Sveitarstjórnarmál - 01.10.1999, Qupperneq 24

FJÁRMÁL
útgjöld og tekjuöflun sveitarfélaga,
en af hálfu sveitarfélaganna er til-
gangurinn sá að hafa áhrif á ákvarð-
anir ríkisvaldsins um verkefni sveit-
arfélaga og tekjumöguleika þeirra. 1
Qórða lagi er svo mismunur milli
Norðurlanda varðandi tilhögun
tekjujöfnunar milli sveitarfélaga. I
Svíþjóð og Danmörku felst tekju-
jöfnunin í innbyrðis skiptingu á
álögðum heildartekjum sveitar-
félaga, en í Noregi fá einstök
sveitarfélög framlög til tekjujöfhun-
ar úr ríkissjóði.
III.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja að sveitarfélögin gegna afar
þýðingarmiklu hlutverki í opinberri
stjómsýslu hér á landi. Tilvist þeirra
er tryggð í 76. gr. stjómarskrárinnar
sem og réttur þeirra til þess að ráða
sjálf málefnum sínurn innan þeirra
reglna sem löggjafmn setur. Tilvist
sveitarfélaganna tryggir tvímæla-
laust valddreifmgu í samfélaginu og
em sveitarfélögin því einn af hom-
steinum lýðræðisins. I þessu sam-
hengi er vert að hafa það sérstaklega
í huga að miklu skiptir fyrir sveitar-
stjórnarmenn að skýrt sé jafnan
kveðið á um það í lögum hver verk-
efni og tekjur sveitarfélaganna em.
Sveitarstjórnarmenn og aðrir sýsl-
unnar menn í opinberri þjónustu
verða ávallt að vera minnugir þess
að heimildir þeirra tii verka og
tekjuöflunar em samkvæmt stjóm-
arskrá bundnar við það sem lög
ákveða, meðan athafnafrelsi annarra
starfsmanna á vinnumarkaði er á
hinn bóginn að íúllu tryggt í stjóm-
arskrá að öðm leyti en því sem það
er takmarkað í lögum. Með öðmm
orðum má segja að í opinberum
rekstri má eingöngu vinna að þeim
verkefnum sem heimiluð em í lög-
um, en i einkarekstri má vinna að
öllum þeim verkefnum sem ekki em
bönnuð að lögum. Þetta samhengi
er brýnt að hafa í huga þegar horft
er til lýðræðis og valddreifingar,
verkefna sveitarfélaga og möguleika
þeirra til tekjuöflunar.
Með þessi grunnatriði varðandi
verkefni og skyldur sveitarfélaga í
huga er mikilsvert að fram verði sett
skýr markmið um tekjustofna sveit-
arfélaga. í því efni má hugsa sér eft-
irfarandi meginþætti:
• Sveitarstjómum verði tryggðir
fullnægjandi tekjustofnar til
þess að sinna verkefnum sem
þeim eru falin að lögum.
Tekjustofnakerfi sveitarfélaga
verði nægilega fjölþætt og
sveigjanlegt til þess að geta
mætt breytingum á kostnaði
við framkvæmd verkefna.
• Tekjur sveitarfélaga byggi sem
mest á staðbundnum sköttum
og þjónustugjöldum, sem lögð
em á að lögum, og skulu sveit-
arstjómir hafa vald til þess að
ákveða upphæð þeirra.
• Jafnvægi verði milli íbúa og
fyrirtækja í dreifingu skatt-
byrðarinnar, þannig að skattar
endurspegli kostnað við hvom
hóp um sig.
• Fjárframlög ríkis til sveitarfé-
laga verði sem mest almenn og
í eins litlum mæli og mögulegt
er bundin ákveðnum verkefn-
um.
• Leiðrétt verði svo sem kostur
er áhrif ójafnra tekjumöguleika
og útgjaldaþarfa sveitarfélaga
með framlagi úr jöfnunarsjóði.
Jöfnunargreiðslur verði eins
almennar og kostur er, en
verði ekki bundnar sérstökum
verkefnum.
Á grundvelli almennra markmiða
um tekjuöflun sveitarfélaga er mik-
ilsvert að fá fram sem flestar hug-
myndir urn mögulega tekjustofna.
Sem innlegg í þá umræðu má hugsa
sér eftirtalda þætti:
• Hin fjölmörgu sérgjöld vegna
húsbygginga, s.s. skipulags-
gjald, gatnagerðargjöld, bygg-
ingarleyfisgjöld og tengigjöld
veitna, verði sameinuð í eitt
gjald sem renni til viðkomandi
sveitarfélags.
• Sveitarfélögin fái hlutdeild í
gjaldtöku umferðar.
• í gjaldstofni vatnsveitna og
hitaveitna verði gert ráð fyrir
eðlilegri þátttöku veitufyrir-
tækja í lagningu og rekstri frá-
veitu.
• Holræsagjald verði fellt niður
og fasteignaskattur hækkaður
til þess að standa undir kostn-
aði við ffáveitu.
• Felldar verði niður undanþágur
ffá greiðslu fasteignaskatts.
• Tryggður verði lagagrundvöll-
ur þjónustugjalda og þeim
verði almennt ætlað að standa
undir stærri hluta af kostnaði
við veitta þjónustu.
• Afnumdir verði afslættir í ein-
stökum gjaldskrám, sem mis-
muna einstaklingum og fyrir-
tækjum á grundvelli sér-
greindrar stöðu og brjóta í
bága við jafnræðisreglu stjóm-
sýslulaga.
Eg hef þessa upptalningu ekki
lengri að sinni. Þess í stað vil ég
leggja áherslu á mikilvægi þess að
menn íhugi og leggi fram tillögur
um tekjuöflunarleiðir fyrir sveitarfé-
lögin, sem leitt geta til sanngjamrar
tekjuöflunar, réttlátari skattlagning-
ar og skilvirkari tengingar hennar
við sívaxandi kröfur um aukna
þjónustu sveitarfélaganna.
Greinin er samhljóða eríndi sem höfund-
urflutti á 56. fundi fulltrítaráðs sambands-
ins sem haldinn var i Reykjavík 16. april sl.
2 1 4