Læknablaðið - 15.02.1994, Qupperneq 29

LÆKNABLAÐIÐ
71
draga úr hugsanlegum óþægindum
vegna þrýstingsbreytinga í iniðeyra.
Loftþrýstingsbreytingar í þyrlum eru venjulega
ekki það miklar að þess gerist þörf.
Styðja þarf vel við hryggbrot vegna titrings
og ókyrrðar. Setja ætti magaslöngu í
mænuskaddaða sjúklinga fyrir flutning til að
hindra aukna loftþenslu ef um garnalömun er
að ræða. Slíkir sjúklingar ættu einnig að hafa
þvaglegg (6).
Loftbrjóst verður að meðhöndla fyrir flutning
með brjóstholskera þar sem alltaf verður
þensla á loftinu við aukna hæð með versnandi
einkennum. Bláma getur verið erfitt að sjá
vegna lélegrar lýsingar um borð og erfitt er að
fylgjast með öndun og er því þörf á nákvæmri
vöktun sjúklinga (6,8).
Setja þarf magaslöngu hjá sjúklingum sem
hafa áverka eða sjúkdóma í kviðarholi.
Hjá heilbrigðum einstaklingum er loft í
meltingarveginum sem þenst út með aukinni
hæð en það kemur sjaldnast að sök þar
sem veggir líffæranna eru teygjanlegir. Ef
óeðlilega mikið loft er í meltingarveginum
getur þenslan valdið sársauka og óþægindum,
auk alvarlegri einkenna til dæmis yfirliði
vegna lækkunar á blóðþrýstingi og ósjálfráðra
taugaviðbragða. Þrýstingur á þind getur einnig
valdið öndunarerfiðleikum. Ef gamalykkja
er veik fyrir, til dæmis vegna sáramyndunar
eða bólgu, getur veggur hennar rofnað undan
auknum þrýstingi (1,5).
Gæta þarf að spelkum sem loft er í, þær
breytast vegna breytinga á loftþrýstingi. Við
aukna hæð gæti því þurft að hleypa lofti af
spelku (6).
Ef flytja þarf sjúkling með kafaraveiki
flugleiðis er mikilvægt að fljúga sem
lægst, því annars geta köfnunarefnisbólur í
blóðrásinni þanist út og valdið meiri skaða
en ella. í 6000-8000 feta (1800-2400 m) hæð
eykst rúmmál loftbólu um nálega þriðjung
miðað við sjávarmál (6).
Þegar þungaðar konur eru fluttar þarf alltaf að
gæta þess að gefa nægilegt súrefni og vökva
til að mæta þörfum fósturs auk móðurinnar.
Móður skyldi alltaf leggja eilítið yfir á
vinstri hlið til að hindra að þungi fósturs
þrýsti á holæð hennar en slíkt getur valdið
blóðþrýstingsfalli.
LOKAORDÐ
Veðurfar, strjálbýli og erfiðar samgöngur hér
á landi gera að verkum að margir sjúklingar
eru fluttir loftleiðis ár hvert. Að jafnaði eru
þeir sjúklingar þó mikið veikir eða slasaðir og
því viðkvæmir fyrir þeim lífeðlisfræðilegu
breytingum sem verða við aukna hæð.
Mikilvægt er því að læknar séu vel meðvitaðir
um þessi áhrif og vandi undirbúning sjúklinga,
vöktun þeirra og val á loftfari svo sem kostur
er.
HEIMILDIR
1. McNeil EL. Airbome Care of the 111 and Injured.
New York, Heidelberg, Berlin: Springer-Verlag, 1983.
2. Saunders CE. Aeromedical transport. Management
of wildemess and environmental emergencies. 2nd
ed. St.Louis. Baltimore, Toronto: The C.V. Mosby
Company, 1989.
3. Aerospace medicine. Physiology of Flight. Air Force
Phamphlet No. 161-16. Washington: Department of
Air Force, 1968.
4. Valgarðsson A. Sjúkraflutningar með þyrlu. Óbirt.
5. Jónsson ÓÞ. Sjúkraflutningar með flugvélum.
Læknablaðið 1980; 9: 280-7.
6. Grande CM. Critical care transport: A trauma
perspective. Crit Care Clin 1990; 6:165-83.
7. Mulrooney P. Aeromedical patient transfer. Br J Hosp
Med 1991; 45: 209-12.
8. Silbergleit R, Dedrick DK, Pape J, Bumey RE, Arbor
A. Forces acting during air and ground transport
on patients stabilized by standard immobilization
techniques. Ann Emerg Med 1991; 20: 875-7.
9. Hunt RC, Bryan DM, Brinkley S, Whitley TW,
Benson NH. Inability to assess breath sounds during
air medical transport by helicopter. JAMA 1991; 265:
1982-4.
10. Pasic TB, Poulton TJ. The hospital-based helicopter.
A threat to hearing? Arch Otolaryngol 1985; 111:
507-8.
11. Bergmann H. Hávaði á vinnustað. Fræðslu- og
leiðbeiningarrit. Reykjavík: Vinnueftirlit ríkisins,
1986.
12. Poulton TJ, Kisicki P. Physiologic Monitoring During
Civilian Air Medical Transport. Aviat Space Environ
Med 1987; 265: 367-9.
13. Wilson A, Driscoll P. ABC of major trauma.
Transport of injured patient. Br Med J 1990; 301:
658-62.
14. Spaul WA, Spear RC, Greenleaf JE.
Thermoregulatory responces to heat and vibratio in
men. Aviat Space Environ Med 1986; 57: 1082.
15. Browne L, Bodenstedt R, Campbell P, Nehrenz G.
Nine stresses of flighl. J Emerg Nurs 1987; 13: 232-4.