Nýtt Helgafell - 01.06.1956, Blaðsíða 43

BÓKMENNTIR
89
varúð. Við erum nefnilega dálítið hrædd um að hann
kunni að taka niður fyrir sig, verða sér til skammar,
eins og klunnalegur fermingarkrakki, sem ckki kann
veizlusiði í samkvæmi. (Þetta sama var lilla Hcgga
stundum hrædd um líka). Eg minnist þess jafnve!,
að Erlendur í Unuhúsi, okkar elskaði vinur, sagði
við mig með nokkrum áhyggjusvip 1945, þegar 1.
hindi af Æfisögu Árna Þórarinssonar kom út, að
hann sæi eftir Þórbergi í „þennan barnaskap“. En
hver vildi nú vera án þess mikla meistaraverks? Á
sömu lund hefur farið með aðrar bækur hans. Við
höfum sætzt á þær allar eftir nokkurt hik, og leitt
þær til öndvegis í bókaskáp okkar.
En hefur Þórbergur loksins orðið sér til skammar
með þessari nýju bók sinni? Fjarri fer því. Þetta er
elskuleg bók, samin af miklu hjartalagi og mikilli
kunnáttu. I langan tíma hef ég ekki lesið bók mér
til jafnmikillar ununar. Oldungurinn Þórbergur og
barnið lilla Hegga eigast við sem algerðir jafningjar,
og það má ekki á milli sjá hvort þeirra er rneira bam.
Og í lillu Heggu speglast allt mannkynið, sem Þór-
bergur elskar fölskvalausri ást. Ekki er þó þar með
sagt, að bókin sé með öllu gallalaus. Þess gætir á
stöku stað, sérstaklega í byrjun sumra kaflanna, að
svok'til þreytumerki gera vart við sig hjá höfundin-
um. Og ekki er ég frá því, að bókin mundi græða
a nokkurri styttingu — takmörkun er ekki Þórbergs
sterka hlið — en sú stytting yrði að gerast af mik-
dli varfærni. En þetta era smámunir, kostirnir eru
yfirgnæfandi. Engin bóka hans er eins föst í formi
og „raffínemð“, eins mikið „unnin“ og þessi. Og
stíllinn, málið, þetta unaðslega Þórbergsmál, streym-
ir áreynslulaust fram eins og Mózartsmúsík, cða
andardrátmr heilbrigðs barns. En hvað um illyrðin,
starfsmálin og pólinkina, spyrja menn með nokkr-
um þjósti? 0, krakkar mínir, þetta er heimsins mein-
lausasta og undirhyggjulausasta pólitík. Það þénar
bara ti! að stað- og tímasetja bókina. Ef við í stað
orða eins og Hitler, Lenin, Jón Fóstri Dúllari, Stalin,
og annarra slíkra, setjum friður, styrjöld, gott, illt,
réttlæti, ranglæti, jafnrétti, misrétti, þá er þrautin
leyst. Ætíð hefur það verið háttur Þórbergs að reiða
brand sinn hátt að nafngreindum mönnum, oft
tryggðavinum sínum. En hefur nokkur vitað til þess,
að illt hlypi í sár undan sverði hans?
Du fulgte i Slaget en egen, rummelig Skik:
Du brukte ei Sværdet til Stik.
Endviderc saa du dig om til dcn Saaredes Saar
för du gik,
kvað Hamsun til Björnsterne Björnson. Það á einnig
við um Þórberg.
Eins og allir vita, segir Þórbergur aldrei viljandi
ósatt orð. Það gildir einnig um þessa bók. Þegar hann
talar um „Gvuðlega Boðun“ á hann einfaldlega við
þá miklu staðreynd, að oftsinnis hendir það góða rit-
höfunda, að torvelt og mjög óvelkomið vcrkefni
sækir fast á hug þeirra, og hvernig scm þeir verjast,
verða þeir loksins að takast það á hendur. Það er
það, sem hefur gerzt hér.
Þessi bók verður mikið lesin. Hún mun koma út
í ótal útgáfum, þar á meðal myndskreyttum, og
„óútskýrðir rithöfundar", sem Þórbergur er stundum
að reyna að gefa illilegar augnagotur (ó, hvílíkt
grínl), rnunu verða grænir af öfund. Hún verður
lesin í útvarp af úrvalslesurum. Leikþættir úr henni
verða leiknir í skólum út um landsbyggðina. Hún
verður kvikmynduð (hvílíkt persónugallerí í kvik-
myndl). Og hún verður þýdd, því nú hefur sá
fagnaðarríki viðburður gerzt, að Þórbergur hefur
eignazt sinn úrvalsþýðara, þar sem er snillingurinn
Martin Larsen hinn danski. (Hvar mundi Nobcls-
skáldið okkar standa, cf hann hefði ekki eignazt þá
Peter Hallberg og J. A. Thompson?). Og síðan flýg-
ur sálmurinn um blómið „út um víðan völl, og þá
er sagan öll“.
Og nú er Sobbeggi afi aftur setztur á doddinn sinn
við skrifborðið sitt, og hefur dregið handritið að
gömlu bókinni sinni upp úr skrifborðsskúffunni, og
hafið að nýju hreinskriftina, þar sem frá var horf-
ið, á blaðsíðu 300. Og mættum vér nú að lokum
frambera þá auðmjúku bón, að hann Gvuð fari ekki
að skipa honum á nýtt hliðarhopp, heldur lofi hon-
um að ljúka við gömlu bókina í ró og næði. Okkur
grunar að hún verði býsna mikilvæg.
Dalvík, 13. maí 1956
Stefán Bjarman.