Kjarninn - 19.12.2013, Blaðsíða 57

meiri bók, meiri
bók, meiri bók
01/01 kjarninn BæKUR
ú
rvalið er rosalegt. Stjörnunum rignir.
Örvæntingin magnast. Auglýsingarnar tína
allt til sem sagt hefur verið jákvætt um hverja
bók. Í jafnvel neikvæðustu dómum finnast
setninga brot sem hægt er að slá upp.
Hér bæti ég nokkrum sprekum á álitsbálköstinn. Vonandi
einhverjum til gagns og fleirum til gamans. Verð brjálaður ef
enginn vitnar í mig á endasprettinum.
Munið samt: Það eru fleiri bækur á borðinu. Munið líka:
Þær verða líka allar til í janúar. Og á bókasafninu.
1983
Eiríkur Guðmundsson
Bjartur
Þeir sem hafa heyrt Eirík flytja hug-
flæðispistla sína á Rás 1 eru ágætlega
búnir undir skrúðmikinn og krefjandi
frásagnarmáta hans hér, þótt vel megi
ímynda sér að hann hafi fælingaráhrif
á einhverja. Það er næsta óhjákvæmi-
legur fylgifiskur svona stílsmáta að
stundum fær maður nóg af tyrfninni
og endurtekningunum, veit ekki hvert
er verið að fara með mann. Ég mæli
með að lesendur haldi áfram allt til
enda hvað sem á dynur.
Þeir sem eru (eins og ég) jafn-
aldrar höfundar og aldir upp í sjáv-
arþorpi munu njóta þess að spegla
sig og eigin uppvöxt í orðaflaumnum
sem þrátt fyrir ólíkindalæti sín
dregur upp trúverðuga og áleitna
mynd af stað og stund, af fólki á jaðri
þorpsins og fullorðinsáranna. Tónlist,
bíómyndir og vörumerki tímabilsins
eru skemmtilega notuð sem hælar til
að skorða hugarflugsloftbelginn við
raunveruleikann. Mitt persónulega
uppáhald: goðsögulegur status Radíó-
búðarinnar við Skipholt.
tIL (brottfluttra) dreifbýlismanna
á miðjum aldri. allra sem njóta
glímunnar við krefjandi texta. Hlífið
bókmenntalegum makindamönnum
við henni.
hann
Börkur Gunnarsson
Almenna bókafélagið
Það er ótrúlegt að sjá hvað aldur,
ritþroski og „rétt“ form getur gert.
Hér hefur Börkur Gunnarsson tekið
hæfilega vel lukkaðan og ákaflega
ungæðislegan einþáttung sem hann
skrifaði fyrir Stúdentaleikhúsið fyrir
16 árum og umskapað hann í verulega
vel formaða og snjalla nóvellu.
Sterk Svövu Jakobsdótturáhrif
einkenna bæði stíl en þó sérstaklega
söguna sjálfa. En þó að breyttum
breytanda þar sem harðmótuð
kynhlutverk KaRLMannSinS leiða til
grimmrar glötunar aðalpersónunnar,
en á fullkomlega rökréttan hátt í
samhengi samfélagsins og viðtekins
siðferðis.
formið er einkar sterkt hjá Berki,
stíllinn er látlaus og blátt áfram
og myndar spennandi mótvægi við
gróteskt söguefnið. Eins og ég sagði:
smá Svava.
tIL Svarthúmorsfólks af báðum
kynjum. Ef jólabókin á að endast til
jóladagsmorguns þarf samt önnur að
fylgja með.
heimsendir fylgir þér alla ævi
Eva Rún Snorradóttir
Bjartur
Það er greinilega eitthvað ljóðrænt og
þunglyndislegt við blokkir sem kveikir
á skáldum. Kannski þessi blanda af
nánd og einangrun, hvað hægt er að
burðast með mikil leyndarmál í aðeins
veggjarþykktarfjarlægð frá næsta
manni.
Þessari tilfinningu miðlar Eva Rún
með heitri hófstillingu í einföldum en
sterkum og áleitnum ljóðum sínum.
Mörg þeirra fjalla sérstaklega um
blokkarlíf barna og ungmenna og það
eru beittustu ljóðin.
Tökum dæmi:
Kvöldbæn unglingsstúlku við
sjoppuþyrpingu
Góði guð geturðu snöggvast
látið foreldravaktina birtast
í kraftgöllunum
lyfta mér upp
og reiðileg andlitin
lyfta mér öskrandi á brott.
tIL nágranna sinna og annarra
unnenda nútímaljóða. Tradisjónalistar
og neftóbaksmenn verða sennilega
ánægðari með Bjarka Karlsson.
hemmi Gunn – sonur þjóðar
Orri Páll Ormarsson
Sena
Það er snúið að skrifa um hvernig
þessi bók er án þess að láta það fyrst
og fremst snúast um hvernig maður
Hermann var, svo mjög sem hann
„kemur upp um sig“ í tilraun sinni til
að skauta létt yfir glóruleysi sitt án
þess beinlínis að þegja yfir því.
Reynum samt. Þetta er að mestu
leyti alveg týpísk yfirborðskennd
„celeb“ sjálfsævisaga þar sem sögu-
efnið fær nokkuð frítt spil, að sjálf-
sögðu með það yfirlýsta (en marg-
svikna) markmið að „draga ekkert
undan“ (hefur einhver nokkurntímann
sagst ætla að segja ekki allt í svona
bók?).
Tilfinning fyrir návist skrásetj-
arans og afstöðu hans hefði bætt
bókina. Það hefði líka hjálpað að láta
tímaröðina stýra efnistökunum meira.
Það er alveg fáránlegt að börnin
fæðist ekki þar í sögunni sem þau
gerðu, að við fáum aðdragandann að
fyrstu meðferðinni á tveimur stöðum
í gerólíku samhengi og að drykkju-
skapur föðurins (og móðurinnar) sé
ekki opinberaður fyrr en seint og um
síðir, eftir að allt sem hann gæti skýrt
er löngu komið á blað.
tIL Ég átta mig ekki á hver ætti að
vera ánægður með þessa bók. Þeir
sem vildu helst hafa helgimyndina
af Hemma óskemmda eru að vonum
brjálaðir. Þeir sem vilja fyrir alla muni
sannleikann fá hann sannanlega ekki
(nema sem grunsemdir). Þeim sem er
nokk sama býðst óskýr og grunnskreið
innsýn inn í æviferil og sálarlíf frægs
drykkjusjúklings.
klefi nr. 6
Rosa Liksom/Sigurður Karlsson
Uppheimar
Hef haft áhuga á Rosu Liksom síðan
frábær smásaga eftir hana birtist
í Jóni á Bægisá, tímariti þýðenda,
fyrir mörgum árum. Dásamlega kald-
hömruð og gríðarlega finnsk rödd.
Hér er hún komin aftur á kjarnmikilli
íslensku Sigurðar Karlssonar með
dystópíska lýsingu á ferðalagi tveggja
gríðarólíkra einstaklinga um Sovét-
ríkin á síðustu metrum þess veldis.
Þetta er mergjaður skáldskap-
ur, alltaf á mörkum þess að vera
trúanlegur, svo svaðalegar eru
lýsingarnar á umhverfi og mannlífi í
iðnaðar borgum Síberíu og samskipt-
um finnsku námsmeyjarinnar við
fordrukkna rustamennið sem deilir
með henni klefa í lestinni frægu.
Mér fellur vel hvað þeir sem
lýsa þessum heimshluta staldra við
matinn. Hér eru plássfrekar lýsingar
á nesti og aðföngum ferðafélaganna,
sem vekja upp minningar í nefi og
munni okkar sem höfum drepið niður
fæti austur þar. Klefi nr. 6 er flott
og ágeng bók, sem fjarar svolítið
sérkennilega út í blálokin.
tIL Rússófíla, bæði gamalla stalínista
og hannesískra hatursmanna. Ekki til
klígjugjarnra samt.
manga með svartan vanga
Ómar Ragnarsson
Iðunn
Hér er aukin útgáfa tuttugu ára
gamallar endurminningabókar ómars
um sveitasumur hans í Langadalnum
í æsku. Einkum og sér í lagi þó um
nokkrar furðulegar konur sem búa þar
á bænum og flakka um sveitina, og þá
helst titilpersónuna.
ómar hefur löngum verið heill-
aður af einförum og sérvitringum og
hér fáum við rótina að þeirri ástríðu.
Lýsingar hans á sveitalífinu, konunum
og þó ekki síst sjálfum sér og þeim
þroska sem hann tekur út af dvöl sinni
þarna og samneyti við kynjakvistina
er uppistaða bókarinnar og mjög vel
heppnuð.
öllu síðri er tilraun hans til að
lýsa í smásöguformi rótinni að þrauta-
göngu hinnar stórmerku Möngu
gegnum lífið. Þar missir ómar stjórn
á tilfinningaseminni og nær því ekki
tilætluðum áhrifum, allavega ekki á
hrúðurkarlinn sem þetta skrifar. Eins
þykir mér eldræða hans í bókarlok um
hlutskipti fátæks fólks á fyrri tíð litlu
bæta við, þó að allt sé þar örugglega
satt. Einhvern veginn grunar mig að
það séu þessir síðri hlutar sem ómar
hefur aukið við bókina, og þar með
rýrt heildaráhrif hennar.
að öðru leyti skrambi sterkt bara
– flottar lýsingar á horfinni veröld og
heiðarlega horft bæði á sjálfan sig og
samferðafólkið.
tIL aðdáenda ómars og þjóðlegs
fróðleiks. Er einhver ekki aðdáandi
ómars? Ef svoleiðis fólk finnst, gefið
því eitthvað annað.
mánasteinn
Sjón
JPV
Ekki einu sinni Sjón hefði dottið í hug
að búa til ár eins og 1918. Kötlu-
gos, frostavetur, spænska veikin og
fullveldi. Engum nema honum gæti
svo dottið í hug að bæta í þennan
dramapott lesblindum og bíósjúkum
vændisdreng (er hann hommi? ekki
veit ég). Útkoman er ansi mögnuð, þó
að mér finnist nóvelluformið þrengja
dálítið að innihaldinu.
Stíllinn er dásamlega einfaldur
og skýr, hvort sem hann er að lýsa
hversdagslífi aðalpersónunnar í skjóli
gömlu frænkunnar, uppljómun kvik-
myndanna, rassríðingum með dönsk-
um sjóliðum eða spænsku veikinni. Ef
ég fæ þá pest einhverntímann væri ég
til í að einhver annar en gamall pönk-
súrrealisti eins og Sjón pródúseraði
óráðsmartraðirnar.
Mánasteinn er frábær saga sem
þykkir, dekkir og dýpkar fortíðar-
myndina. Þjóðmenningarleg bók,
liggur mér við að segja.
tIL fagurkera og áhugafólks um
fortíðina. Ekki gefa hana pempíum.
Jú, annars.
ógæfa
Hugleikur Dagsson og Rán Flygenring
ókeibæ
Íslenskar teiknimyndasögur fyrir
stálpaða/fullorðna sæta sjálfkrafa tíð-
indum. Ekki spillir að þær séu svona
sprúðlandi af hugmyndaflugi og
klikkun. Jafnvel boðskap, því hér fær
reykvíska sukk- og djammmenningin
það óþvegið. af einhverjum völdum
breytir sukkið skyndilega öllum í
mannétandi og illvíga uppvakninga
og þarf ekkert minna en „streitarann“
(afsakið orðbragðið) pál óskar til að
leiða andspyrnuna gegn hinum illu
öflum.
Þetta er stórglæsileg bók. pínu
erfið aflestrar (handskrifað letrið gerir
lesendum enga greiða) en þrusuflott
að öllu öðru leyti.
tIL Ungs fólks og fólks á öllum aldri
með svartan húmor. Síst samt til
lesblindra.
paradísarstræti
Ulla Lachauer og Lena Grigoleit / Pétur M. Sigurðsson og
Sigurður H. Pétursson
Merkjalækur
paradísarstræti er yfirlætislaus kilja
og gæti auðveldlega týnst með öllu í
iðuköstum jólabókaflóðsins. Sem væri
synd, því hún segir magnaða sögu.
Lena Grigoleit var austur-prússnesk
bóndakona sem fylgdi sínu hrjáða
heimahéraði í gegnum nánast allar
sviptingar 20. aldarinnar (reyndar
með smá viðkomu í Síberíu).
Lena Grigoleit er ómenntuð en
greinilega mjög klár og skemmtileg.
Hún segir þýskri fjölmiðlakonu við-
burðaríka ævisögu sína sem vel getur
staðið sem dæmi um það sem Eiríkur
örn norðdahl kallar „skriðþunga
mannkynssögunnar“ í illsku, sem
gerist að hluta til þarna í nágrenninu.
paradísarstræti ber reyndar merki
akkilesarhæls einyrkjaútgáfunnar:
slælegs prófarkalesturs. Engu að
síður: Yndisleg lítil bók.
tIL Áhugafólks um sögu og mannlíf
í austur-Evrópu. Ekki kannski til
þeirra sem eru sérlega viðkvæmir fyrir
prentvillum. Svoleiðis fólk þarf samt
að slappa aðeins af.
skuggasund
Arnaldur Indriðason
Vaka Helgafell
Eitt af því sem er svo ágætt við arnald
er hvað hann er nískur á ósennilegan
óhugnað. Það er ekki sífellt verið að
pynta fólk í bókunum hans, morðingj-
arnir eru ekki með sjaldgæfar
geðraskanir, líkin hrannast ekki upp
og hann fer sparlega með að láta risa-
vaxin samsæri efri laga samfélagsins
ráða för. Samt er hann kóngurinn.
Það hjálpar vissulega að vera góður
rithöfundur, sem vefst nú svolítið fyrir
sumum keppinauta hans.
Skuggasund er skotheldur
arnaldar krimmi með þaulprófaðri
aðferð hans við að flétta saman glæpi
í fortíð og nútíð. Ég hef ekki lesið
nýlegar bækur hans allar, en trúi vel
þeim sérfræðingum sem telja þessa í
hópi þeirra bestu. Vona samt að hann
ætli ekki að láta eftirlaunalögguna
Konráð taka við kefli Erlendar. Til þess
er hann of litlaus finnst mér, fyrir
utan smákrimmafortíðina. Ekki það að
Erlendur hafi svo sem verið í öðru en
grátónunum.
tIL allra. Er ekki mælt fyrir um það í
stjórnarskránni?
stúlka með maga
Þórunn Erlu- og Valdimarsdóttir
JPV
Hvar eigum við að setja Stúlku með
maga? Bókatíðindi setja hana í
Skáldverkaflokkinn, en þau eiga það
nú til að hugsa smá „strategískt“.
allavega er ljóst að heimildirnar stýra
för í þessari forfeðra og -mæðrasögu
Þórunnar, og þykir sumum væntan-
lega nóg um.
Ekki mér samt. nema stundum
auðvitað, þegar tíundanir á hvers-
dagslegum hlutum keyra um þverbak.
allt hefur þetta samt tilgang og þau
áhrif að fortíðarmyndin sem Þórunn
málar verður manni nálægari og
áþreifanlegri en það sem margir aðrir
(bæði skáld og sagnfræðingar) ná að
framkalla.
Þetta er stór bók um mannlíf og
tíðaranda á tímamótum í þjóðlífinu.
Efnistökin stýrast nokkuð af eðli
heimildanna, hún er „sagnfræðilegri“
í frásögnum af langafa og langömmu
höfundar, verður nærgöngulli þegar
kemur að hinni sýfilissjúku næstu
kynslóð og líkist „venjulegri“ skáld-
sögu þegar móðir höfundar, sögu-
maður bókarinnar, tekur sviðið. allt er
þetta fínt og með þeim stílsmáta sem
Þórunn ein hefur vald á.
tIL fólks sem elskar tilþrifamikinn stíl
og efnisríkar „sannar“ sögur. Síður til
óþolinmóðra lesenda.
Bækur
Þorgeir Tryggvason