Kjarninn - 19.12.2013, Blaðsíða 72

pisTill
sjálfsvirðing þjóðar
...sem rekur Jósef og Maríu á dyr
Auður Jónsdóttir skrifar
Þ
að eru að koma jól og við rífumst sem aldrei
fyrr. Við: þessi þjóð sem kennir sig við Ísland.
Í mestu rimmunum minna fylkingarnar á hjón
sem ramba á barmi skilnaðar og þegar þjóð er
orðin svo klofin í sambúð sinni er nærri lagi að
segja að borgararnir standi í stöðugu stríði. Það ríkir þó ekki
borgara styrjöld í orðsins fyllstu merkingu, hér er ekki boðið
upp á vopnaglamur í líkingu við það sem tíðkast þar sem
fleiri vopn eru í boði og lögleysan er meiri. Pottar og pönnur
virðast duga landanum. Samt má ekki vanmeta fólk á barmi
skilnaðar. Það á það til að grípa til örþrifaráða og þá er voðinn
vís. Gott fólk getur gert vonda hluti þegar þannig liggur á því,
ekki síst þegar það er orðið blint af heift. Og eitt er víst, það
skortir ekki heiftina í íslenskt samfélag þessa dagana. Við
skulum bara vona að það finnist ekki aftur sprengja fyrir utan
Stjórnar ráðið.
stigmögnun orðanna
Til allrar hamingju á gagnrýnin enn sem komið er eingöngu
heima í fjölmiðlum eða á Facebook-síðum landsmanna. Þó
hafa valdamenn kvartað undan loftárásum, stöðugu umsátri
fólks sem þeir kenna við stjórnarandstöðuna, hvort sem það á
allt saman heima í stjórnmálaflokki eða ekki. Það er gáleysis-
legt að misnota orð á þennan hátt og sæmir ekki þingmönnum
og ráðherrum sem eiga að tala af ábyrgð. Það sem meira er,
gáleysislegt tal býður hættunni heim því orð geta umbreytt
veruleikanum. Fólki þykir að sér vegið og sumt hvert bregst
við með því að nota ennþá heiftúðlegri orð í gagnrýni sinni
á aðgerðir stjórnvalda í hinum ýmsu málum. Fyrst valda-
menn leyfa sér að ýkja stórlega hlýtur almenningur að mega
það líka. Þannig stigmagnast heiftin og að sögn ráðamanna
skýtur „þetta fólk“ stöðugt á ríkisstjórnina svo undan svíður,
miskunnar laust í málflutningi sínum. Jafnvel er fólk sagt vera
á móti aðgerðum valdamanna áður en það veit um hvað þær
snúast.
Gagnrýnin fylgir djobbinu
Ég skil þá, valdamennina, ég skil að þeir taki gagnrýni nærri
sér. Ég er jú rithöfundur og maður tollir ekki lengi í því djobbi
nema læra að brynja sig fyrir gagnrýni.
Mjólkurkaffilepjandi ungskáldin læra upp
úr tvítugu að það að gefa út bók er í senn
sigur og skotleyfi. Um leið og þú gefur út bók
er hverjum og einum frjálst að finna mynd
af þér og bókinni þinni, skreyta hana með
ísmeygilega háðskum texta, einni stjörnu eða
jafnvel hauskúpu og birta síðan á alheims-
netinu, í tilvísun á forsíðu dagblaðs eða í sjón-
varpi allra landsmanna. Það er sárt að sitja
undir harðri gagnrýni, tilfinningin rifjar upp
martraðarkennd augnablik þegar einhverjum
stríðnispúkanum tókst að kippa niður um
mann buxunum í frímínútum í barnaskóla.
Maður stendur berstrípaður fyrir framan alla
og öllum er frjálst að hlæja.
Gagnrýnin fylgir djobbinu, þannig er það
nú bara. Ef maður ætlar á annað borð að tolla
í því er fátt annað að gera en læra að taka
gagnrýni. Svo er annað mál hvort maður er sammála gagn-
rýninni eða ekki. Bók er sjaldnast allra frekar en stjórnmála-
maðurinn. Flestar bækur fá sitt lítið af hvoru í einhverri
mynd, góðri og vondri gagnrýni, enda snúið að gera öllum til
geðs, það getur rithöfundur ekki frekar en stjórnmálamaður,
hann fylgir jú sinni sýn og sínum sannleika. En stundum má
græða eitthvað á ólíkum röddum, í veröld bókmenntanna og
veröld lýðræðisins.
ásjóna þjóðarinnar
Bæði rithöfundurinn og stjórnmálamaðurinn ráða örlögum
persóna, munurinn er sá að rithöfundurinn leikur sér með
örlög ímyndaðra persóna en stjórnmálamaðurinn með örlög
persóna af holdi og blóði. Skáldskapur stjórnmálamannsins
hefur margslungin áhrif á líf okkar allra og þá á ég ekki bara
við lífskjör okkar; skatta, tolla og skuldir, laun og húsnæðis-
kjör, heilbrigðiskerfi, menntakerfi og félagslegt kerfi. Nei,
ég á líka við það sem ófáar skáldsögurnar fjalla um: siðferði,
sjálfsmynd og gildismat.
Stjórnmálamenn vinna að málum eins og mannréttinda-
málum og umhverfismálum í nafni okkar – sem kennum
okkur við íslensku þjóðina í árslok 2013. Að því leyti til er
ríkisstjórnin þjóðin, rétt eins og ráðamenn voru ásjóna
þjóðarinnar í seinni heimsstyrjöldinni þegar þeir sendu bón
þess efnis að þeldökkir menn dveldu ekki með varnarliðinu á
Íslandi. Talandi um seinni heimsstyrjöldina, ekki var nú tekið
út með sældinni að vera Þjóðverji í eftiröldum hennar: ásjónur
ráðamanna voru sem greyptar á ásjónu heillar þjóðar; þannig
komst enginn Þjóðverji undan því að hafa verið Þjóðverji á
tilteknu tímabili, sama hvað honum hafði fundist um stefnu
valdamanna. Lengra nær samanburðurinn ekki, nasista-
tuggur eru þreytandi og engum til góða að kynda undir ýkta
orðræðu. Það breytir því ekki að ríkisstjórn er ásjóna þjóðar
og sameiningar tákn.
skömmin að vera íslendingur
Þessar vikurnar líður varla sá dagur að maður gagnrýni ekki
ríkisstjórnina. Ástæðan er ekki sú að ég sé svona góður hag-
fræðingur heldur er óþolandi mikill munur á því sem mér er
heilagt og sýnilegu gildismati valdamanna
– sem tala í mínu nafni, íslenska borgarans.
Ég skammast mín fyrir ásjónu Íslendingsins.
Ég skammast mín fyrir augljósa mis skiptingu
auðs í sam félaginu, útlendingahræðslu
áberandi stjórnmála manna, valdníðslu í
nánast öllu því sem lýtur að náttúruvernd,
boðaðan niðurskurð í eftirliti með fyrirburum
og niðurrifsstarfsemi í stofnun sem á að heita
útvarp allra landsmanna. En mest af öllu
skammast ég mín fyrir skeytingarleysið sem
yfirvöld – og þar með þjóðin – sýnir mörgu
flóttafólki í neyð, kornabörnum jafnt sem
fullorðnum, sem leitar hælis á Íslandi. Það er
þessi skömm sem hleypir í mig kergju.
Ég fæddist ekki reið út í Framsóknar flokkinn eða
Sjálfstæðis flokkinn, hvað þá Útlendinga stofnun eða framtíðar-
tónlistina innanríkisráðuneytið. Nei, ólíkt því sem Sigmundur
Davíð virðist stundum halda – að fólk í meintri stjórnar-
andstöðu gagnrýni einungis gagnrýninnar vegna – þá er
fyllsta ástæða til gagnrýni, frá mínum bæjar dyrum séð. Og
það veit hvert skáld, sem er ekki lengur ungskáld, að stundum
var mest að græða á gagnrýnandanum þegar hann var hvað
reiðastur.
skömmin send þangað sem hún á heima
Það er hætt við að stjórnmálamennirnir hætti að hlusta
þegar þeir sitja undir stöðugri gagnrýni, í andrúmslofti sem
þeir skynja sem heiftúðugt. Einhverjir eru búnir að brynja
sig með hroka, reiðubúnir að svara með útúrsnúningum og
gagn árásum. Í slíku ástandi þarf almenningur að horfa upp
á karlmann fjarlægðan frá óléttri konu sem hann segir vera
barnsmóður sína, án þess að vita hvort hann komi nokkur
tímann til með að sjá hana aftur. Hvort hann fái yfir höfuð að
sjá barnið sitt. Með þessum aðförum er heilbrigði móður og
barns stefnt í voða, svo ekki sé minnst á heilsu föðurins. Það er
gefinn skítur í Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna og snúið út
úr Dyflinnarsamkomulaginu á níðingslegan hátt. Þetta gerist
á sama tíma og innanríkisráðuneytið situr undir ásökunum
um að hafa lekið viðkvæmum persónu upplýsingum um parið
til útvaldra fjölmiðla, sem gæti verið glæpsamlegt athæfi.
Manninum er engin miskunn sýnd þar sem hann hefur
verið í felum í von um að ná að sjá barnið (sem ég hefði sjálf
gert í hans sporum) en frá innanríkisráðuneytinu berst ekkert
nema útúrsnúningar og loðin svör þegar hæstráðendur þar
eru inntir svara um mögulega glæpsamlegt athæfi. Það á að
senda skömmina þangað sem hún á heima: til innanríkis-
ráðuneytisins.
Böns af sérhagsmunaseggjum
Að horfa upp á annað eins gerir mann reiðan. Skattar og
skuldir blikna í samanburði við það að ráðamenn skuli leyfa
sér að mála íslensku þjóðina upp sem samfélag gersneytt
mannúð. Í almennilegu lýðræði rífast allir um peninga en
þar er líka skapað rými fyrir þá sem eiga á brattann að sækja.
Í sögubókum um samtíðarfólk verður íslenska þjóðin í lok
ársins 2013 ekkert nema böns af sérhagsmunaseggjum. Við
erum fólkið sem rak Jósef og kasólétta Maríu á dyr, sama þótt
sitjandi ríkisstjórnarflokkar styðji þjóðkirkjuna með ráðum
og dáð. Hróp okkar, sem viljum að Tony og Evelyn fái að búa á
Íslandi með litla barninu sínu, eru því ekki bara gagnrýni, þau
eru ákall. Svo við fáum lifað með okkur sjálfum.
Búsáhaldabyltingin var ekki bara út af peningum, fólk
greip til sinna ráða af því að þjóðarsálin hafði glutrað niður
tilfinningunni fyrir heilbrigðu gildismati. Við höfðum treyst
ráðamönnum fyrir gildismati okkar og þeir farið
með það sömu leið og bankarnir með sparnaðinn.
Það rétta reyndist rangt. Nú veit ég ekki hvað er rétt
og hvað rangt í reglubókum innanríkis ráðuneytisins
– en ég veit að stundum er það rétta svo ofboðslega
rangt. Stjórnmálamenn hafa orðspor þjóðarinnar
í höndum sér og því verða þeir að hlusta þegar við
segjum þeim hvað það er sem við viljum standa fyrir.
Þeir geta sagt okkur að kreista budduna en þeir
geta ekki sagt okkur að kyngja sjálfsvirðingunni.
Sjálfsvirðingu þeirra sem vilja standa fyrir mannúð
og réttlæti, sama þótt þeir búi á eyju úti í ballarhafi
og rífist alla daga. Ekkert er jú betur til þess fallið
að grynnka á heiftinni en að sýna örlæti. Sælla er að
gefa en þiggja.
GLEÐILEG JÓL!
„Bæði rit-
höfundurinn
og stjórnmála-
maðurinn ráða
örlögum persóna,
munurinn er sá
að rithöfundurinn
leikur sér með örlög
ímyndaðra persóna
en stjórnmála-
maðurinn með
örlög persóna af
holdi og blóði.“
„Ég fæddist
ekki reið út í
Framsóknar flokkinn
eða Sjálfstæðis-
flokkinn, hvað
þá Útlendinga-
stofnun eða
framtíðar tónlistina
innanríkis-
ráðuneytið.“
um höFundinn
Auður Jónsdóttir
er rithöfundur og
hefur hlotið fjölda
viðurkenninga og
tilnefninga til verð-
launa fyrir verk sín.
01/01 kjarninn piSTiLL