Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1958, Síða 54

dómkirknanna; og hvemig kristna listin
sýndi í tíma atvik sem Býzans og kristna kirkj-
an rómanska höfðu sýnt í eilífðinni. En við
sjáum einnig hvers eðlis samband flæmsku
listarinnar og ytraborðsins var; og að kristna
kirkjan gleymdi ekki eilífðinni fyrr en Italía
hafði uppgiitvað ódauðleikann, eins og forn-
öldin hafði ekki gleymt Iiinu fyrrnefnda fyrr
en Grikkland hafði uppgötvað hið síðar-
nefnda ...
Michelangelo og Titian skiptir sama máli,
að myndir þeirra komist í ódauðlegan heim,
og höfund Djosers og myndhöggvarana f
Chartres, að þeirra myndir komist f eilífan
heim. Framtíðin er komin til sögunnar.
Michelangelo þykist viss um að lifa vegna
þess, að fegurðin er ódauðleg; snilligáfan er
vald til þess að skapa fögur verk, og ódauð-
leikinn er eilt af forréttindum þeirra. En
smám saman breytir orðið fegurð um blæ
og merkir aðeins það sem heitir verkinu
ódauðleika. Hvað er sameiginlegt með því
sem Michclangelo kallaði fegurð, þegar
hann hjó David og Piéta Rondanini? Með
því sem Titian kallaði fegurð, þegar hann
málaði Veraldleg ást og Marsyas eða Pietuna
frá Feneyjum, sem boðar Rembrandt?
Dæmimyndir, sögumyndir, mannsmyndir,
landslagsmyndir, uppstillingar verða höf-
uðlistgreinar, um leið og þær verða hver á
sínum tíma hluti þess umdæmis sem þær
víkka út, en umlykur þær. Landslagið kemur
inn í málaralist Rubens, þegar hann fer að
vænta þess sania af trjám og nöktum lík-
ömum; óveruleg efni eignast sína dýrðar-
slund, um leið og listamaðurinn krefst af
þeim hins sama og hann liafði krafizt af
guðunum, af manninum: endurskini guð-
anna. (Guð, maður og helgidýr voru nær
eingöngu viðfangsefni elztu tíinaskeiða; og
landslagsmálarinn kínverski gerði þær kröfur
til hins fallvalta að það gæfi í skyn hið eilífa.)
Enda þótt Vermeer ætli sér ekki að gera
mjólkursölukonu sína eilífa eins og egypzki
myndhöggvarinn hugðist gera Djoser eilífan,
vænti hann þess þó ekki af myndinni sem
hann hafði málað, að hún kæmist í heim
náskyldan þeim sem stytta faraósins komst
í? Sköpunarverk myndhöggvarans — skipun
forma sem varð til þess að verkið gerði fyrir-
myndina eilífa — var mótað af baráttunni
gegn tímanum; sköpunarverk málarans er það
ekki síður. Ef Vermeer rnálar Mjólkursölu-
konu sína einmitt þannig, er það ekki til
þess að fullkomna hollenzka illusionismann,
né til þess að koma fram með nýtt yfir-
bragð, heldur til þess að verkið komist í
þann heim, sem sameinar verk fortíðarinn-
fíarabúclúr,
musteri á Java,
séÖ af jörðu.
8. öld.
52
DAGSKRÁ