Dagblaðið Vísir - DV - 27.07.2007, Blaðsíða 18

föstudagur 27. júlí 200718 Fréttir DV
Særðum líknað
Harðir bardagar geisuðu í borgum og bæjum 1948.
1948
SjálfStæðiSStríð íSraela
deilur gyðinga og araba í Palestínu mögnuðust allt frá upphafi 20.
aldar, þegar gyðingum tók að fjölga á svæðinu, fram til ársins 1948
þegar ísraelsríki var stofnað. Palestína var lengst af undir breskri
stjórn en þegar þeir hurfu á braut leið ekki langur tími áður en
ríkisstjórnir Egyptalands, líbanons, sýrlands, transjórdaníu (eins og
jórdanía hét þá) og íraks lýstu yfir stríði gegn hinu nýstofnaða ríki.
ísraelar virtust í fyrstu eiga við ofurefli að stríða. raunin varð þó
önnur. Þeir fögnuðu sigri í þessu fyrsta stríði sem háð var milli ísraels
og nágrannaríkja þess. sameinuðu þjóðirnar höfðu dregið upp
landamæri ísraels og arabísks ríkis milli jórdanárinnar og Miðjarðar-
hafsins. löndin tvö voru sundurslitin og erfið til varnar. Eftir að
bardögum lauk leit landakortið allt öðruvísi út. ísraelar höfðu náð á
vald sitt helmingi þess lands sem sameinuðu þjóðirnar höfðu
úthlutað aröbum og réðu samfelldu landsvæði sem teygði sig frá
strönd Miðjarðarhafs að Vesturbakkanum.
1956
Baráttan um SúeS
ísraelar báru sigur úr býtum í stríðinu 1948 en það tryggði þeim ekki
friðsæla framtíð. deilur einkenndu samskipti þess og arabaríkjanna
þar til sauð upp úr árið 1956. Egyptar lokuðu þá tíransundi fyrir
ísraelskri skipaumferð og lokuðu jafnframt fyrir siglingar þeirra um
aqabaflóa þannig að skipasiglingar ísraela til umheimsins voru í
mikil eyðilegging
Bretar og Frakkar réðust á Port Said og ollu miklum skemmdum.
uppnámi. Þegar Egyptar einkavæddu svo súesskurðinn og lokuðu
honum fyrir ísraelskum siglingum brugðust ísraelar við með því að
ráðast inn í Egyptaland. til þess nutu þeir stuðnings frakka og Breta.
stríðið um súesskurðinn var framhald af deilum Egypta og Breta um
yfirráð yfir skurðinum. Bretar höfðu lengi haft mikil áhrif á stjórn
Egyptalands en þau áhrif voru að engu orðin þegar þarna var komið.
Innrásin gekk vel og ísraelar náðu gaza og sínaískaga á sitt vald.
Bretar og frakkar beittu flugher sínum og sendu þúsund hermenn til
innrásar í Port said. sameinuðu þjóðirnar og Bandaríkin kröfðust þess
hins vegar að vopnahléi yrði lýst yfir og að ísraelar hyrfu á braut af
egypsku landsvæði. Á það var fallist.
1967
Sex daga Stríðið
sínaískagi hafði verið lýstur herlaust svæði eftir lok súesstríðsins.
spennan hélst samt áfram mikil og þegar Egyptar sendu 100 þúsund
hermenn þangað um miðjan maí 1967 var ljóst að meira ætti eftir að
gerast. undir lok mánaðarins gengu þeir svo í hernaðarbandalag með
sýrlendingum og lýsti gamal adbel Nasser því yfir að markmiðið væri
að eyða ísrael, arabar væru reiðubúnir að berjast.
ísraelar urðu hins vegar fyrri til. 5. júní 1967 hófu þeir óvænt stríð þar
sem þeir réðust gegn öllum helstu nágrönnum sínum. Þeir eyddu
megninu af flugher Egypta á jörðu niðri og sendu hersveitir yfir
landamæri Egyptalands, sýrlands og jórdaníu. Þessi óvænta árás kom
óvinum þeirra í opna skjöldu. ísraelar stöðvuðu ekki sókn sína fyrr en
Óvæntur stórsigur
Ísraelar komu öllum á óvart og lögðu alla granna sína að velli.
þeir voru búnir að ná gaza og sínaískaga á sitt vald frá Egyptalandi,
Vesturbakkanum frá jórdaníu og gólanhæðum frá sýrlendingum.
ísraelar náðu jafnframt allri jerúsalem á sitt vald. stríðinu lauk með
algjörum sigri ísraela.
1973
Yom Kippur
Þegar ísraelskir gyðingar héldu friðþægingarhátíð sína hátíðlega í
október 1973 höfðu ísraelskir og egypskir hermenn átt í skærum við
súesskurðinn árum saman. Þegar friðþægingarhátíðin hófst réðust
hersveitir Egypta og sýrlendinga hins vegar af fullum mætti gegn
ísraelum, bæði á sínaískaga og í gólanhæðum.
Innrásin kom ísraelum í opna skjöldu. fyrsta sólarhringinn gekk
innrásarherjunum allt í haginn og þeir náðu undir sig miklu
landsvæði. Eftir það náðu ísraelar að skipuleggja varnir sínar. Þeir
lögðu í fyrstu áherslu á að hrinda sókn ísraela á gólan.
Það tókst og þegar fram liðu stundir náðu ísraelar að hrekja
sýrlendinga burt í sókn sem bar þá inn í sýrland þaðan sem þeir
gátu skotið úr fallbyssum sínum á sýrlensku höfuðborgina
damaskus.
sínaískagi var orðinn kunnuglegt umhverfi bardaga fyrir ísraelsher.
Þar náðu þeir að stöðva framrás Egypta og hrekja þá á flótta. Á
endanum sendu ísraelar hersveitir yfir súesskurð til að loka fyrir flótta
egypskra hersveita á leið frá sínaískaga.
Viðræður ísraelskra og arabískra ráðamanna og yfirlýsing ehuds olmert, forsætis-
ráðherra Ísraels, um vilja til viðræðna um frið og stofnun palestínsks ríkis vekja
vissar vonir um frið fyrir botni Miðjarðarhafs. magnús Þorkell Bernharðsson sagn-
fræðingur segir gott að menn lýsi vilja til samninga en bendir á að margar umleitan-
ir um frið hafi reynst þjófstart.
NÝJAR VONIR
OG ÞJÓFSTART
Ehud Olmert, forsætisráðherra Ísraels, sagð-
ist á dögunum reiðubúinn til viðræðna við ar-
abaríki á grundvelli tillagna Arababandalags-
ins. Þær tillögur gera meðal annars ráð fyrir að
stofnað verði sjálfstætt ríki Palestínumanna.
Þetta vekur vissar vonir um frið, ekki síst vegna
þess að sama dag sagði Ismail Haniyeh, fyrr-
verandi forsætisráðherra Palestínu, að Ham-
assamtökin væru reiðubúin að lýsa yfir margra
ára vopnahléi við Ísrael meðan unnið væri að
stofnun palestínsks ríkis.
Magnús Þorkell Bernharðsson, sagnfræð-
ingur og sérfræðingur í málefnum Mið-Aust-
urlanda, segir jákvætt að menn hittist og seg-
ist reiðubúnir til viðræðna. Hins vegar sé ekki
margt að gerast á jörðu niðri í samskiptum Ís-
raela og Palestínumanna sem sé í samræmi við
háfleygar yfirlýsingar um frið.
„Það er ágætt að menn séu með yfirlýsingar
og ég held að það sé ágætt skref að menn vilji
hittast,“ segir Magnús Þorkell. Hann segir jafn-
framt jákvætt að Tony Blair, fyrrverandi for-
sætisráðherra Bretlands, sé byrjaður að vinna
að friði í Mið-Austurlöndum og bendir á að
George W. Bush sé kominn á seinna kjörtímabil
sitt sem sé tíminn þegar Bandaríkjaforsetar fari
að skipta sér af þessum málum.
Magnús Þorkell er samt ekki sannfærður um
að eitthvað gerist núna til að friður færist nær.
„Þrátt fyrir að þetta sé jákvætt eru viðræður bún-
ar að þjófstarfa mörgum sinnum. Ég er næstum
hættur að taka svona mjög alvarlega fyrr en ég fer
að sjá einhverjar aðgerðir áþreifanlegar á jörð-
inni. Það hefur ekki svo margt gerst í samskiptum
Palestínumanna og Ísraela sem gefur til kynna að
nú sé nýtt tækifæri til að semja um frið.“ Magn-
ús bendir á að stjórn Olmerts sé veik heima fyr-
ir. „Hafa ber í huga að ríkisstjórn Olmerts stendur
mjög höllum fæti. Ef til vill er þetta bara útspil til
að styrkja stöðu hans og afla góðvilja.“
Helstu viðræður
Segja má að helstu viðræður Ísraela og
araba séu tvennar. Annars vegar eru viðræð-
urnar við Egypta undir lok áttunda áratugar
síðustu aldar þar sem Egyptaland varð fyrst ar-
abaríkja til að viðurkenna Ísrael sem sjálfstætt
ríki. Hins vegar er Óslóarsamkomulagið sem
Ísraelar og Palestínumenn, undir forsæti PLO,
náðu árið 1993.
fyrstu samningar
Viðræður Egypta og Ísraela hefðu þótt
óhugsandi nokkrum árum áður. Anwar Sadat,
forseti Egyptalands, sagði 1972 að markmiðið
væri að eyða Ísraelsríki og ári síðar réðust Eg-
yptar og Sýrlendingar á Ísrael. Sú innrás bar
engan árangur og virðist sem upp úr því hafi
Egyptum orðið ljóst að Ísrael yrði ekki afmáð af
yfirborði jarðar.
Anwar Sadat heimsótti Ísrael í nóvember
1977, fyrstur arabískra ráðamanna. Þessum
forna fjanda Ísraela gafst tækifæri til að ávarpa
Knessetið, ísraelska þingið, og lýsti þar von-
um sínum um frið og hugmyndum sínum um
hvernig skyldi fara með hernumdu svæðin og
vanda palestínskra flóttamanna.
Sendimenn ríkjanna settust að samninga-
borðinu en samkomulag náðist ekki fyrr en all-
nokkru síðar. Sadat og Menachem Begin, for-
sætisráðherra Ísraels, komu til Camp David í
Bandaríkjunum í september 1978. Þar leituðust
þeir við að ná samkomulagi en voru oft við það
að hætta. Jimmy Carter, þáverandi Bandaríkja-
forseti, var milligöngumaður og fékk Sadat og
Begin aftur að samningaborðinu þegar svo virt-
ist sem viðræðurnar væru að renna út í sand-
inn. Carter mátti hafa sig allan við og varð að
bera boð á milli Begins og Sadats sem héldu sig
hvor í sínu herberginu en ræddust helst ekki við
sjálfir. Niðurstaðan varð samt sú að Egyptar við-
urkenndu Ísraelsríki, Ísraelar skiluðu Egyptum
Sínaískaga og samþykktu að Gazaströndin yrðu
hluti af palestínsku ríki sem kynni að verða til í
framtíðinni.
palestínumenn fá stjórn
Óslóarsamkomulagið kom flestum á óvart
þegar það spurðist út. Ísraelar og Palestínu-
menn höfðu staðið í samningum með milli-
göngu Norðmanna. Niðurstaðan varð sú að
Ísraelar myndu flytja her sinn frá vissum stöð-
um á hernumdu svæðunum og að palestínskri
heimastjórn yrði komið á. Ísrael samþykkti jafn-
framt PLO sem viðsemjanda fyrir hönd Palest-
ínumanna og PLO viðurkenndi tilvist Ísraels-
ríkis.
Palestínska heimastjórnin leit dagsins ljós
í kjölfar samninganna. Hins vegar leið ekki
langur tími áður en seinni uppreisn Palestínu-
manna braust út.
Þrír í Camp david Menachem Begin, jimmy
Carter og anwar sadat ræddust við dögum saman
áður en samkomulag náðist milli ísraels og
Egyptalands.
Skemmdir eftir árás á rafah
Palestínumenn skoða ummerki eftir
árás ísraela á flóttamannabúðirnar í
rafah á gazaströndinni.