SunnudagsMogginn - 13.05.2012, Blaðsíða 18

18 13. maí 2012
Hressist strax á Esjumelum
Halla og Guðmundur hófu búskap í Ytri-
Fagradal árið 1989 ásamt foreldrum
hennar. „Ég fór austur á Egilsstaði í nám
og hafði engin áform um að taka við býl-
inu. Það fór á annan veg,“ upplýsir Halla
en sér síður en svo eftir því í dag. Frá
2001 hafa þau verið ein með býlið.
En hvaðan ætli Guðmundur sé? „Úr
Kópavogi,“ segir hann í hálfum hljóðum.
Og þar er gott að búa, segir sagan. „Ég
læt það nú alveg vera,“ segir Guðmundur
og hækkar róminn. „Ég hef sama og ekk-
ert að sækja suður lengur. Neyðist ég til
að fara í bæinn reyni ég að vera fljótur að
útrétta og drífa mig heim aftur. Strax og
ég er kominn upp á Esjumela fer mér að
líða betur.“
Rætur Guðmundar liggja vestur á
fjörðum en hann fór ungur í sveit í Dýra-
firði á sumrin og fann fljótt hvað átti fyrir
honum að liggja. „Ég byrjaði að keyra
dráttarvélar sex ára í Dýrafirði,“ rifjar
Guðmundur upp, dreyminn.
Um tíma voru fjórar kynslóðir í Ytri-
Fagradal. Föðurforeldrar Höllu, Borg-
hildur Sigríður Guðjónsdóttir (1901-95)
og Lárus Hall Alexandersson (1897-
1995), bjuggu þar fyrstu árin sem þau
Guðmundur stunduðu búskap.
Fann muninn á lyktinni
Halla og Guðmundur voru fyrst með
holdanaut til kjötframleiðslu en sneru sér
fljótlega alfarið að sauðfénu. Á síðustu
árum hafa þau verið að prófa sig áfram
með nýja aðferð við sauðfjárrækt sem er í
því fólgin að beita lömbum á hvönn. Til-
gangur heimsóknarinnar er að fræðast
um það ágæta verkefni.
Hugmyndina fékk Halla þegar hún var
að vinna í sláturhúsinu í Króksfjarðarnesi
fyrir nokkrum árum. Þar komu inn fáein
lömb sem beitt hafði verið á hvönn og
Halla fann strax muninn á lyktinni. „Ég
mundi eftir því sem barn að lömbum var
stundum beitt á hvönn í eyjunum hérna
á Breiðafirðinum og fór að velta fyrir mér
hvort þetta gæti ekki verið sniðugt, öðr-
um þræði til að skapa okkur sérstöðu en
hinu er heldur ekki að leyna að innleggið
sem við vorum að fá á þessum tíma, 345
krónur á kílóið, var ekkert til að hrópa
húrra fyrir. Eiginlega bara hungurlús.“
Hún setti sig í samband við Eirík Blön-
dal hjá Búnaðarsamtökum Vesturlands
og Óla Þór Hilmarsson hjá Matís og fékk
strax mikla hvatningu frá þeim. Árið
2007 hófu Halla og Guðmundur síðan
formlegt samstarf við landbúnaðarhá-
skólann, Búnaðarsamtök Vesturlands og
Matís. „Við skrifuðum reyndar undir
samninginn 1. apríl, sem okkur þótti
ekki alveg nógu traustvekjandi, en það
hefur ekki komið að sök,“ segir Halla
sposk á svipinn.
Nóg að beita í þrjár vikur
Beitt hefur verið á eyju sem tilheyrir Ak-
ureyjaklasanum, úti fyrir Skarðsströnd-
inni, en þar er enginn hörgull á hvönn.
Fyrst voru lömbin höfð þar í þrjár vikur
og hluti þeirra síðan í aðrar þrjár vikur.
Niðurstaðan úr þeirri tilraun var sú að
fjórar vikur væru ákjósanlegur tími.
Guðjón Þorkelsson, sviðsstjóri hjá Matís,
og hans fólk hafa stundað rannsóknir á
lambi í mörg ár og voru í samstarfi við
Höllu og Guðmund vegna rannsókna á
hvannalambinu. Það sem kom rannsak-
endum á óvart var sú staðreynd að aðeins
þarf að ala lambið í þrjár vikur á hvönn
til þess að sérstaðan skili sér til fulls í
bragðinu.
Halla segir fráfærurnar alltaf erfiðar en
á móti komi að lömbin gleymi sorginni
fljótt úti í Akureyjum enda séu þau afar
sólgin í hvönnina. Það staðfesta vísindin
en í fyrra var meðalþyngd hvannarlamb-
anna rúm 19 kg meðan hin lömbin á
bænum voru að jafnaði um 15 kg.
Um þrjátíu lömb hafa verið í hverjum
hópi sem beitt hefur verið á hvönn.
Fyrsta hópnum var slátrað í Borgarnesi
en síðan á Hvammstanga og Halla gerir
ráð fyrir að næsti hópur fari á Blönduós.
Lífræn vottun á þessu ári
Þess má geta að Ytri-Fagridalur er líka í
vottunarferli hjá vottunarstofunni Túni
og vonast Halla til að því ljúki með vott-
un síðar á þessu ári. Þaðan í frá geta þau
státað af lífrænni framleiðslu. Það hefur
ekki einungis þýðingu fyrir gæði kjötsins
heldur fá Halla og Guðmundur líka 20%
hærra verð fyrir það.
Lífræn vottun tryggir ekki bara gæði
kjötsins, heldur felur hún einnig í sér
gæðastýringu og dýravernd heima fyrir,
það er að segja að meðferðin á lömb-
unum uppfylli ýtrustu skilyrði. „Það eru
alltaf fleiri og fleiri neytendur sem velta
þessu fyrir sér. Þess vegna hefur verk-
efninu „Beint frá býli“ einmitt vaxið
fiskur um hrygg,“ segir Halla.
Til að uppfylla skilyrði um vottun
þurftu bændurnir á Ytri-Fagradal að
fækka fé sínu úr 650 í 550 en skýrt
ákvæði er um rýmri húsakost, auk þess
sem setja þarf féð út eins oft og við verð-
ur komið. Þá kallar vottunin á meiri hey-
skap.
Bændur fá u.þ.b. 550 krónur fyrir kg af
venjulegu lambakjöti um þessar mundir
en Halla rukkar á bilinu tvö til þrjú þús-
und krónur fyrir kg af hvannarlambinu.
„Við höfum mikið fyrir þessu kjöti og
menn hafa hvatt okkur til að rukka í
samræmi við það. Bragðprófanir hafa líka
staðfest sérstöðu kjötsins og fjöldinn all-
ur af fólki er reiðubúinn að borga hærra
verð fyrir gæði.“
Kunna illa við sig á sjó
Flutningur lambanna út í eyjarnar með
gúmmíbáti er talsvert flókinn og oft og
tíðum skrautlegur, að sögn Höllu, enda
kann sauðfé, eins og gefur að skilja,
hreint ekki vel við sig á legi. „Lömb-
unum verður alls konar við þegar þau
Siglt með holdug lömbin heim á Skarðsströnd úr Akureyjum.
Hrefna Frigg Guðmundsdóttir gefur ánum hey heima við fjárhúsin í Ytri-Fagradal. Faðir hennar, Guðmundur K. Gíslason stendur hjá.
Lömbin kunna vel við sig í hvönninni og dafna afar vel.