Sagnir - 01.04.1987, Síða 78

Mynd Halldórs Péturssonar af erfðahyllingunni i Kópavogi 1662. Myndin sýnir Bjelke benda Brynjólfi biskupi á hermenn-
ina.
Við skulum nú rifja atburði að-
eins betur upp en einnig huga að
því hvort einveldisskuldbindingin
breytti miklu. Hvað fól hún í sér?
Var hún einungis form eitt eða
málamyndagerningur? Voru ef til
vill einhverjir baksamningar gerðir
um það að hún hefði engin áhrif eða
önnur áhrif en hún segir til um?
Hvað gerðist 1662?
Atburðarásin hefst úti í Danmörku.
Þar hafði kóngurinn verið kjörinn
af aðli landsins um langa hríð. Þessi
háttur á konungsvali leiddi til þess
að konungsvaldið varð að taka
meira og minna tillit til aðalsins í
stjórnarathöfnum. Vaxandi borg-
arastétt undi illa sínum hlut og sá
ofsjónum yfir sérréttindum aðals-
ins. Því gerðist það að konungur og
borgarar tóku höndum saman og
stilltu aðalsmönnum upp við vegg.
Þeir urðu að láta af hendi nokkuð af
réttindum sínum og áhrifum. 10.
janúar 1661 var samþykkt að Dan-
mörk yrði eftirleiðis erfðaríki og
konungurinn einvaldur. 7. ágúst
sama ár gengust Norðmenn undir
samskonar skuldbindingar.
Þegar leið á næsta ár var komið að
íslendingum.3 24. mars ritaði kon-
ungur þeim bréf og hefur það vænt-
anlega komið til landsins með
fyrstu skipum um vorið. Þetta bréf
var þess efnis að einn prófastur,
tveir prestar, tveir lögréttumenn og
tveir bændur úr hverri sýslu skyldu
mæta á Þingvöllum um sumarið,
auk lögmanna og biskupa, og sverja
konungi arfhyllingareið. Var gert
ráð fyrir að höfuðsmaðurinn, Hen-
rik Bjelke, tæki eiðana 30. júní, en
um það leyti stóð þing yfir. Ein-
hverjir kunna að hafa undrast að
konungshylling skyldi eiga að fara
fram þetta sumar. Það var venja að
hylla konunga þegar þeir tóku við
völdum. Friðrik 3., ríkjandi Dana-
konungur hafði verið hylltur 1649
þegar hann settist á konungsstól.
Þeir sem til voru kvaddir komu á
tilsettum tíma en skipi höfuðs-
mannsins seinkaði aftur á móti svo
hann kom ekki til landsins fyrr en
12. júlí. Þingstörfum var þá lokið
eða rétt ólokið og menn lagðir af
stað heim enda ekki til setunnar
boðið, hábjargræðistíminn fram-
undan og mál að fara að bera ljá í
gras. Fundarmenn skildu eftir bréf
dagsett 30. júní þar sem þeir biðja
sinn „náðugasta herra og kong auð-
mjúklega” að hafa sig afsakaða í
þetta sinn; þar eð þeirra „elsku-
legur lénsherra er forfallaður” þá
dragist það undan „að fullkomna
kong. Mayst. boð og befalningu um
arfhyllingareið.”'1
Bjelke hafði nú engar vöflur á og
sendi þrjá menn af stað, hvern í sína
átt, með boð um að mannskapurinn
kæmi til Bessastaða 26. júlí svo
eiðar gætu farið fram. Flestir urðu
við þessu, þó vantaði í hópinn
nokkra þeirra sem lengst áttu að
fara af Vestfjörðum og Austfjörð-
um. Hefur þeim skiljanlega ekki
litist á að leggja þegar í stað upp í
aðra langferð rétt nýkomnir úr
þingreið.
Af einhverjum ástæðum dróst
það til 28. júlí að eiðar yrðu teknir.
Kann skýringin að vera sú að 27. var
sunnudagur og menn viljað halda
hvíldardaginn heilagan. Á mánudag
hélt allt liðið á Þinghól og sór kon-
unginum, Friðriki 3„ arfhyllingar-
76 SAGNIR