Sveitarstjórnarmál - 01.10.1999, Blaðsíða 15

FJARMAL
ana lendi viljandi eða óviljandi í tvöfoldu hlutverki og
haldi uppi vörnum fyrir eigið starfslið í stað þess að
gegna gagnrýnu hlutverki verkkaupa gagnvart óskyldum
aðila. Útboð verkefnanna örva samkeppni og eiga að
tryggja viðskiptavinunum, þ.e.a.s. íbúunum eftir því sem
við á, betri og ódýrari þjónustu í hveiju tilviki. Jafnframt
er lögð áhersla á að ríki og sveitarfélög leggi niður eða
dragi eftir föngum úr starfsemi, sem talin er í beinni
samkeppni við einkaaðila. Þær breytingar sem hér hefúr
verið tæpt á eiga, a.m.k. í orði kveðnu, ekki að draga úr
ábyrgð hins opinbera á umfangi og gæðum þeirrar þjón-
ustu sem kveðið er á um í gildandi lögum og samþykkt-
um, þótt vænst sé aukinnar skilvirkni og hagkvæmni.
Skýrslan um fjármálaleg samskipti ríkis og sveitarfé-
laga 1990-1997 leiðir glöggt í ljós að mjög hefúr hallað
á sveitarfélögin í þessum samskiptum mörg undanfarin
ár og viðleitni þeirra til að mæta hallanum með breyttum
áherslum hefúr hvergi nærri dugað til. Ennffemur hefúr
verið bent á að nýafstaðin sameining sveitarfélaga sé lík-
legri til að skila sér í jöfnun gæða en lækkun kostnaðar.
Framfarir eins og felist m.a. í frekari aðgreiningu stjóm-
sýslu og framkvæmdar kunni að hafa í for með sér lækk-
un á einingarkostnaði veittrar þjónustu, en heildarkostn-
aður fari engu að síður hækkandi. Ekki verði vikist und-
an þeirri kröfú að þjónustan í sameinuðum sveitarfélög-
um skuli hvarvetna innan þeirra vera eins og hún gerðist
best fyrir sameiningu, eða þaðan af betri og þá með sem
jöfnustu aðgengi fyrir alla íbúana.
Sameining Reykjavíkur og Kjalameshrepps skipti af
augljósum ástæðum ekki sköpum fyrir borgarsjóð, en
hún skerpti að vissu leyti skilning okkar á því að fjárþörf
sameinaðra sveitarfélaga yrði af þessum sökum meiri en
látið var í veðri vaka. Því er svo við að bæta að nú standa
öll spjót á sveitarstjómum vegna leikskóla, gmnnskóla
og ýmissa brýnna félagslegra úrræða, að ógleymdum
ijölþættum umhverfísverkefnum, sem sveitarfélögunum
er skylt að leysa fyrr en síðar.
Hér hefúr nú verið leitast við að lýsa helstu breyting-
um á umhverfi sveitarfélaganna að undanfömu og draga
fram í almennum orðum nokkur rök er renna stoðum
undir samhljóða kröfu sveitarfélaganna um rýmkun
tekjustofna eða með öðmm orðum auknar tekjur. Hvað
Reykjavíkurborg varðar skyldi engum koma á óvart að
ég tel hana hafa nokkra sérstöðu.
Afnám aðstöðugjaldsins 1993 kom verr við borgina
en flest önnur sveitarfélög og sama má segja um niður-
fellingu sérstaka skattsins á verslunar- og skrifstofúhús-
næði í áföngum með lögum nr. 148/1995 og upptöku
ljármagnstekjuskatts með lögum nr. 97/1996. Þá er í
mínum huga ljóst að borgin hefur 1 ört vaxandi mæli
kostnað af því að rækja skyldur sínar sem höfúðborg, og
þangað leita margir íjölþættari félagslegrar aðstoðar en
völ er á víðast annars staðar, auk þess sem ráðstafanir
ríkisvaldsins til spamaðar innan heilbrigðiskerfísins hafa
óhjákvæmilega valdió auknu álagi á félagsþjónustu
borgarinnar. Viðfangsefnin eru því ærin og af þeim
ræðst tekjuþörfin að gefnum eðlilegum forsendum um
ráðdeild og skilvirkni.
Rekstrargjöld borgarsjóðs nettó verða á þessu ári ríf-
lega 15 milljarðar króna samkvæmt gildandi fjárhags-
áætlun eða nálægt 82% af skatttekjum. Alagningarhlut-
fall útsvars í Reykjavík var sem kunnugt er hækkað úr
11,24 í 11,99% eða því sem næst í hámark. Fasteigna-
skattur á íbúðarhúsnæði var lækkaður úr 0,421 í 0,385%,
en á móti var tekið upp sorphirðugjald sem kemur til ffá-
dráttar kostnaði af hreinlætismálum, og tekjur af því
samsvara nokkum veginn lækkun tekna af fasteigna-
skattinum. Útsvarstekjur em áætlaðar ríflega 15,5 millj-
arðar, fasteignaskattar tæplega 2,9 milljarðar og skatt-
tekjur borgarinnar samtals 18,4 milljarðar króna. Rekstr-
argjöld brúttó em áætluð ríflega 20,8 milljarðar króna,
en þar frá dragast tekjur málaflokka samtals að fjárhæð
tæplega 5,8 milljarðar króna. Skatttekjur og aðrar rekstr-
artekjur borgarsjóðs eru því samanlagt áætlaðar 24,2
milljarðar króna.
Nauðsynlegt er að fara nokkrum orðum um tekjur
málaflokka þegar reifaðar em hugmyndir um möguleika
sveitarfélaganna til aukinnar tekjuöflunar. í því sam-
bandi vil ég þó strax taka fram að það er yfirlýst stefna
Reykjavíkurlistans að beita þjónustugjöldum sem stýri-
tæki og til að jafna aðstöðumun fólks en ekki til þess að
fæla fólk ffá þeirri þjónustu sem það getur illa verið án.
Að þessu sögðu má segja að rekstrartekjur borgarsjóðs
aðrar en skatttekjur skiptist í grófum dráttum sem hér
segir:
Vaxtatekjur eru hér látnar liggja milli hluta, enda
Eignatekjur 1.762 millj. kr.
Dagvistargjöld á leikskólum 776 millj. kr.
Aðgangseyrir, veitingasala o.fl. 430 millj. kr.
Notendagjöld af ýmsum toga 1.000 millj. kr.
Hluti holræsagjalds 145 millj. kr.
Ýmsar endurgreiðslur og millifærslur 1.660 millj. kr.
Samtals: 5.573 millj. kr.
dragast þær frá ijármagnsgjöldum, en af sundurliðuninni
má ráða að þar sé ekki feitan gölt að flá. Eins og nú
horfir má reikna með að eignatekjur borgarsjóðs muni
lækka þar sem gert er ráð fyrir að arðurinn af Orkuveitu
Reykjavíkur lækki á næstu árum. Þær endurgreiðslur
sem borgarsjóður fær em í meginatriðum bundnar með
samningum eða sérstökum ákvörðunum, en þar má
nefna framlög til sjúkraflutninga, viðhalds þjóðvega,
sérskóla og dvalar- og hjúkrunarheimila aldraðra, svo
nokkur dæmi séu tekin.
Afgangur frá rekstri er áætlaður um 2,8 milljarðar
205