Læknablaðið - 15.01.1997, Síða 21

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
21
klofasjúkdóms, sem svara ekki vel lyfjameð-
ferð einni saman. Þó hafa á síðustu árum verið
þróuð ný lyf með aukinni virkni gegn brott-
fallseinkennum. Hið fyrsta þeirra hefur þegar
verið skráð hérlendis (risperidon), og annað
lagt fram til skráningar (olanzapin). Þá er ótal-
ið eldra lyf (clozapine) sem verið hefur á mark-
aði í meira en tvo áratugi og hefur töluverð
áhrif á brottfallseinkenni, en notkun þess hefur
verið takmörkuð vegna hættulegrar aukaverk-
unar (kyrningafæð). Þessi lyf eru ekki til sem
forðalyf.
Forðalyf voru þróuð og sett á markað í byrj-
un sjöunda áratugarins (3). Með tilkomu
þeirra var fundin hagkvæm leið til viðhalds-
meðferðar sjúkdómsins, eftir að bráðaein-
kenni hafa verið meðhöndluð með skammvirk-
ari lyfjaformum sem veita meiri sveigjanleika í
meðferð.
Hvað er forðalyf?
Langvirkt sefandi lyf hefur verið skilgreint
þannig: Með einum skammti af lyfinu, næst
fullnægjandi vefjaþéttni í að minnsta kosti eina
viku (4). Henni er hægt að ná fram annars
vegar á þann hátt, að lyfið frásogist mjög hægt
og hins vegar þannig, að niðurbrot og útskiln-
aður lyfsins taki mjög langan tíma (4). Fyrr-
nefnda aðferðin hefur þótt hentugust og forða-
lyf eru yfirleitt framleidd þannig, að myndaður
er estri af virka efninu með notkun fitusýru og
alkóhólhóps sem tengdur er á hliðarkeðju
virka efnisins. Estrinn sem þannig er myndað-
ur er mjög fituleysanlegur og því meira sem
fitusýran er lengri, sem notuð er. Þannig má
leysa mikið magn lyfsins í litlu magni af olíu.
Munur fituleysanleika og vatnsleysanleika
verður geysimikill. Sé lyfið gefið djúpt í vöðva,
losnar virka efnið því hægt úr olíulausninni, í
óvirku formi sem estri. Honum er vatnssundr-
að hratt eftir að hann losnar úr olíunni og
meira en 90% virka lyfsins binst prótínum í
blóði (3).
Auk þess eru til vatnsleysanleg forðalyf til
inngjafar í vöðva, svo og form ætluð til inn-
töku, en þau eru ekki á markaði hérlendis.
Forðalyf á íslenskum markaði
Hér á landi eru nú skráð til notkunar sjö
sefandi forðalyf og eru þau af þremur undir-
flokkum. Þrjár gerðir fitusýra eru notaðar við
framleiðslu þeirra. Enantat gefur fullnægjandi
vefjaþéttni lyfsins í um það bil tvær vikur, dek-
anóat gefur fullnægjandi þéttni í þrjár vikur og
palmítat í um það bil fjórar vikur (4). Núorðið
er hægt að mæla þéttni lyfjanna í sermi, sem
gefur möguleika á betri stýringu meðferðar
(tafla I).
Árangur
Virkni sefandi lyfja í meðferð við geðklofa
er óumdeilanleg (2), hvort sem um er að ræða
meðhöndlun bráðaeinkenna eða langtíma við-
haldsmeðferð (5). Vísbendingar eru um að
meðhöndlun bráðaeinkenna bæti horfur sjúk-
lingsins, þegar til lengri tíma er litið (2). Bráða-
einkenni eru almennt meðhöndluð með
skammvirkum lyfjaformum, enda er ákveðinn
Table I. Depot-neuroleptics and doses.
Drug Common doses Interval between injections (weeks)
Phenothiazines - fluphenazine Fluphenazine dekanoat 12.5-50mg 3 (3-5)
- perphenazin Trilafon enantat 50-200mg 2 (2-4)
Trilafon dekanoat 54-216mg 3 (2 - 4)
- pipothiazin Piportyl palmitat 100-200mg 4 (3 - 5)
Butyrophenon - haloperidol Haldol Depot 100-300mg 3 (3 - 5)
Thioxanthen - flupenthixol Fluanxol Depot 20-200mg 3 (2-4)
- zuclopenthixol Cisordinol Depot 200-400mg 3 (2 - 4)