Læknablaðið - 15.09.1996, Blaðsíða 51

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
657
vindu. Athuganir sálfræðinga
voru skipulagðar þannig að þær
dygðu til þess að draga ályktanir
um þroska og nægðu til þess að
vera leiðbeinandi um hvert var
vísað áfram til frekari greining-
ar eða meðferðar.
Taugasálfrœðilegt mat fól í
sér viðameiri athugun á börnun-
um en almennt var gerð við
hefðbundna sálfræðilega athug-
un á þroska. Auk greindarprófa
voru þá notaðar fleiri matsað-
ferðir til þess að kanna æðri
heilastarfsemi, sem ná til dmis
til skynjunar, hreyfinga, minn-
is, athygli, skipulags, samsettra
þátta, og námshæfni (1). Slíku
mati var eingöngu beitt við börn
á skólaaldri.
Upplýsingar frá öðrum: Auk
upplýsinga frá foreldrum og at-
hugunar á barninu sjálfu, var
stuðst við upplýsingar sem
komu fram í sjúkraskrá, upplýs-
ingar frá sérfræðingum innan og
utan spítalans, og upplýsingar
frá stofnunum, til dmis leikskól-
um og grunnskólum.
Skil á niðurstöðum til for-
eldra: Almennt voru skil í hönd-
um viðkomandi læknis sem
ræddi niðurstöður sálfræðinga
ásamt öðrum niðurstöðum
rannsókna. A hinn bóginn kom
það einnig fyrir að sálfræðingur
var beðinn að skila niður-
stöðum sínum sérstaklega, eða
að hann skilaði þeim ásamt við-
komandi lækni.
Skýrsla til spítalans: í skýrsl-
unni kom fram við hvaða upp-
lýsingar var stuðst og hvaða að-
ferðum var beitt, samanber
upptalning á próftækjum. í nið-
urstöðu var vísað til sálfræði-
legrar athugunar, áframhald-
andi greiningar, meðferðar og
þjálfunar. Skýrslan var þannig
uppbyggð að hún kæmi öðrum
en spítalanum að gagni.
Tengsl við aðila utan spítal-
ans: Strax við öflun upplýsinga
gátu myndast tengsl við aðila ut-
an spítalans. Útskýrt var fyrir
þeim hvaða rannsóknarferli var
í gangi og hvaða spurninga var
spurt, að svo miklu leyti sem
það raskaði ekki trúnaði. Eftir
að rannsókn á spítalanum var
lokið sendu sálfræðingar starfs-
bræðrum sínum eða öðrum aðil-
um skýrslu sína sem alltaf var
tilbúin á undan læknabréfum,
sem venjulega fara aðrar leiðir.
Algengt var að haft væri sam-
band símleiðis við tilvísendur
eða meðferðaraðila að lokinni
rannsókn, og í undantekningar-
tilfellum sátu ráðgefandi sál-
fræðingar fundi með slíkum að-
ilum.
Orsakagreining og frum-
greining á þroskaröskun
Sálfræðiþjónustan á barna-
deild Landakotsspítala var
hlekkur í víðtækari þjónustu við
íslensk börn hvað varðar or-
sakagreiningu og frumgrein-
ingu á ýmiss konar þroskarösk-
un eða afbrigðum í taugaþroska
(neurodevelopmental disor-
ders). Þjónusta barnadeildar
Landakotspítala gerði það að
verkum að greining slíkra
vandamála varð hraðari og
heildstæðari, og viðeigandi við-
brögð því fyrr á ferðinni.
Starfið byggir meðal annars á
þeirri vitneskju, að því fyrr sem
afbrigði í taugaþroska uppgötv-
ast því fyrr megi gera viðeigandi
ráðstafnir til þess að örva
þroska og fyrirbyggja að ein-
hverju leyti vanlíðan hjá for-
eldrum í uppeldishlutverki sínu,
fyrirbyggja hegðunarerfiðleika
hjá börnunum, auka gæði sam-
skipta ásamt því að auka líkur á
viðeigandi þjónustutilboðum
almennt (2,3).
Barnadeild Landspítalans,
einkum vökudeild, hefur einnig
hlutverki að gegna við að finna
snemma þroskaröskun sem er
líkleg til þess að leiða af sér fötl-
un. Vökudeild er til dæmis veig-
armikill tilvísandi í göngudeild
yngri barna á Greiningar- og
ráðgjafarstöð ríkisins (4). Þar er
oft um að ræða alvarlega fötlun
sem uppgötvast við fæðingu eða
á fyrstu tveimur árunum. Þá
hefur barnadeild FSA einnig
komið við sögu á þessu sviði.
A hinn bóginn gegndi barna-
deild Landakotsspítala sérstöku
hlutverki varðandi þann hóp,
þar sem taugafræðileg einkenni
eru ekki skýr og börnin komu
því seinna til barnalækna með
sérþekkingu á sviði afbrigða í
taugaþroska. í þessu sambandi
má nefna t.d. gagntæka þrosk-
aröskun (pervasive develop-
mental disorders) eins og ein-
hverfu, en einnig málhömlun
(developmental language disor-
ders), truflanir á hreyfifærni
(motorskill disorders), athyglis-
brest með ofvirkni (ADHD),
þroskahömlun (mental retarda-
tion), og börn með flókin
þroskamynstur sem hugtakið
misþroski er gjarnan notað yfir.
Þá má nefna ýmis læknisfræði-
leg heilkenni, þar sem skerðing
fylgir á æðri heilastarfsemi (5).
Barnadeildin var um leið
mikilvægur tilvísandi á Grein-
ingarstöðina, ekki síst á dag-
deild hennar sem er sérhæfðasta
úrræði á íslandi með tilliti til
rannsókna á þroska og hegðun
hjá ungum börnum í tengslum
við afbrigði í taugaþroska og
heilaskaða. Ein af forsendum
vandaðrar þjónustu dagdeildar-
innar er að börnin sem þangað
koma séu vel rannsökuð læknis-
fræðilega. Það skýrist meðal
annars af því að dagdeildin er að
hluta til „endastöð“ í greining-
arferli á alvarlegum og flóknum
fötlunum hjá ungum börnum.
Það gerir því allar niðurstöður
deildarinnar trúverðugri og
samfelldari, ef ekki þarf að hafa
marga fyrirvara um niðurstöður
vegna rannsókna sem enn hafa
ekki farið fram.