Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1958, Síða 8

í þessari grein, 1 draumi sérhvers
manns, bezt dæmi um hið nýja við-
horf skáldsins, algildust túlkun heim-
spekilegrar afstöðu hans á þessum
tíma: Allt líf okkar ferðumst við í
blekkingu sem við höfum gert okkur
sjálf, og þessi blekking getur tekið
yfirráðin í lífi okkar, vaxið milli okk-
ar og „þess sem lifir“. Þessi blekking
— draumurinn — rís gegn öllu því er
við höfum áunnið okkur, „skoðun,
reynslu og trú“, og þar með riðum
við til falls. Við gefumst upp fyrir
draumi okkar, hverfum til hans og
verðum loks draumur hans, — draum-
urinn hefur sigrazt á okkur. En þótt
draumurinn — skáldskapur okkar,
von okkar, ást okkar — geti þannig
tekið yfirráðin í lífi okkar fer því
fjarri að hann hrósi lokasigri. Við er-
um sjálf orðin „draumur hans“, —
og sama sagan getur hafizt á nýjan
leik.
Þessi sömu viðhorf koma víða fram
annars staðar í bókinni: „ekkert er
til nema aðeins það, sem ekki er til“,
segir á einum stað, og í fremsta ljóði
bókarinnar segir: „Og ég var aðeins
til í mínu ljóði" Það er draumurinn
einn sem skiptir máli, hið eina sem
raunverulega á sér tilveru og tilgang.
Hér að framan var lauslega drepið
á þrálátar formtilraunir Steins og tví-
skinnunginn í Ijóðum hans, milli rím-
aðra Ijóða og órímaðra. Viðleitni hans
cr stöðugt hin sama, að klæða hugsun
sína sem fullkomnustum ljóðbúningi
þar sem einfaldleiki er höfuðkrafa, og
þessari þróun má fylgja bók frá bók.
(T. d. Minning í Rauður loginn brann,
Götuvísa í Ljóðum, Haf í Sporum í
sandi og Hús við Hávallagötu í Ferð
án fyrirheits.) Annars vegar er ein-
6
faldleikakrafa og umsvifaleysi hinna
órímuðu Ijóða, hins vegar formfegurð
og skáldlegt flug hinna ríniuðu: þau
ljóð sem sameina þetta tvennt eru
beztu ljóð Steins.
Mönnum kann að sýnast að sú
„heimspekileg niðurstaða" Steins sem
lýst er hér að framan sé í rauninni
engin niðurstaða og þaðan af siður
heimspeki. Engu að síður er hitt ský-
laust að eftir Ferð án fyrirheits tek-
ur skáldskapur Steins nýja stefnu í
flestum greinum, önnur viðfangsefni
sækja á hann, — og hann nær nýjum
áfanga í Ijóðlist sinni, þótt eflaust
komi þar ýmis fleiri rök til.
Á næstu árum birtist engin ný
ljóðabók af hendi Steins, en ýmsar til-
raunir hans í nýstárlegum stíl komu
í tímaritum. Hluti þessara Ijóða birt-
ist svo í bók, Tímanum og vatninu,
1949 (aukin útgáfa í ljóðasafni Steins,
Ferð án fyrirheits, 1956.) Að mínu
viti eru þessi ljóð snjöllust verka
Steins. Hér tekst honum að sameina
gamalt og nýtt á nýjan og áhrifarík-
an hátt, fegurð þessara Ijóða er hrein
og skýlaus, ofar hverri kröfu um pre-
dikun og boðskap, þau höfða ekki til
beins skilnings heldur frekar til skynj-
unar og samlifunar: þar felst gildi
þeirra. Steinn hefur sjálfur látið svo
ummælt í blaðaviðtali að Tíminn og
vatnið hafi upprunalega verið hugsað
sem texti við ballet, en hann hafi
gefizt upp við allt fyrirtækið í miðj-
um klíðum (ívitnað eftir minni). Ekki
veit ég hvort þessi ummæli eru drjúg
til skilnings á kvæðunum, en mér hafa
ævinlega virzt Ijóðin myndræn, hnit-
að form þeirra og óvægin skírskotun
eru á einhvem hátt mónúmental. Og
í heild sinni er þessi ljóðasamstæða
DAGSKRÁ