Læknablaðið - 15.09.1996, Blaðsíða 22

632
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
hentir eigendum. Talið er að Giardia tegundin
sem finnst í hundum fari ekki í menn (1).
C. parvum: Ekki var leitað sérstaklega að C.
parvum í þessari rannsókn. Gródýr þetta veld-
ur iðulega tímabundnum niðurgangi í mönnum
sem og mörgum öðrum tegundum spendýra.
Sníkjudýrið hefur þegar verið staðfest í folöld-
um, kálfum, lömbum, kettlingum og grísum
hér á landi. Væntanlega er það hér einnig í
hundum þótt það hafi enn ekki verið staðfest
(12). Sníkjudýrið getur hæglega borist úr þess-
um dýrategundum í menn hérlendis og mestar
líkur eru á að smitast af ungviði þessara dýra-
tegunda (12).
Athuganir á sandkössum: Sambærilegar at-
huganir hafa meðal annars verið gerðar á sand-
kössum í Kansas í Bandaríkjunum, í Osló,
Prag, Vínarborg sem og í nokkrum borgum í
Þýskalandi. Hæsta smithlutfallið fannst í
Míinchen en þar fundust spóluormaegg í 87%
af 160 sandkössum sem leitað var í. Annars
staðar var tíðnin lægri; 39% í Kansas, 38,5% í
Osló, 24,5% í Hannover, 22,2% í Cottbus,
18% í Prag, 10% í Berlín og 2,9% í Vínarborg
(22,23).
íslensku niðurstöðurnar sem leiddu í Ijós
spóluormaegg í 12,5% sandkassanna eru í þess-
um samanburði í lægri kantinum. Um er að
ræða lágmarksgildi því ekki er víst að tekist
hafi að staðfesta smit í öllum kössunum þar
sem egg eða þolhjúpar voru raunverulega fyrir
hendi.
Smitmagn í sandkössum er væntanlega
breytilegt eftir árstímum; minnst að sumri eftir
að skipt hefur verið um sand í kössum en mest
að vori þegar frost er farið úr jörðu og sókn
katta í sandkassa til að grafa þar skít minnkar. I
þessari rannsókn voru sýni tekin að hausti áður
en jarðvegur hafði náð að frjósa nema í stuttan
tíma í senn. Nokkrum mánuðum áður hafði
verið skipt um sand í þriðjungi kassanna. Til-
tölulega lítið smitmagn í kössunum kom því
tæplega á óvart. Fróðlegt væri að rannsaka
sandkassa hér á landi að vorlagi og kanna hvort
smitmagn eykst í kössunum yfir vetrarmánuð-
ina.
Erlendar athuganir ájarðvegssýnum: Erlend-
is hefur víða verið leitað að spóluormseggjum í
jarðvegssýnum sem tekin hafa verið á svæðum
þar sem hundaeigendur fara reglulega um til
að viðra hundana og láta þá skíta. Sýni voru
tekin á gangstígum, á hvfldarstöðum við hrað-
brautir, á opnum grasflötum, í almennings-
görðum og á svæðum þar sem hundar eru þjálf-
aðir. Hlutfall spóluormamengaðra jarðvegs-
sýna var mismunandi á rannsóknarsvæðunum.
Lægsta smithlutfallið, um 5%, fannst í einka-
görðum í Skotlandi (24), í almenningsgörðum í
London (25) og á opnum svæðum og leiksvæð-
um í Vínarborg (22). Hæsta smittíðnin, 66%,
fannst aftur á móti einnig í almenningsgarði í
London (25). Smithlutfallið í öðrum athugun-
um sem gerðar hafa verið nýlega var 7,1% í
almenningsgörðum í Leeds (26), 11,1% í al-
menningsgörðum í Glasgow (27), 12,1% í al-
menningsgörðum og á leiksvæðum í Prag (28),
15% í almenningsgörðum og á hvíldarstöðum
við hraðbrautir í Kansas (29), 27% í almenn-
ingsgarði í Zagreb (30) og 50% í almennings-
garði í París (31).
í þessari rannsókn fundust egg hundaspólu-
orms í sandkassa á einum leikskóla í Reykja-
vík. Þar sem eggin eru upprunnin úr hundaskít
virðast reglur hafa verið brotnar sem kveða á
um að hundum eigi að vera meinaður aðgang-
ur að leikskólum og gæsluvöllum.
Leiðirtil árbóta: Mikilvægt er að fræða katta-
og hundaeigendur um lífsferla sníkjudýranna
sem gæludýr þeirra geta borið, sjúkdómana
sem þau geta valdið og hvernig hægt er að
minnka líkurnar á að frumdýr eða egg spólu-
orma geti borist úr köttum og hundum í menn.
Líkurnar á smiti standa ótvírætt í hlutfalli við
fjölda katta og hunda í landinu. Fækkun katta
og hunda yrði því til að minnka líkur á smiti í
mönnum.
Hvað spóluormasmit snertir stafar mest
hætta frá hvolpum og kettlingum, áður en þeir
hafa náð að mynda ónæmi gegn spóluormun-
um. Þá getur hver ormur verpt allt að 200.000
eggjum á dag og mikið smit náð að magnast
upp í umhverfi katta og hunda (1). Reglulegar
ormalyfjagjafir, sem drepa fullorðna spólu-
orma í meltingarvegi, minnka því verulega lík-
urnar á að ormaegg berist út í umhverfið.
Við endurteknar sýkingar mynda hundar og
kettir smám saman ónæmi gegn spóluormun-
um. Spóluormar hafa þó þróað afar árangurs-
ríka aðferð til að smita hvolpa og kettlinga ef
mæðurnar eru sýktar. Þótt kynþroska spólu-
ormar séu ekki lengur til staðar í meltingarvegi
hunda eða katta getur engu að síður mikið af
annars stigs lirfum verið í vefjum eða líffærum
þeirra. Lirfurnar eru í dvala og bíða eftir að
tíkin eða læðan eignist afkvæmi. Hormóna-
breytingar samfara meðgöngu og mjólkur-