Sagnir


Sagnir - 01.04.1986, Síða 66

Sagnir - 01.04.1986, Síða 66
Drepsóttir egi, þótt landiö gæti framfleytt fleir- um. Á íslandi voru áhrif hennar bund- in viö fyrstu kynslóðirnar eftir að sótt- irnar tvær dundu yfir, eftir það fjölgaði fólkinu upp að því marki, sem landið gat borið og það breyttist ekki fyrr en íslendingar gátu farið að lifa af sjó- sókn ásamt landbúnaði. í því sam- bandi má ef til vill varpa fram þeirri spurningu, hvort fiskveiðar hefðu þró- ast hér fyrr sem sjálfstæður atvinnu- vegur, hefði ekki sífellt verið leitast við að stunda þær í hjáverkum frá hefðbundnum búskap. Lokaorð Flest bendir til þess, að sóttin, sem barst til íslands árið 1402, hafi verið pest, þ. e. lungnapest, sem olli dauða upp undir helmings landsmanna. Pest barst aftur til landsins árið 1494 og hefur hún að líkindum verið eins Tilvísanir 1 Örnólfur Thorlacius: Óprentað út- varpserindi 1965. 2 Jón Steffensen: „Pest á íslandi." Menning og meinsemdir (Rv. 1975), 321. 3 Jón Steffensen: Pest, 323. 4 Þorkell Jóhannesson: „Plágan mikla 1402-1404." Lýðir og landshagir\. (Rv. 1965), 72. 5 Jón Steffensen: Pest, 333. 6 Jón Steffensen: Pest, 331-332. 7 Björn Þorsteinsson: Enska öldin (Rv. 1970), 27. 8 Björn Þorsteinsson: Islensk mið- aldasaga, 2. útg. (Rv. 1980), 241. 9 íslenzkt fornbréfasafn III (Kaup- mannahöfn 1896), 680. 10 Sama rit, 682. skæð, að öðru leyti en því, að hún náði ekki til Vestfjarða. Þetta virðast vera einu skiptin, sem pestin geisaði hér, þótt hún væri landlæg í öðrum löndum Evrópu um aldir og að líkind- um hefur tilviljun ráðið því, að hún náði hingað í þessi tvö skipti. Hér hefur verið gerð tilraun til þess að álykta um mannfallið út frá þekkt- um tölum um fjölda látinna í Stóru- bólu, sem geisaði 1707-09. Það er þó alls ekki víst, að þetta sé raun- hæft, aðstæður geta hafa breyst mik- ið á þeim þremur öldum, sem liðu milli þessara sótta. En sé rétt ályktað, að allt að helmingur þjóðarinnar hafi lát- ist í Plágunni miklu og annað eins, að undanskildum þeim, sem bjuggu á Vestfjörðum, þegar Plágan síðari var á ferðinni, hefur orðið meiri blóðtaka í þessi tvö skipti, sem pest barst til landsins, en nokkru sinni fyrr og síðar í sögu þess. 11 Annálar 1400-1800 I (Rv. 1922- 27), 10. 12 Holmsen, Andreas: Norges hi- storie (Oslo 1977), 329. 13 Jón Steffensen: „Bólusótt á ís- landi." Menning og meinsemdir (Rv. 1975), 339. 14 íslenzkt fornbréfasafn III, 689- 696. 15 Þorkell Jóhannesson: Plágan mikla, 80. 16 Björn Þorsteinsson 1980, 241. 17 Walloe, Lars: „Pest og folketall 1350-1750.“ Historisk Tidsskrift nr. 1 (Oslo 1982), 9, 28, 42-43. 18 Nielsen, Alf R.: „Pest og geo- grafi." Historisk Tidsskrift nr. 3 (Oslo 1983), 222, 223. Mannfallið hefur þó unnist tiltölu- lega skjótt upp, þar eð pestin varð ekki landlæg. Miklar breytingar urðu á markaði fyrir útflutningsafurðir ís- lendinga um svipað leyti og það má vera, að plágurnar, einkum sú fyrri, hafi komið í veg fyrir, að búskapar- hættir breyttust í samræmi við þær. Af því gat ekki orðið, vegna þess að jarðeigendur kappkostuðu að halda öllu tiltæku vinnuafli innan gamla landbúnaðarskipulagsins og tókst það. Sjósóknin varð aukabúgrein. Plágur 15. aldar virðast því hafa stuðlað að því, að hér á landi hélst að mestu sama þjóðfélagskerfi öldum saman, landbúnaðarsamfélag í landi, þar sem landkostum hnignaði jafnt og þétt. í Noregi varð aftur reyndin sú, að pestin 1349-51 gjörbreytti þjóðfélag- inu og Noregur bar ekki sitt barr um nokkrar aldir. □ 19 Holmsen, Andreas, 350. 20 Walloe, Lars, 9. Ennfremur: Annálar 1400-1800 I (Rv. 1922-27), 9-12 (Nýi annáll). Annálar 1400-1800 III (Rv. 1933- 38), 21-23 (Vatnsfjarðarannáll elsti). Encyclopædia Britannica 17. bindi. London 1963 („Plague"). Kulturhistorisk Leksikon for Nordisk Middelalder 13. bindi (Kbh. 1968), 242-247 (,,Pest“). Þorkell Jóhannesson: „Atvinnuhættir á fslandi fram um siðaskipti." Lýðir og landshagir\ (Rv. 1965), 56-67.. 64 SAGMIR
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.