Stefnir: tímarit um þjóðmál og fleira. - 01.08.1930, Síða 59

Stefnir]
Ráðsmaður og úlfur.
345
ur bændanna, sem flúðu afskifta-
semi Haralds hárfagra og harð-
stjórn hans, væru með því mark-
inu brenndir, að vilja vera sjálf-
ráðir á sinni jörð. En nú vofir yf-
ir þeim sá slettirekuháttur, sem
vill taka af þeim skilyrði sjálfræð-
is. Bolsarnir vilja hefta þá og
þrengja að kosti þeirra á ýmsar
lundir, á svipaðan hátt, sem gert
er í Rússlandi. Sú kollhúfa, sem
undir býr, sú ráðsmennska, er
lætur það opinbera búa á landinu
fyrir ríkið, sýnist meinleysisleg í
fljótu bragði. En þegar að er gætt,
kemur í ljós, að ú opinberum bú-
görðum er styttri vinnutími en
hjá bændum og þó hærra kaup,
af því að lengi er hægt að flytja fé
úr einum vasa í annan. Kemur
það í Ijós, að slíkur búskapur
skaðar náttúrlégan búskap.
Eg drep á þetta, af því að sú
uppástunga hefir komið í einu
bolsablaði, að það opinbera ætti
að búa í sveit, reyna það. Bent
var á búskapinn á Vífilsstöðum
til sannindamerkis um gott dæmi
þpinberrar ráðsmennsku.
Ekki hefi eg séð þá búreikn-
inga. En gerum ráð fyrir, að þeir
séu álitlegir. Þá er að líta á
skilyrðin.
Enginn flutningskostnaður
ieggst á mjólkina. Markaðurinn
er vís. Og þegar þetta dæmi var
sett upp, var verkamannakaup
svipað því sem nú er, en mjólk-
urverðið hér um bil helmingi
hærra, en nú fæst fyrir mjólk víð-
ast hvar á landinu. Sú misfella er
meira en nóg, til að kollvarpa
dæminu.
Hvaða skilyrði hefir það opin-
bera til að búa betur í sveit, eða
jafnvel, en bændur? Vill fólkið
vinna fyrir lægra kaup hjá því?
?Æundu ráðsmaður og ráðskona
verða lítillátari í þjóðarbúi en í
sjálfsbúi. Mundi fólkið vinna bet-
ur? Bændur vinna sjálfir eins og
fólkið, slíkt hið sama húsfreyj-
ur. Ráðsmenn og ráðskonur, vilja
lítið vinna, heldur aðeins sjá um.
Og hvað hefir reynslan hér í landi
sagt um opinberan búskap? —
Hún segir þetta:
Náma var starfrækt að tilstuðl-
an þess opinbera, jarðepli rækt-
uð, svörður tekinn upp, kúabú
sett á laggirnar. Allsstaðar hefir
gengið illa og crðið að fjurmissi,
tapi. Ef menn vilja vita um stað-
ina, eru þeir auðnefndir, Tjörness-
náman, jarðeplaræktin á Kjalar-
nesi, svarðartekjan við Reykja-
vík, kúabú ísfirðinga. Mundi þá
búskapur þess opinbera í sveit
verða betur til reika. Þeir sem því
trúa, eru annað hvort einfeldning-