Læknablaðið - 15.10.1997, Síða 49

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
669
rannsóknir benda til að áhættan snúist við á
tíræðisaldrinum (32). Pað sem kemur í veg
fyrir að skýrar reikniniðurstöður fáist úr rann-
sóknum af þessu tagi er breytileiki einstakling-
anna sem eykst eftir því sem aldurinn færist
yfir.
Á vegum Konunglega breska lyflæknaskól-
ans hefur verið gefin út skýrsla um forvarnir í
læknisfræði. Fjallað er um forvarnir á efri árum
í sérstökum kafla þar sem tekið er tillit til þess
að aldraðir hafa sérstöðu hvað varðar almenna
áhættuþætti (33). Eftirtalin atriði eru talin
skipta máli fyrir aldraða:
1. Vindlingareykingar, kólesteróllækkandi
mataræði, stjórnun blóðþrýstings.
2. Reglubundin líkamsrækt, endurhæfing
eftir veikindi.
3. Hormónar eftir tíðahvörf hjá konum.
4. Lyfjaeftirlit.
5. Segavörn við gáttaflökti.
6. Að forðast vetrarkulda.
7. Árleg læknisskoðun fólks eldra en 75 ára.
8. Andleg, líkamleg og félagsleg virkni. Gott
aðgengi að hágæða læknisfræði og félagslegri
þjónustu.
Fjölþátta öldrunarmat: Eitt af meginvið-
fangsefnum öldrunarlækna er viðhald sjálfs-
bjargargetu hins aldraða. Það stuðlar að því að
einstaklingurinn geti dvalist lengur heima og
minnkar þjónustuþörf þeirra sem dvelja á lang-
legustofnunum fyrir aldraða. Reynt er að auka
gæði lífsins með fjölþátta aðferðum (34). Öldr-
unarmat er vinnutæki sem öldrunarlæknar
nota í samstarfi við aðrar heilbrigðisstéttir.
Sérstakir áhættuþættir eða öldrunarheilkenni
hafa verið skilgreindir fyrir fjölþátta öldrunar-
mat (tafla V).
Öldrunarmati er nánar lýst í greinargerð
norrænna öldrunarlækna, Öldrunarmat á
Norðurlöndum, sem gefin var út hjá Heilbrigð-
is- og tryggingamálaráðuneytinu árið 1996
(35). Margar rannsóknir á alhliða öldrunar-
mati og öldrunarlækningum hafa sýnt jákvæð-
an árangur þótt aðstæður hafi verið mismun-
andi á þeim stöðum sem þær hafa verið gerðar.
Forval sjúklinga, virkt öldrunarteymi, forráð
meðferðar, góður tækjakostur og virkt eftirlit
leggja grunn að markvissum árangri öldrunar-
lækninga (36).
Árangur forvarna: Nærtækasta aðferðin til
að meta árangur forvarna á heilsufar íslensku
þjóðarinnar er að skoða lifun hennar. Miðað
við aðrar þjóðir hefur vel tekist til með áreið-
Table V. Clinical targeting criteriafor geriatric assessment of
the frail elderly.
Cerebrovascular diseases
Chronic and disabling illness
Delirium
Dependence in ADLs
Depression
Falls
Incontinence
Malnutrition
Memory impairment
Polypharmacy
Pressure sore
Prolonged bedrest
Use of restraints
Sensory impairments
Socio-economic/family problems
anlegar mannfjöldarannsóknir á íslandi og hef-
ur Hagstofa Islands reiknað út ævilíkur við
fæðingu fyrir íslendinga allt frá árinu 1860
(37,38). Ævilíkur við fæðingu hafa aukist allar
götur síðan, en tafla VI sýnir þróunina undan-
farin 75 ár. Ævilíkur íslendinga hafa aukist um
20 ár á þessum 75 árum. Fyrri 40 árin var
ævilengdaraukningin 0,36 og 0,35 ár á ári fyrir
karla og konur. Síðari 35 árin hefur aðeins
hægt á eða 0,21 ár fyrir karla og 0,17 ár á ári
fyrir konur. Fyrir 65 ára og eldri reiknast ævi-
lengdaraukningin um 0,05 ár á ári fyrir allt
tímabilið.
Þeim sem náð hafa 100 ára aldri hefur einnig
fjölgað frá árinu 1831 (39). Fjölgunin er nokk-
Table VI. Life expectancy at birth in Iceland.
Ten year periods Males Females
1921-30 56.2 61.0
1931-40 60.9 65.6
1941-50 66.1 70.3
1951-60 70.7 75.0
Increase per year 0.36 0.35
Five year periods Males Females
1961-65 70.8 76.2
1966-70 70.7 76.3
1971-75 71.6 77.5
1976-80 73.5 79.5
1981-85 74.1 79.9
1986-90 75.5 80.1
1991-95 77.1 81.0
Increase per year 0.21 0.17