Sagnir

Ataaseq assigiiaat ilaat

Sagnir - 01.04.1986, Qupperneq 65

Sagnir - 01.04.1986, Qupperneq 65
Drepsóttir Jarðeigandi og leiguliði. Hér erjörð handsöluð lil leigu með suofelldum orðum: .Ek byggerþier iord mína er heiler aa... lil slikrar leigu sem ai Jornu hefer uerii. " Samkuœmi orðanna hljóðan hafu landskuldir ekki enn lœkkað i kjölfar Plágunnar miklu. en myndin er úr Jónsbókarhandrili frá þuí um 1400. Pestin í Noregi og á íslandi Það er freistandi að bera saman áhrif pestarinnar í Noregi 1349-51 og Plágunnar miklu á íslandi 1402-04. Norskur læknir, Lars Walloe, held- ur því fram í grein, sem hann ritaði í Historisk Tidsskrift 1982, að 40-50% Norðmanna hafi dáið í Svartadauða og pestin hafi síðan orðið landlæg í Noregi eins og öðrum löndum Evr- ópu. Það hafi þýtt, að faraldur hafi blossað upp um það bil tíu sinnum á öld til jafnaðar og þaö eitt hafi dugað til þess að halda fólksfjölda niðri í Noregi fram undir 1700.17 Walloe hef- ur raunar verið gagnrýndur óvægi- lega í Noregi fyrir að einblína á pest sem einu orsök þess, að það tók Norðmenn margar aldir að ná aftur þeirri höfðatölu, sem var fyrir Svarta- dauða. Þar hafi fleira komið til, t. d. loftslagsbreytingar, félagslegar að- stæður og breytt verslunarskilyrði.18 Noregur mun hafa verið orðinn of- setiö land þegar á fyrri hluta 14. aldar og yfirbygging á landbúnaði mikil. Loftslagsbreyting, sem varð um svip- að leyti, kom því mjög hart niður og pestin rak smiðshöggið á. Stjórnarfar í gamla norska ríkinu byggðist að miklu leyti á lágaðlinum, sem annað- ist stjórnsýsluna, en hann átti allt sitt undir landbúnaði. Þegar fólkið hrundi niður í pestinni og jarðirnar fóru í eyði, lækkuðu landskuldirnar og þar með tekjur þeirra, sem eftir lifðu af þessum aðli. Þeir færðust þar með niður í stétt venjulegra bænda og urðu að strita sjálfir á búum sínum í stað þess að hirða afraksturinn af vinnu leiguliða eins og áður. Danskur aðall tók smám saman við stjórnsýsl- unni og miðstöð hennar fluttist til Kaupmannahafnar. Lífskjör alþýðu manna bötnuðu aftur á móti, því að nægilegt landrými var fyrir þá, sem lifðu af pestina.19 En Norðmönnum fjölgaði mjög hægt eftir Svartadauða og þeir voru ekki búnir að ná sömu höfðatölu og fyrir pestina fyrr en um 1700 eins og greint var frá hér að framan, þótt talið sé, að Noregur hefði getað brauðfætt mun fleira fólk.20 Á íslandi ýtti fyrrnefnd loftslags- breyting, ásamt auknum skreiðar- markaði í Evrópu, undir breytingar á atvinnuháttum og þar eð pest gat ekki orðið landlæg hér af líffræðilegum or- sökum, fjölgaði þjóðinni tiltölulega fljótt upp í það, sem verið hafði fyrir 1402. Afleiðingar mannfallsins í pest- inni urðu því ekki eins geigvænlegar hér á landi og í Noregi, þegar til lengri tíma er litið. En landið bar ekki nema takmarkaðan fjölda fólks meðan landbúnaður var aðalatvinnuvegur- inn og þjóðinni gat ekki fjölgað fram yfir það. Öfugt við það, sem varð í Noregi, voru langflestir höfðingjar áfram inn- lendir og íslendingar voru býsna sjálf- stæðir gagnvart konungsveldinu danska, allt þar til floti þess var orðinn það sterkur, að konungur gat farið aö beita hervaldi. Niðurstaðan virðist því vera, að pestin hélt fólksfjölda í skefjum í Nor- SAQMIR 63
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.