun og/eða
notkun hnífanna virðist geta valdið miklu
álagi á fingur og úlnliði.
í flestum fiskvinnsluhúsum eru tekin stutt
hvíldarhlé tvisvar á dag auk kaffi- og
matartíma.
Hávaði er mikill frá vélum og við
pönnuúrslátt í tækjasal verða háir hvellir. Oft
berst hávaðinn til starfsfólks sem er víðsfjarri
en vinnur hljóðlát störf við snyrtingu og
pökkun.
TÖLFRÆÐI
Við samanburð á algengi verkja hjá
fólki í fiskvinnslu og því sem gerist hjá
þjóðarúrtakinu (samanburðarhópnum) voru
reiknaðar hlutfallstölur (relative risk) og
95% öryggismörk, en við reikningana er
beitt aðferðum sem taka tillit til að hópamir
eru fámennir og að einkennin eru ekki
normaldreifð (4). Ef hlutfallstala er hærri en
einn eru verkir tíðari í hópi fiskvinnslufólks
en samanburðarhópnum. Af öryggismörkum
má lesa hvort hlutfallstölur eru tölfræðilega
marktækar. Ef bæði neðri og efri mörkin falla
sömu megin við töluna einn er hlutfallstalan
tölfræðilega marktæk á 5% stigi. Þegar
Table III. Percentage of symptoms in different
anatomical regions during the last 12 months in a
sample of the lcelandic population and workers in eight
fish processing plants.
Ana- tomical regions Women Men
Population Workers n=326 n=176 % % Population n=301 % Workers n=53 %
Neck ... 62.9 67.6 37.7 37.7
Shoulders ... 65.3 83.0 42.5 58.5
Elbows ... 12.6 13.1 14.9 20.8
Wrists .. 30.1 46.6 17.2 39.6
Upper back .... .. 35.6 33.0 17.9 30.2
Low back .. 64.4 64.8 56.5 58.5
Hips ... 25.3 27.8 19.9 18.9
Knees .. 27.7 36.4 30.0 28.3
Ankles .. 24.0 34.1 17.6 28.3
Head .. 59.1 52.3 34.8 26.4
Fingers ... 22.7 26.7 11.6 22.6
0 1 2 3 4 5 6 7
neck shoulders elbows wrists upper back low back hips knees ankles head fingers t

■ ■—H
1
1 ■ ;I —1 i

• =4=
-1- =4=
Fig. II. The relative risk and 95% confdence limits for
symptoms in all anatomical regions among men who
worked in fish processing plants.
athugaður var munur á algengi verkja síðustu
12 mánuðina voru hlutfallstölumar og
öryggismörkin reiknuð með Mantel-Haenszel
jöfnu, þar sem tekið er tillit til aldursdreifingar
(4).
NIÐURSTÖÐUR
Fiskvinnslufólk hafði oftar óþægindi frá
stoðkerfi en þjóðarúrtakið. Tíðni einkenna
var mikil frá flestum þeim líkamssvæðum
sem spurt var um og konur voru oftar með
einkenni en karlar (tafla III). A myndum 2
og 3 sjást hlutfallstölur vegna óþæginda frá
öllum líkamssvæðum síðustu 12 mánuðina.
Hjá körlum (mynd 2) eru tölurnar hæstar
vegna óþæginda í úlnliðum 3,2, fingrum 2,8,
herðum 2,5, efri hluta baks 2,1 og ökklum
1,8. Mynd 3 sýnir hlutfallstölur hjá konum og
eru þær hæstar vegna óþæginda í herðum 2,6,
úlnliðum 2,0, ökklum 1,6 og hnjám 1,4.