Sveitarstjórnarmál - 01.06.1978, Page 24

gerð að Gljúfurversvirkjun eftir fjölda breytinga,
með Suðurárveitu og 50 metra stíflu, fyrst og fremst
til að ná einingarverði niður fyrir verðið, sem raf-
orkan frá Lagarfossvirkjun Austfirðinga myndi hafa
kostað.
Lagarfossvirkjun á hinn bóginn var skorin niður í
jrrjá áfanga og aðeins fyrsti áfangi gekk til matsins.
Þegar upp var staðið, varð einingarverð ívið lægra
frá Lagarfossi fyrir Austfirðinga.
En hver var afleiðingin? Hana þarf vart að kynna.
Laxá var nú orðin það stór, að enginn Aðaldælingur
eða sómakærir Mývetningar þoldu hana, og Lagar-
fossvirkjun að öllu leyti gjörsamlega óhæf til síns
brúks án miðlunarmannvirkja.
Menn reyndu svo á sig í Orkustofnun, að gerðar
voru að minnsta kosti átta orkuspár fyrir Austurland
út frá mismunandi forsendum. Hvers vegna? Við
gerðum eina og afneituðum hinum. Hvers vegnal
Einfaldlega fyrir það, að enginn hinna gerði ráð því,
að hér ætlaði fólk að búa, sækja sjó og yrkja jörð,
þrátt fyrir, að síldin hefði kvatt að sinni, og kannski
einnig fyrir það, að jtær fólu í sér endurtekningu á
hinni frægu Grimsáryfirlýsingu, sem fram kom,
þegar Grímsárvirkjun var í byggingu og sagði, að sú
virkjun mundi duga Austfirðingum um ókomna
framtíð.
Við gerðum á hinn bóginn ráð fyrir, að ýmsum
grundvallaratriðum yrði sinnt í atvinnumálum, og
nýting innlendrar orku til upphitunar húsnæðis
héldi innreið sína í rikum mæli. Orkuspá okkar
stenzt enn, þótt grundvöllur hennar hafi af bjartsýni
okkar verið óskhyggja um sömu framfarirl þessurn
landshluta sem öðrum.
Baráttan um virkjun Lagarfoss var löng og ströng.
Virkjunin kom tíu árum of seint. Hana hefði átt að
taka í notkun á árinu 1962, en árið 1970 hefði átt að
hefjast handa við Fjarðará, eða þá að hafa Fljóts-
dalsvirkjun tilbúna til framkvæmda.
Með öðrum orðum. Við erum næsta tíu árum á
eftir þörfinni í orkuöflun og aðalorkuflutningi.
Hefði 20 — 30 Mw virkjun verið tilbúin árið 1974,
hefðu vaxta- og afskriftargreiðslur fyrir hana orðið
% af dísilolíukostnaði á þessu ári, og í stað dag-
legrar baráttu við lausn orkuvinnsluvandans hefði
meginviðfangsefnið nú verið að tengja suður- og
norðurhluta kjördæmisins við vatnsorkusvæðið.
Nú, joegar bygging tengilínu milli Austur- og
Norðurlands stendur yfir, er rétt að geta þess, að árið
1968 var í fullri alvöru talað um 20 Mw hámarks-
flutningsgetu fyrir „hundinn“ svokallaða, en 50—60
Mw nú tíu árum síðar.
Hér á undan hefi ég reynt að mála með fáum
dráttum upp raunverulegt baksvið þeirrar umræðu
og átaka, sem farið hafa fram og enn fara fram í
orkumálum Austurlands. Eg hefi reynt að ganga út
frá því sem grundvallaratriði, að sjálfstæði þjóða í
orkumálum sé efnahagslegt öryggismál, en jafn-
framt bent á, að mín skoðun sé sú, að sama gildi fyrir
hina ýmsu landshluta.
Frumherjinn og mikilmennið Steingrímur heitinn
Jónsson, rafmagnsstjóri, hafði þá eindregnu skoðun
eða skulum við kalla það stefnu, að virkja skyldi
grunnaflsþörf landshlutanna í landshlutunum sjálf-
um og þá fyrst tengja þá saman, þegar því væri lokið.
Um jaessa stefnu sína gaf hann út ritgerð og rök-
studdi álit sitt þar í.
Núverandi orkuráðherra hefur lýst því yfir, að
[ressi stefna sé sín stefna í orkuvinnslumálum, og veit
ég, að það hefur aukið vonir Austfirðinga um, að
fljótlega verði tekin ákvörðun um virkjun í Fljótsdal.
Það er mál að linni þeirri happa-og-glappa-
stefnu, sem ráðið hefur í orkumálum Austurlands
um næsta tvo tugi ára. Það er mál að linni þeirri
einhliða umræðu, sem farið hefur fram í þessum
málaflokki i enn lengri tíma. Þar sem mátturinn og
dýrð hins miðstýrða kerfis hefur verið ákallað og
skammað til átaka í þessu lífshagsmunamáli okkar.
Það er mál, að við taki á einhvern hátt ábyrgð og
aðhald fólksins, sem er þolandi þjónustunnar eða
þjónustuleysisins. Eg held, að slíkt sé þjóðhagslegt
grundvallaratriði.
Tímabil ljósvæðingarinnar er að baki. Fram-
undan er full rafvæðing til upphitunar húsnæðis,
sem að orkumagni er þrisvar sinnum meiri en nú-
verandi orkuneyzla. Jafnframt er ljóst, að Austur-
land verður að iðnvæðast til að mæta aukinni at-
vinnuþörf á fjölbreyttari sviðum en hingað til.
Þar kemur orka fallvatnanna við sögu sem
grundvallaratriði.
Allt jretta knýr á, að Austfirðingar sjálfir verða að
hafa í sínum höndum ábyrgð, aðhald og
ákvörðunarvald í þessum málaflokki.
SVEITARSTJÖRNARMÁL