Sveitarstjórnarmál - 01.03.1999, Síða 56

FJÁRMÁL
Skýrsla um fjármálaleg samskipti ríkis
og sveitarfélaga
Stjóm Sambands íslenskra sveit-
arfélaga skipaði í byijun apríl 1997
starfshóp til að taka saman yfirlit
yfir þróun fjárhagslegra samskipta
ríkis og sveitarfélaga á undanföm-
um missemm. Tilefnið var yfirlýs-
ing ríkisstjómarinnar frá 10. mars
1997 um lækkun útsvars sveitarfé-
laga jafnhliða skattalækkun ríkisins
í tengslum við gerð kjarasamninga.
í starfshópinn vom skipaðir Egg-
ert Jónsson borgarhagfræðingur,
Reykjavík, Dan Brynjarsson hag-
sýslustjóri, Akureyri, og Guðmund-
ur Ingi Gunnlaugsson, sveitarstjóri í
Rangárvallahreppi. Garðar Jónsson,
deildarstjóri hagdeildar sambands-
ins, starfaði með hópnum.
I inngangi skýrslunnar er tekið
fram að hún sé fyrst og frernst hugs-
uð til að sýna hvernig einstaka
breytingar í skatta- og fjármálaum-
hverfi opinberra aðila geta haft
langvarandi áhrif á fjárhag sveitar-
félaga. Það sé von hópsins að þær
upplýsingar, sem fram koma í
skýrslunni, geti með einum eða öðr-
um hætti stuðlað að skýrari fjár-
hagslegum samskiptum
ríkis og sveitarfélaga þar
sem viðhafðar eru leik-
reglur byggðar á jafnrétt-
isgmndvelli.
í skýrslunni kemur
fram að sveitarsjóðirnir
hafi verið reknir með
halla ár hvert síðan 1986,
ekki síst vegna skerðingar
á Jöfhunarsjóði sveitarfé-
laga fram til 1990 og út-
gjaldaaukningar vegna
upptöku virðisaukaskatts-
kerfisins frá 1990. Halli
sveitarsjóðanna hafi náð
hámarki árið 1994 en hafi eftir það
minnkað verulega. Nærri lætur að
halli sveitarsjóðanna á tímabilinu
1990-1997 nemi samanlagt um 20
milljörðum króna á meðalverðlagi
ársins 1997, þrátt fyrir að aðhalds-
semi hafi verið gætt í rekstri sveitar-
félaganna innan hefðbundinna
málaflokka þeirra. Rekja má um
13,5 milljarða króna til áranna 1993
og 1994, þegar sérstök áhersla var
lögð á ráðstafanir til að bæta at-
vinnuástandið, sem þá var víða
slæmt.
Afkoma sveitarsjóóanna
1990-1997
Hér fer á eftir yfirlit sem birt er í
skýrslunni og sýnir afkomu sveitar-
sjóðanna hvert áranna 1990-1997 á
verðlagi ársins 1997.
Það er mat nefndarmanna að það
hljóti að vera sameiginlegt við-
fangsefni þeirra, sem fara með
framkvæmdavaldið, rikisstjómar og
sveitarstjóma, að skapa þann nauð-
synlega gmnn sem gerir sveitarfé-
lögunum kleifit að reka sveitarsjóð-
ina án halla. í því sambandi skipta
heilbrigð fjármálaleg samskipti ríkis
og sveitarfélaga miklu máli. í IX.
kafla nýju sveitarstjómarlaganna nr.
45/1998 er kveðið á um samskipti
ríkis og sveitarfélaga á þann hátt að
ástæða er til að binda vonir við bætt
samskipti þessara aðila á næstu
ámm.
Nefhdin tók þá ákvörðun að rekja
þróun fjárhagslegra samskipta ríkis
og sveitarfélaga í seinni tíð til upp-
hafs ársins 1990 en þá öðluðust
gildi lög um breytta verkaskiptingu
ríkis og sveitarfélaga og tekjustofha
sveitarfélaga, svo og lög um virðis-
aukaskatt. Lögin um breytingu á
verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga
nr. 87/1989 og lög nr. 91/1989 um
tekjustofna sveitarfélaga voru
byggð á víðtæku samkomulagi um
að lagasetningin ætti að bæta sveit-
arfélögunum árlega skerðingu á lög-
bundnu framlagi til Jöfnunarsjóðs
sveitarfélaga allt frá 1984 og skapa
þannig sveitarstjómum aukið svig-
rúm til athafna og til þess að ein-
falda samskiptin við ríkisvaldið.
Afkoma sveitarsjóðanna 1990-1997
í millj. kr. á verðlagi 1997
7990 7997 7992 7993 7994 7995 7996 7 997 (brbt.)
Skatttekjur 28.581 29.340 30.227 27.397 27.830 29.890 34.181 38.400
Rekstrargjöld 19.436 21.160 22.485 23.355 26.065 25.048 28.285 32.600
Rekstrarafkoma 9.145 8.180 7.743 4.042 1.765 4.842 5.896 5.800
Fjárfesting samtals 9.273 9.258 10.194 9.533 9.693 6.989 6.558 6.200
Afgangur/halli -128 -1.079 -2.451 -5.491 -7.928 -2.147 -661 -400
-20.284
Heimild: Hagstofa Islands, Sveitarsjóðareikningar
50