Nýtt Helgafell - 01.06.1956, Blaðsíða 31

UM PÓLlTlSKA SÁLSÝKI
77
Sérhver Þjóðverji er hrifinn af „Goethe vor-
um", eins og hann hafi átt þátt í að skapa
hann, sérhverjum Bandaríkjamanni hitnar
um hjartarætur, þegar minnzt er á frelsisstríð
þeirra, eins og hann hefði sjálfur barizt í því.
En hin miður ánægjulegu verk skipa ekki
slík heiðurssæti í meðvitund mannsins. Sum
óhappaverk hafa jafnvel í för með sér eins-
konar lost eða „sjokk", og þess vegna verða
þau að gleymast og bælast sem fyrst. Goethe
vor, Beethoven vor, fósturjörð vor, er óað-
skiljanlegur hluti sjálfsvitundarinnar. En
Auschwitz vor, börnin, sem vér myrtum
með gasi, styrjöldin, sem v é r komum af stað
— öllu þessu verður að þrýsta ofan í undir-
djúp dulvitundarinnar.
Bældar pólitískar geðflækjur hafa í för með
sér hömlur eins og bældar kynduldir. Varan-
leg lækning getur einungis átt sér stað með
því móti að hefja hina bældu reynslu til vit-
undar, hversu kvalafullt sem það kann að
vera. Foringjar þýzku þjóðarinnar einir geta
komið slíkum geðverndaraðgerðum í fram-
kvæmd gagnvart þjóð sinni. Refsing og auð-
mýking, sem lagðar eru á þjóðina utan frá,
gera aðeins illt verra. Sigurvegurunum sæm-
ir að gleyma, en hinir sigruðu verða að læra
að muna.
Sameiginlegt óminni
Annars eðlis er hin duida geðflækja, sem
Frakkar þjást af, en áhrif hennar eru jafnvel
ennþá auðsærri. Þegar lögleg ríkisstjóm
Frakklands fór frá völdum í júní 1940 eftir
uppgjöf hersins, sætti meiri hluti Frakka sig
við ósigurinn og reyndi að koma á þolan-
legu sambýli við hina þýzku sigurvegara.
Bandamenn voru gersigraðir á meginland-
inu, Englendingar algerlega einangraðir, og
því virtist venjulegum ópólitískum Frakka
þetta vera eina skynsamlega leiðin. Þegar
de Gaulle hershöfðingi lýsti því yfir frá
Lundúnum, að „Frakkland hefði að visu tap-
að orustu, en ekki beðið ósigur í styrjöld-
inni", sá hin einangraða franska þjóð, að
þetta var ágætt slagorð, en fannst það hafa
litla raunhæfa þýðingu. Einungis fáir þeirra
hlýddu kalli de Gaulle og flýðu til Englands
og gengu í hersveitir hans eða störfuðu í
andspyrnuhreyfingunni heima í Frakklandi.
Og þetta var mjög eðlilegt, því að allt við-
nám virtist vera hrein vitfirring, en á öllum
tímum og með öllum þjóðum hafa fífldjarfar
hetjur verið mjög í minni hluta.
Þáttaskil í styrjöldinni, nauðungarvinna
Frakka í Þýzkalandi og margt annað veitti
andspymuhreyfingunni byr í seglin. Þegar
bandamenn hófu innrásina, unnu 20—40
þúsundir Frakka að skemmdarverkum,
njósnum eða mynduðu skæruliðssveitir. En
hugprýði og sjálfsfórn þessara fáu manna
hafði engin áhrif á gang styrjaldarinnar.
Frakkland var ekki frelsað af skæruliðum,
heldur af hersveitum bandamanna, brezkum
og bandarískum herflugvélum og skriðdrek-
um.
Leiðtogar Breta og Bandaríkjamanna
breiddu yfir þennan beiska sannleika, og
fyrir kurteisissakir gerðu þeir allt of mikið
úr herfylgi Frakka. Næsta eðlilegt var, að
franskir hershöfðingjar og stjómmálamenn
tækju í sama streng, til þess að græða særða
sjálfsvirðingu þjóðarinnar og hlífa henni við
þeirri sám niðurlægingu að þurfa að viður-
kenna, að hún ætti frelsi sitt erlendum her-
sveitum að þakka. Af þessu leiddi, að þeg-
ar ár var liðið frá atburðunum, vom flestir
Frakkar orðnir sannfærðir um, að Frakkland
hefði aldrei verið sigrað, að það hefði aflað
sér frelsis og sjálfstæðis á ný af eigin ram-
leik og hverjum um sig fannst hann hafa
verið hugprúður andspymumaður, sem
ekkert hafi skort nema tækifæri til að sanna
það í verki. Þeim hefur tekizt svo vel að
bæla minningarnar um hugsanir sínar og
athafnir á hinum dimmu árum 1940—1943,
að þetta tímabil myndar eyðu í frakkneska
sögu. Þetta skýrir hvers vegna franskir
kommúnistar urðu fjómm árum síðar stærsti
stjómmálaflokkur Frakklands, enda þótt
þeir hefðu frá 1939 til 1941 leynt og ljóst
prédikað svik og uppgjöf og kallað viðnám
gegn þýzkri árás „heimsyfirráðabrölt" og
„styrjöld hinna ríku". Hið sameiginlega