Nýtt Helgafell - 01.06.1956, Blaðsíða 8

54
NÝTT HELGAFELL
veg fyrir með því að skipta sér í tvo
flokka, en með því hefði hann unnið
þrjú uppbótarþingsæti. Verði ekki
tekið fyrir misnotkun uppbótarþing-
sæta, má búast við einhverjum slík-
um skrípaleik í hverjum kosningum
í framtíðinni.
Það er engin tilviljun, að núver-
andi kosningafyrirkomulag hafi
svona fáránlegar niðurstöður í för
með sér, þar sem íslendingar eiga
við að búa þrenns konar kjördæma-
kerfi. í fyrsta lagi tuttugu og eitt ein-
menningskjördæmi, sem eru svo mis-
stór, að hið stærsta er sautján sinn-
um fjölmennara en hið fámennasta
og jafnmannmargt og hin minnstu
níu samanlögð; í öðru lagi sex tví-
menningskjördæmi, sem þó eru ekki
eins stór og stærstu einmennings-
kjördæmin og loks eitt átta manna
kjördæmi. Til þess að jafna metin
eru svo uppbótarþingsætin ellefu, en
nú hefur sýnt sig, að ekki má síður
beita þeim til að auka misréttið en
bæta úr því. Úr slíkum samsetningi
getur aldrei orðið annað en glund-
roði, og það má heita hending, ef
stærsti flokkurinn fær flesta þing-
menn kjörna. Úrslit alþingiskosninga
eru einkum ráðin í fáeinum minnstu
kjördæmum, þar sem hvert atkvæði
hefur margfalt gildi á við önnur. í
baráttunni um hylli þessara kjós-
enda hefur orðið til kenningin um
jafnvægi í byggð landsins, að nokkru
leyti til að réttlæta veitingu fjár-
magns og fríðinda þangað sem hinn
pólitíski afrakstur er drýgstur.
ÞEIM STJÓRNMÁLAFLOKKUM, sem
reyna að vinna meirihluta á þingi
með því að færa sér vankanta kosn-
ingafyrirkomulagsins í nyt, er vissu-
lega ekki láandi. Þó er enn fárán-
legra að bregðast illa við, þótt kraf-
izt sé úrskurðar landskjörstjómar um
það, hvort rétt sé að farið. Þetta eru
leikreglurnar, sem settar hafa verið
og er hverjum heimilt að freista að
vinna málstað sínum sem mests fylg-
is innan ramma þeirra.
Hitt ættu menn að hafa í huga,
að sigur, sem vinnst á þennan hátt
og án verulegrar aukningar kjör-
fylgis, kann að verða sigurvegurun-
um sjálfum dýrkeyptastur. Sú stjórn
yrði aldrei sterk, sem mikill meiri-
hluti landsmanna áliti kosna í bág
við hugmyndir um réttlátar kosn-
ingareglur.
ÞAÐ Á.STAND, sem skapazt hefur
í þessum efnum, getur ekki orðið
varanlegt. Kosningalögin eru svo
mikilvægur þáttur í stjórnskipulag-
inu, að um þau má ekki vera ágrein-
ingur og togstreita. Ef svo er, hlýtur
allt stjómarkerfið að lamast. Von-
andi verður þessi hnútur þó ekki
leystur með einhverju minni háttar
krukki í núgildandi kosningarlög,
sem eru og verða óskapnaður. Þetta
tækifæri þarf að nota til að taka
kosningarfyrirkomulagið til endur-
skoðunar frá rótum.
Það er auðsætt af undanförnum
atburðum, að höfuðflokkum ís-
lenzkra stjórnmála er ljós nauðsyn
þess, að nú komizt á sterk meirihluta-