Læknablaðið - 15.09.1996, Blaðsíða 10

622
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
og lærleggshálsi við mat á beinþynningu
kvenna í þessum aldurshópi.
Inngangur
Beinbrot sem tengd eru beinþynningu og
verða oftast við tiltölulega lítinn áverka eru
einkum í framhandlegg, lendhrygg og mjöðm
(lærleggshálsi og nærenda lærleggs) (1,2).
Beinstyrkleikinn ákvarðast að stórum hluta
(80%) af beinmagninu (3,4) og því hafa verið
þróaðar á síðustu árum ýmiss konar aðferðir til
mælingar á beinmagni (5). Slík tækni byrjaði
með mælingum á beinmagni í framhandleggs-
beinum og hefur reynst hafa talsvert forspár-
gildi unt líkur á beinbrotum (6). í kjölfarið
komu mæliaðferðir til beinna mælinga á
hryggjarliðbolum og lærleggshálsi (5). Fram-
skyggnar hóprannsóknir þar sem slíkum að-
ferðum hefur verið beitt benda vissulega til
þess að beinmagnsmælingar á þessum við-
kvæmu stöðum hafi meira forspárgildi um brot
þar en óbeinar mælingar í framhandlegg eða
hælbeini (7,8).
Þeirri spurningu hefur hins vegar lítið verið
svarað hvort eða hversu oft mæling á öðrum
þessara mikilvægu staða nægi til að gefa full-
nægjandi vísbendinu um beinmagn og brota-
áhættu til að gefa ráðleggingar fyrir viðkom-
andi einstakling.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að
kanna; 1) samræmið á milli beinmagnsmælinga
í lendliðbolum (L:II-IV) og lærleggshálsi í
áhættuhópi íslenskra kvenna; 2) hversu oft
mæling framkvæmd aðeins á öðrum staðnum
geti leitt til ofmats á heildarbeinmagni í
áhættuhópi íslenskra kvenna og því hugsanlega
leitt til ónógrar ráðleggingar til viðkomandi.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknarhópur íslenskra kvenna: Islensk-
ar konur á aldrinum 35-65 ára sem komu í
beinmagnsmælingu á Borgarspítalann 1. októ-
ber 1994 — 31. desember 1995 og mældar höfðu
verið bæði í lendliðbolum (L:II-IV) og lær-
leggshálsi voru teknar í rannsóknarhópinn.
Þær konur sem verið höfðu á tíðahvarfahorm-
ónum lengur en fjóra mánuði voru útilokaðar,
svo og þær sem verið höfðu á meðferð með
sykurvirkum sterum eða skjaldkirtilshormóna-
meðferð þar sem þessi hormón kunna að hafa
mismikil áhrif á mismunandi bein. Einnig voru
þær konur útilokaðar sem höfðu augsýnilega
aflögun beina, svo sem mikla hryggskekkju
eða voru með gervilið í mjöðm. Alls var því 331
kona í rannsóknarhópnum, 123 á aldrinum 35-
49 ára og 218 á aldrinum 50-65 ára. Þessi ald-
ursskipting var valin þar sem meðalaldur ís-
lenskra kvenna við tíðahvörf er 50 ár. Síðan
var sérstaklega litið á „áhættuhóp fyrir bein-
brot" sem var meira en einu staðalfráviki undir
meðaltali kvenna í beinmagnsmælingu á einum
mælistað. (Skilgreining Alþjóða heilbrigðis-
stofnunarinnar á ónógu beinmagni, osteopen-
ia).
Beinmagnsmœlingar: Við beinmagnsmæl-
ingar var stuðst við DEXA (dual energy X-ray
absorptiometry) (5). Þessi aðferð mælir magn
steinefna, aðallega kalks á flatareiningu (bone
mineral density) g/sm2 en sýnt hefur verið fram
á að það endurspeglar vel beinmagnið undir
flestum kringumstæðum (4,9). Notað var tæki
af gerðinni HOLOGIC QDR2000+. Gæðaeft-
irlit var meðal annars fólgið í daglegum mæl-
ingum á viðmiðunarbeini (phantom).
Mœlistadir: a) Lendliðbolir (L:II-IV); mælt
var aftan frá og fram á við (posterior — anter-
ior). Mæling á þessum hryggjarliðbolum trufl-
ast ekki af nálægum beinum eins og verður í
brjósthrygg vegna rifbeina. Ómarkvísi mæling-
ar á þessum stað hefur reynst um 1% (coef-
ficient of variation) á Borgarspítala (25 ein-
staklingar ntældir tvisvar). b) Vinstri lærleggs-
háls; tækið mælir beinmagnið á mismunandi
stöðum í nærenda lærleggs en í þessum saman-
burði var stuðst við mælingu beint af lærleggs-
hálsi. Mælingin var framkvæmd vinstra megin
að öðru jöfnu en gott samræmi er milli vinstri
og hægri hliðar. Ómarkvísi mælingar á þessum
stað á Borgarspítala hefur reynst 1,6%.
Stadtölulegir útreikningar: Við mat á ferlum
beinmagns sem fall af aldri voru notaðar þriðju
gráðu margliður, ein fyrir hvorn aldursflokk,
35—49 og 50-64 ára. Stuðlar voru metnir með
aðferð minnstu kvaðrata með hliðarskilyrði að
ferillinn skyldi vera samfelldur.
Notast var við Pearson fylgnistuðulinn (r).
Aðferð minnstu kvaðrata var notuð við mat á
aðhvarfslínu. Kí-kvaðratpróf var notað við
samanburð á stærð hópa (10). Við myndræna
framsetningu á mismun tveggja breyta var not-
ast við Bland-Altman myndir (11).
Niðurstöður
Mynd 1 sýnir meðalbeinmagn (mean bone
mineral density) í lærleggshálsi og lendliðbol-
um sem fall af aldri þar sem hámarksbeinmagn