Dagblaðið Vísir - DV - 06.07.2007, Blaðsíða 38

„Það stendur upp á okkur að leita
lausna á þeim vanda sem við blas-
ir á íslenskum tónlistarmarkaði. Æ
færri hljómsveitir sjá hag af tónleika-
haldi á Íslandi, útgáfan og réttinda-
samtökin eru í mikilli varnarbaráttu
við ólöglegt niðurhal og umhverfið
sem tónlistarfólk þarf að fóta sig í um
þessar mundir er mun erfiðara en
það var fyrir t.a.m. áratug“, segir Jak-
ob Frímann Magnússon, nýkjörinn
formaður Samtóns – samtaka rétthafa
tónlistar á Íslandi. Hann er jafnframt
varaformaður STEFs og formaður Fé-
lags tónskálda og textahöfunda (FTT).
„Það má hins vegar kannski segja að
það séu líka ýmis jákvæð teikn á lofti,
því eftir 20 ára þrautagöngu gengu nú
loks í gegn hinar margumbeðnu leið-
réttingar á virðisaukaskatti á tónlist
á síðasta ári. Svo er útflutningsskrif-
stofa tónlistarinnar loksins orðin að
veruleika. Og við getum einnig sagt að
í sjónmáli séu leiðir til að breyta sjó-
ræningjaumhverfinu í löglegt, siðlegt
umhverfi. Þar höfum við að sjálfsögðu
miklar væntingar til símafyrirtækj-
anna sem eru að hagnast á allri þessari
notkun og svo þessara nýju spennandi
símtækja sem eru þannig að þú hleður
lögunum niður í símann þinn, nú er til
dæmis i-phone að koma á markað. Þá
geta menn hlustað á lag í útvarpi, ýtt
á einn takka, sótt lagið í símann sinn
og kostnaðurinn fer á kortið manns.
Það er kannski ekki alveg jafnsjarme-
randi og þegar maður var ungling-
ur. Þá fór maður á stórkostlega bítlat-
ónleika í Austurbæjarbíói og fylgdist
með Jónasi R. og félögum velta mögn-
urum um koll og kveikja jafnvel í. Svo
fór maður í plötuverslun Fálkans dag-
inn eftir þar sem hvorki datt af Jónasi
R. né draup við afgreiðslustörfin og
keypti af honum nýjustu Flowers-eða
Stonesplötuna eftir að hafa skannað
allar helstu plötur vikunnar. Forsend-
ur og aðstæður til tónlistariðkunar á
Íslandi eru svo gjörbreyttar frá því sem
var. Það má segja að tónleikastöðum á
landinu hafi fækkað á meðan stöðun-
um hefur fjölgað erlendis sem Íslend-
ingum býðst nú að máta sig við. Mark-
aðurinn á Íslandi er einfaldlega orðinn
þannig að nú þarf miklu markviss-
ari og víðfeðmari markaðssetningu á
hvert lag til að það nái máli. Þegar þú
ert svo kominn með um tíu þekkt lög
undir beltið þá er ef til grundvöllur til
að fara í stutta tónleikaferð í kringum
landið, ef mikils aðhalds er gætt við
útgerðina. Það er áhyggjuefni að sjá
frábæra sveit eins og Quarashi koma
heim úr frægðarför til Bandaríkjanna
og Japan eftir að hafa selt hundrað
þúsund plötur og lenda svo í bullandi
tapútgerð eftir eina Akureyrarferð og
leggja hreinlega upp laupana. Það seg-
ir allt sem segja þarf um ástandið og
skýrir kannski afhverju svo fáar hljóm-
sveitir eru starfandi á tónleikamarkaði
hérlendis. Við eigum frábærar hljóm-
sveitir eins og Trabant sem fellur mjög
vel í kramið hjá til dæmis Bretum, en
þau er teljandi á fingrum sér giggin
sem þeir geta gert á ári hérlendis og
sennilega teljandi á einum fingri eða
tveimur þau sem þeir gætu efnt til
af eigin rammleik utan borgarmark-
anna, með öllum tilheyrandi kostnaði.
Hér áður fyrr voru kannski 15 tónleik-
ar í Reykjavík um hverja helgi og menn
voru að hala inn sem nam íbúðarverði
á sveitaböllum yfir eina helgi. Nú er
svo margt í boði og þá þurfa menn að
finna nýjar leiðir til að koma tónlist á
framfæri,“ segir Jakob.
Gjörbreyttar aðstæður
„Það stefnir í að niðurhal á tón-
list muni fari enn vaxandi og viðleitni
hins langa arms laganna nær ekki að
stemma stigu við þessu. Lausnin kann
m.a. að felast í að bjóða tónlist á vef-
síðum sem eru kostaðar af auglýsend-
um. Netsíður framtíðarinnar verða e.
t.v. hinar nýju útvarpsstöðvar. Það er
mikilvægt að samtök eins og Samtónn,
gæti þess að hlutur höfunda, flytjenda
og útgefenda sé ekki fyrir borð borinn
í þessari hröðu nútíma- og netvæð-
ingu. Það verður að fjölga löglegum
valkostum til að nálgast tónlistina net-
og símleiðis.“
Félagsmálatröllabarn
Jakob Frímann er fyrst og fremst
tónlistarmaður, en hann hefur frá
barnsaldri sinnt félagsmálum og í
seinni tíð pólitík. Rennur það ef til vill
saman í Samtóni, FTT og STEFi að hafa
brennandi áhuga á þessu tvennu?
„Ég er af félagsmálatröllum kom-
inn, sannkallað tröllabarn í þeim
skilningi. Afi minn, Guðmundur heit-
inn á Hvítárbakka, var hreppstjóri í
Andakílshreppi og oddviti sjálfstæð-
ismanna þar. Hann var stjórnarmað-
ur í Kaupfélaginu og Búnaðarsam-
bandi Borgarfjarðar, þar sem hann lést
á aðalfundi fyrir aldur fram. Hann var
giftur ömmu Ragnheiði frá Gilsbakka ,
sem sjálf var af miklu sjálfstæðiskyni.
Fyrstu æviárin ólst ég svo upp við fót-
skör nafna míns Jakobs Frímanns-
sonar á Akureyri – sem var eins konar
holdtekja samvinnuhreyfingarinnar
og einn farsælasti forystumaður henn-
ar. Hann var kaupfélagsstjóri KEA í 40
ár og formaður SÍS á þeim tíma sem
það var stærsta fyrirtæki landsins,
með meiri veltu en sjálfur ríkissjóð-
ur. Hann þurfti svo að lifa það í hárri
elli að horfa á þessi afkvæmi sín leys-
ast upp í frumeindir sínar og líða und-
ir lok – eða því sem næst. Í reynd voru
auðvitað heilmiklar eignir til staðar
sem nokkrir valdir kaupfélagsstjóra-
synir fengu að skipta á milli sín. Hefði
ég verið einn af þeim, þyrfti ég senni-
lega aldrei að vinna handtak framar.
Ég held hinsvegar að það væri ekki
sérlega eftirsóknarvert að þurfa ekki
að vinna.“
Tónelskir foreldrar
Jakob fékk tónlistarlegt uppeldi
enda voru báðir foreldrar hans viðr-
iðnir tónlist. „Móðir mín var klass-
íkt menntaður píanóleikari. Hún var
jafnvíg á myndlist, tónlist og ritlist og
óvenjuhæfileikarík kona, en lést langt
fyrir aldur fram – 54 ára. Faðir minn var
alinn upp í Kátum félögum, kór séra
Friðriks í KFUM. Hann fór barnung-
ur á tónleika með þeim á Hvanneyri
og hreifst svo að hann vissi að uppfrá
því yrði söngur hans líf og yndi. Hann
byrjaði að syngja með þessum kór, sem
síðar varð Karlakórinn Fóstbræður og
hann söng með alla tíð. Hann söng
líka bakraddir hjá vinsælum söngvur-
um eins og Ellý Vilhjálms. Hann var
ágætlega menntaður í hljómfræðum,
sem hann lagði sig fram um miðla til
mín. Fullkomnun hljómsins var hon-
um mjög hugleikin og það hefur snú-
ist upp í það á seinni árum hjá mér að
ég er stöðugt að slá á puttana á sjálfum
mér til að fækka nótunum í hljómun-
um þannig að þeir verði skýrir, hreinir
og einfaldir. Við höfum reyndar báðir
hljómborðsleikararnir í Stuðmönn-
um, ég og Eyþór Gunnarsson verið
að ströggla við þetta – ég þó nokkuð
meira en Eyþór, enda er hann mun ag-
aðri en ég að öllu leyti.“
Sami stjúpi
Hljómborðsleikararnir í Stuð-
mönnum eiga fleira sameiginlegt en
að spila með Stuðmönnum því þeir
ólust upp í sömu blokkinni, Eskihlíð
10 og örlögin leiddu þá saman á sér-
stakan hátt. „Við erum báðir skilnaðar-
börn, ég er tíu árum eldri en hann að
vísu. Eftir skilnaðinn tók móðir mín
saman við Jón Múla Árnason, sem
reyndist mér hollur ráðgjafi og var
ófeiminn við að spila tónlist mína á
einu útvarpsstöð landsins sem þá var,
gömlu Gufunni. Síðan höguðu örlög-
in því þannig að móðir mín flutti norð-
ur í land og giftist þar sínum gamla
menntaskólakennara Gísla Jónssyni
íslenskumeistara. Um það leyti sem
foreldrar Eyþórs skildu, tók Jón Múli
hinsvegar saman við móður Eyþórs
í hinum enda blokkarinnar og veitti
honum mun meira tónlistarlegt upp-
eldi en mér, sem hann hafði tekið við
hálffullorðnum. Það er gaman að segja
frá því að hann hringdi einmitt í mig,
gamla stjúpsoninn, til að leita ráða við
kaup á rafmagnsorgeli fyrir nýja stjúps-
oninn. Nú er svo komið að ég hringi
orðið í Eyþór til að leita mér ráða þeg-
ar ég kaupi mér nýtt hljómborð. Svona
er lífið uppfullt af allskyns einkenni-
legum tilviljunum,“ segir Jakob.
Músíkalskt par
Jakob lagði fyrir sig píanóleik eins
og móðir sín og söng, eins og fað-
ir sinn enda alinn upp af músíkölsku
pari, eins og hann segir sjálfur. „Það
var lögð mikil áhersla á að maður
lærði á hljóðfæri. Ég var settur í píanó-
nám í Tónlistarskólanum í Reykjavík
og tók síðan allskyns aukatíma hjá
fjölskylduvinum eins og Carli Bill-
ich,Magnúsi Ingimarssyni og Magn-
úsi Péturssyni sem lék undir í útvarps-
leikfimi Valdimars Örnólfssonar árum
saman. Magnús Ingimarsson var einn
flinkasti tónlistarmaður síns tíma, ná-
inn samstarfsmaður Jóns Múla og tón-
listarstjóri hljómsveitar Svavars Gests.
Gífurlega skipulagður og hæfur mað-
ur. Ég lærði mikið af honum og mest af
því að ræða við hann, en faðir minn og
hann voru mjög nánir vinir.“
Addi Rokk í Vetrarklúbbnum
„Í blokkinni í Eskihlíðinni var af-
þreying af skornum skammti og við
föstudagur 6. júlí 200738 Helgarblað DV
Bít OG BROtNIR
HLJÓMAR
Jakob Frímann Magnússon var á dögunum
kjörinn formaður Samtóns. Hann er jafnframt
varaformaður STEFs og formaður FTT, sem
eins og Samtónn eru hagsmunasamtök hljóm-
listarmanna. Hann segist af félagsmálatröllum
kominn og er sannfærður um sérstöðu Íslands
og íslenskrar náttúru í heiminum: