Læknablaðið - 15.09.1996, Blaðsíða 45

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
651
Samkvæmt framansögðu var berklasýking
greind í vinstri ökkla á Landakotsspítala af
Guðmundi Magnússyni prófessor, sem reyndi
fyrst að meðhöndla liðsýkinguna með liðnámi
en það dugði ekki og var því gert stúfliögg rétt
ofan við miðjan fótlegg. I lækningadagbókum
Landakotsspítala er ekki að finna sambærilegt
tilfelli. en í ársskýrslu Guðmundar Hannesson-
ar héraðs- og sjúkrahússlæknis á Akureyri til
landlæknis fyrir árið 1902 er getið um liðnám
ökklaliðs vegna berkla (10). Liðnámsaðgerð sú
er Jón gekkst undir kynni því að vera önnur í
röðinni á landinu.
Jón útskrifaðist af spítalanum án gervifótar
en hugsanlega með hækju eins og þá tíðkaðist.
Enginn gervilimasmiður var þá í landinu en sá
fyrsti tók til starfa árið 1922 (11). Herbergisfé-
lagi Jóns á spítalanum, sem einnig missti fót
vegna fótaberkla (7), Stefán Sigurðsson skáld
frá Hvítadal, sendi Jóni bréf í desember 1907
þar sem hann hugleiðir að fá sér gervifót vorið
eftir (12).
Hjálpartækin
Stafur, stóll og strokkur: Eftir að Jón kom
fótvana af spítalanum í heimasveit gekk hann í
fyrstu eingöngu við hækju og „prikið" eins og
hann kallaði staf sinn. Hækja Jóns er úr eik, 110
cm að hæð, þríbrotin og viðgerð með stórum
nöglum og járnplötum og ber mikilli nýtni vitni
(mynd 3). Sá hluti sem kom upp í handarkrik-
ann er 25 cnt langur og vafinn með nankinefni
sem bundið var með snæri. Stafurinn (mynd 4)
er 85 cm að hæð og er gerður úr steypustyrktar-
teini, sem beygður er í endann til að mynda
handfang — bagal. Síðar var sett tréhandfang á
stafinn og fellt saman með skothylki úr mess-
ing. Hækjuna hafði Jón í vinstri handarkrikan-
um en stafinn í hægri hendi (mynd 5). Þannig
gat hann gengið um og fengist við einfaldari
verk. Við túnslátt brá hann á það ráð að slá
ýmist liggjandi á hnjánum eða sitjandi á stól,
sem hann færði til urn slægjuna. Þá sást til Jóns
gangandi um í strokk eða kvartili (trétunnu),
sem hann stakk fætinum ofaní. Þessi ílát batt
hann upp með ól yfir öxlina. Breiður botn
þeirra hefur hindrað að fóturinn sporaði og
hugsanlegt er að einhver upphækkun hafi verið
sett inn í þau.
Tréfœtur: Jón Thorberg mun fyrst hafa feng-
ið tréfót kringum 1910 (13), þremur árum eftir
fótaraðgerðina. Hann var þá vinnumaður á
Svínanesi í Múlasveit hjá lagtækum bónda,
Fig. 5. Jón with his wooden leg, crutch and cane. Drawing by
Bjarni Jónsson.
Guðmundi Guðmundssyni (14) sem smíðaði
fótinn í eldsmiðju á bæ sínum og notaði nær-
tækt efni: furu, seglstriga og tunnujárn. Ekki
er vitað til að hann hafi haft fyrirmynd að
smíðinni.
Tréfóturinn er 70,5 cm á hæð og vegur 1640
g. Honum var ætlað að bæta Jóni fótarmissinn
með því að stilla sívölu tré úr furu, 19 cm háu
og 6,5 cm í þvermál, undir stúfinn (mynd 6).
Tréleggurinn var tengdur við gangliminn með
tveimur járnspelkum, hvorri sínum megin. Þær
voru negldar við tréð og náðu upp yfir mitt læri
og festar þar með reimuðum segldúk, um 20
cm breiðum. Á spelkunni voru haganlega gerð
liðamót við hnéð sem leyfðu 90° beygju hnélið-
ar. Hringgjörð úr tunnujárni hélt spelkunum
saman rétt neðan hnésins og hefur veitt stúfn-
um eitthvert aðhald, en frekari stuðning með
hulsu eða öðru er ekki að finna á fætinum. Til
að verja trélegginn sliti var hann klæddur
þunnri járnhulsu að neðan, sem náði átta cm
upp á trélegginn og var negld þar við hann.
Bagalegur galli í byggingu gervifótarins olli
því að líkamsþunginn féll utan við lengdarás
tréfótarins, en hefði átt að falla eftir honum
miðjum til að tryggja stöðugleika við göngu
(mynd 7). Þetta hafði í för nteð sér að átak á