Sagnir

Ataaseq assigiiaat ilaat

Sagnir - 01.04.1986, Qupperneq 66

Sagnir - 01.04.1986, Qupperneq 66
Drepsóttir egi, þótt landiö gæti framfleytt fleir- um. Á íslandi voru áhrif hennar bund- in viö fyrstu kynslóðirnar eftir að sótt- irnar tvær dundu yfir, eftir það fjölgaði fólkinu upp að því marki, sem landið gat borið og það breyttist ekki fyrr en íslendingar gátu farið að lifa af sjó- sókn ásamt landbúnaði. í því sam- bandi má ef til vill varpa fram þeirri spurningu, hvort fiskveiðar hefðu þró- ast hér fyrr sem sjálfstæður atvinnu- vegur, hefði ekki sífellt verið leitast við að stunda þær í hjáverkum frá hefðbundnum búskap. Lokaorð Flest bendir til þess, að sóttin, sem barst til íslands árið 1402, hafi verið pest, þ. e. lungnapest, sem olli dauða upp undir helmings landsmanna. Pest barst aftur til landsins árið 1494 og hefur hún að líkindum verið eins Tilvísanir 1 Örnólfur Thorlacius: Óprentað út- varpserindi 1965. 2 Jón Steffensen: „Pest á íslandi." Menning og meinsemdir (Rv. 1975), 321. 3 Jón Steffensen: Pest, 323. 4 Þorkell Jóhannesson: „Plágan mikla 1402-1404." Lýðir og landshagir\. (Rv. 1965), 72. 5 Jón Steffensen: Pest, 333. 6 Jón Steffensen: Pest, 331-332. 7 Björn Þorsteinsson: Enska öldin (Rv. 1970), 27. 8 Björn Þorsteinsson: Islensk mið- aldasaga, 2. útg. (Rv. 1980), 241. 9 íslenzkt fornbréfasafn III (Kaup- mannahöfn 1896), 680. 10 Sama rit, 682. skæð, að öðru leyti en því, að hún náði ekki til Vestfjarða. Þetta virðast vera einu skiptin, sem pestin geisaði hér, þótt hún væri landlæg í öðrum löndum Evrópu um aldir og að líkind- um hefur tilviljun ráðið því, að hún náði hingað í þessi tvö skipti. Hér hefur verið gerð tilraun til þess að álykta um mannfallið út frá þekkt- um tölum um fjölda látinna í Stóru- bólu, sem geisaði 1707-09. Það er þó alls ekki víst, að þetta sé raun- hæft, aðstæður geta hafa breyst mik- ið á þeim þremur öldum, sem liðu milli þessara sótta. En sé rétt ályktað, að allt að helmingur þjóðarinnar hafi lát- ist í Plágunni miklu og annað eins, að undanskildum þeim, sem bjuggu á Vestfjörðum, þegar Plágan síðari var á ferðinni, hefur orðið meiri blóðtaka í þessi tvö skipti, sem pest barst til landsins, en nokkru sinni fyrr og síðar í sögu þess. 11 Annálar 1400-1800 I (Rv. 1922- 27), 10. 12 Holmsen, Andreas: Norges hi- storie (Oslo 1977), 329. 13 Jón Steffensen: „Bólusótt á ís- landi." Menning og meinsemdir (Rv. 1975), 339. 14 íslenzkt fornbréfasafn III, 689- 696. 15 Þorkell Jóhannesson: Plágan mikla, 80. 16 Björn Þorsteinsson 1980, 241. 17 Walloe, Lars: „Pest og folketall 1350-1750.“ Historisk Tidsskrift nr. 1 (Oslo 1982), 9, 28, 42-43. 18 Nielsen, Alf R.: „Pest og geo- grafi." Historisk Tidsskrift nr. 3 (Oslo 1983), 222, 223. Mannfallið hefur þó unnist tiltölu- lega skjótt upp, þar eð pestin varð ekki landlæg. Miklar breytingar urðu á markaði fyrir útflutningsafurðir ís- lendinga um svipað leyti og það má vera, að plágurnar, einkum sú fyrri, hafi komið í veg fyrir, að búskapar- hættir breyttust í samræmi við þær. Af því gat ekki orðið, vegna þess að jarðeigendur kappkostuðu að halda öllu tiltæku vinnuafli innan gamla landbúnaðarskipulagsins og tókst það. Sjósóknin varð aukabúgrein. Plágur 15. aldar virðast því hafa stuðlað að því, að hér á landi hélst að mestu sama þjóðfélagskerfi öldum saman, landbúnaðarsamfélag í landi, þar sem landkostum hnignaði jafnt og þétt. í Noregi varð aftur reyndin sú, að pestin 1349-51 gjörbreytti þjóðfélag- inu og Noregur bar ekki sitt barr um nokkrar aldir. □ 19 Holmsen, Andreas, 350. 20 Walloe, Lars, 9. Ennfremur: Annálar 1400-1800 I (Rv. 1922-27), 9-12 (Nýi annáll). Annálar 1400-1800 III (Rv. 1933- 38), 21-23 (Vatnsfjarðarannáll elsti). Encyclopædia Britannica 17. bindi. London 1963 („Plague"). Kulturhistorisk Leksikon for Nordisk Middelalder 13. bindi (Kbh. 1968), 242-247 (,,Pest“). Þorkell Jóhannesson: „Atvinnuhættir á fslandi fram um siðaskipti." Lýðir og landshagir\ (Rv. 1965), 56-67.. 64 SAGMIR
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.