Morgunblaðið - 06.06.2012, Blaðsíða 22

SVIÐSLJÓS
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
L
æknum á Íslandi hefur
fækkað um 10% frá
hruni og víða er erfitt að
manna stöður. Þorbjörn
Jónsson, formaður
Læknafélagsins, segir sérstaklega
erfitt að manna stöður heilsugæslu-
lækna úti um allt land og sér-
greinalækna.
„Heimilislæknar eru svo margir
að þar vantar mesta fjöldann. Ráðu-
neytið brá á það ráð að breyta sér-
fræðilæknastöðum í heimilislækn-
ingum í námsstöður. Ráðuneytið áleit
að það væri betra að hafa lækni sem
er í námi en engan. En það þýðir að
það er aukið álag á þá sem eru full-
menntaðir, þeir þurfa að leiðbeina
námsmönnunum,“ segir Þorbjörn.
„Svo eru einstakar greinar, litlar sér-
greinar, þar sem verður hálfgerð
kreppa í stéttinni ef einhver fer á eft-
irlaun eða minnkar við sig. Það eru
svo fáir í landinu með þessa sér-
greinamenntun að það munar mikið
um hvern og einn. Sem dæmi kreppir
að í stétt sérfræðilækna í brjósthols-
skurðlækningum og nýrnalækn-
ingum.“
Þorbjörn segir að læknaskortinn
megi meðal annars sjá á þeim fjölda
umsókna sem koma um hvert auglýst
starf. „Það er algengt að það sé bara
einn umsækjandi eða enginn um stöð-
ur sem margir sóttu um fyrir nokkr-
um árum. Starfsumsóknum hefur
fækkað mikið.“
Of fáir heimilislæknar
Í nýjasta tölublaði Læknablaðs-
ins birtist ritstjórnargrein eftir Þór-
arin Ingólfsson, formann Félags ís-
lenskra heimilislækna. Þar segir að
nýlega hafi sjö stöður sérfræðinga í
heimilislækningum verið auglýstar
hjá heilsugæslu höfuðborgarsvæð-
isins og enginn hafi sótt um þær.
„Í dag eru fjölmargar stöður á
landsbyggðinni lausar og heilu lands-
hlutarnir án fastra lækna. […] Staðan
er viðkvæm núna, heimilislæknar eru
of fáir og margir yngri heimilis-
læknar hafa þegar hætt störfum og
flust búferlum og þeir sem eldri eru
nálgast eftirlaun eða íhuga að draga
sig í hlé eða fara í önnur verkefni.
Ekki fást hæfir umsækjendur í stöð-
ur sem eru auglýstar,“ skrifar Þór-
arinn og segir heilbrigðisyfirvöld í
skjóli niðurskurðar vera á góðri leið
með að ganga af heimilislækningum
dauðum.
Ein af ástæðum þess að læknar
fást ekki í laus störf hér er að þeir
koma ekki heim eftir nám að sögn
Þorbjörns enda hafa kaup og kjör
rýrnað verulega síðustu ár.
„Launamunurinn á milli Skand-
inavíu og Íslands er hrópandi. Menn
geta unnið erlendis og fengið jafnvel
það sem samsvarar þriggja vikna
kaupi hér fyrir eina vinnuviku þar,
munurinn er það mikill. Úti er líka oft
hóflegra vinnuálag á ýmsum stofn-
unum, en hér er víða mikil vakta-
byrði. Þannig að ef þú færð töluvert
betri kjör fyrir minna vinnuframlag
er það freistandi,“ segir Þorbjörn og
bætir við að mikill niðurskurður inni
á spítölunum og sífelldar breytingar
á vinnufyrirkomulagi séu líka meðal
ástæðna þess að læknar flýja land.
Ekki leitað eftir samráði
Til að finna lausn á þessum
vanda verða stjórnvöld að hlusta á
lækna, að sögn Þorbjörns.
„Það fer lítið fyrir samráði frá
hendi ríkisvaldsins og það hefur ekki
aukist í áranna rás. Læknum finnst
afskaplega lítið leitað til þeirra eftir
ráðleggingum og þeir eru óánægðir
með það. Ef það er gert er það frekar
málamyndasamráð en að það sé ætl-
unin að taka mark á því sem frá
Læknasamtökunum kemur.“
Læknum fækkar
og stéttin eldist
Stöðugildi lækna hjá hinu opinbera 2007-11
Fjöldi stöðugilda
800
700
600
500
400
2007 2008 2009 2010 2011
Læknar á aldrinum
60-69 ára (% af öllum læknum)
2007 2011
16,5%
24,0%
Starfandi læknar á Íslandi eru
að eldast. Af starfandi læknum
árið 2007 voru 16,5% á aldr-
inum 60-69 ára. Fjórum árum
síðar var hlutfallið komið í 24%.
Á árunum 2001 til 2010
fækkaði íbúum á bak við hvern
lækni stöðugt í Noregi og Dan-
mörku en ekki á Íslandi. Þor-
björn segir að öfugt við þróun-
ina í nágrannalöndunum fjölgi
frekar íbúum á bak við hvern
lækni hér. Enda hefur stöðugild-
um lækna fækkað mikið síðustu
ár eins og sjá má á meðfylgjandi
mynd.
Íslenskir
læknar eldast
STARFANDI LÆKNAR
22
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. JÚNÍ 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Oft mættiætla aðstjórnvöld
legðu undirstöðu-
atvinnuvegi lands-
ins í einelti og
hlífðu öðrum eða
hefðu jafnvel áhuga á upp-
byggingu þeirra eins og lesa
mætti út úr meintri fjárfest-
ingarstefnu ríkisstjórn-
arinnar. Það sem landið og
miðin gefa af sér hefur vissu-
lega sætt miklum fjandskap af
hálfu ríkisstjórnarflokkanna
svo mönnum er vorkunn að
ætla að óvildin einskorðist við
þær atvinnugreinar sem nýta
þessar auðlindir, svo sem sjáv-
arútveginn, landbúnaðinn eða
orkufreka iðnaðinn.
Hér verða menn hins vegar
að gæta sín að draga ekki
rangar ályktanir af þessari
miklu óvild, því að í atvinnu-
málum stendur ríkisstjórnin
ágætlega undir því að teljast
jafnaðarstjórn. Þegar fjand-
skapur í garð atvinnurekstrar
er annars vegar er allt undir
þó að stjórnvöld tali stundum
eins og leggja eigi rækt við þá
starfsemi sem fellur undir
skilgreininguna „eitthvað ann-
að“, en það er orðasamband
sem oft er gripið til þegar ver-
ið er að hafna þeim hug-
myndum um nýsköpun sem
fram eru settar.
Í Morgunblaðinu í gær var
að finna dæmi um afleiðingar
stefnu ríkisstjórnarinnar sem
bitnar á tiltekinni starfsemi
hér á landi. Frá því er greint
að nú sé svo komið að tann-
læknaskortur gæti orðið hér á
landi á næstu árum, ekki síst á
landsbyggðinni, sem er mjög í
anda annarrar byggðastefnu
stjórnarflokkanna.
Formaður Tannlæknafélags
Íslands segir tannlækna nú
sækja mikið í störf erlendis,
ýmist með því að hverfa af
landi brott eða koma ekki
heim eftir nám. Sérfræðingar í
tilteknum greinum tannlækn-
inga eru fámennur
hópur og að sama
skapi viðkvæmur
fyrir því að ein-
stakir tannlæknar
taki slíka ákvörð-
un.
Því miður er staðan hér á
landi orðin sú að sérfræðingar
á borð við lækna, þar með talið
tannlækna, og fjölda annarra
með menntun sem er jafn gild
víða erlendis og hér heima, sjá
hag sínum oft betur borgið er-
lendis.
Í stað þess að skapa hér að-
stæður sem eru eftirsókn-
arverðar fyrir atvinnu-
starfsemi slíkra sérfræðinga
finna þeir – og þurfa ekki
mikla næmni til – að frá
stjórnvöldum andar köldu.
Auðvitað er ekki til lengdar
hægt að búa við ríkisstjórn
sem lítur á það sem sitt helsta
verkefni að hindra nýja at-
vinnuuppbyggingu og þvælast
fyrir þeirri sem fyrir er. Rúm
þrjú ár af slíku sýna tjónið af
þess háttar stefnu í formi at-
vinnuleysis sem ekki þyrfti að
vera og tilheyrandi útgjöldum
fyrir hið opinbera og hörm-
ungum fyrir þá sem fyrir
verða.
Forystumenn ríkisstjórn-
arinnar geta haldið áfram að
syngja sama falska sönginn
um hve allt gangi betur en ætl-
að var, en eins og sýnt hefur
verið fram á byggist sá söngur
á sögufölsunum. Og vitaskuld
geta sömu aðilar haldið áfram
að fullyrða að þeir séu slíkir
afreksmenn að um fátt sé
meira rætt erlendis en að fá þá
til að lyfta grettistökum þar.
Slíkur spuni hjálpar hins veg-
ar ekki þeim sem leita sér at-
vinnu án árangurs eða komast
ekki að hjá sérfræðingum
vegna landflótta þeirra.
Þessu verður að linna og
jafnvel stjórnarliðar á Alþingi
hljóta að átta sig á því. En ótt-
inn við kjósendur ræður enn
för, hvað sem verður.
Stjórninni er illa við
undirstöðugreinar,
en er ekki þar með
vel við hinar}
Jafnaðarstefna
Mikil tengsleru á milli
bankakerfa
Grikklands og
Kýpur og hafa
þau orðið til þess
að stjórnvöld á
Kýpur sögðu í gær að þau
kynnu að þurfa á fjárhags-
aðstoð að halda frá ESB.
Í gær ítrekaði Spánn ósk-
ir sínar um fjárhagsaðstoð
frá ESB vegna erfiðleika
spánskra banka. Skilaboð
ríkisstjórnarinnar voru þau
að landið hefði í
raun misst að-
gang að fjár-
magnsmörkuðum
vegna ört hækk-
andi ávöxt-
unarkröfu.
Þegar hérlendir ráðamenn
frétta af þessum erfið-
leikum, sennilega með komu
haustskipsins, munu þeir
vafalítið furða sig á að þessi
ríki skuli ekki hafa sótt um
aðild að ESB og tekið upp
evru.
Nú væri gott fyrir
Grikkland, Kýpur
og Spán að geta
tekið upp evru}
Með haustskipinu
Þ
ví er fagnað í Bretlandi um þessar
mundir að sextíu ár eru liðin frá
því Elísabet Alexandra María tók
við bresku krúnunni, en einnig að
sjötíu ár eru liðin frá því önnur
kona, Enid María Blyton, sendi frá sér fyrstu
söguna um systkinin Júlla, Önnu og Jonna og
ævintýri þeirra með frænku sinni Georgínu,
sem vill láta kalla sig Georg, og Tomma hund-
inum hennar. Blyton hafði reyndar sent frá sér
sína fyrstu bók löngu áður, barnaljóðabók eftir
hana kom út 1922, og allmargar bækur aðrar
áður en Five on a Treasure Island kom út, en
Kristmundur Bjarnason snaraði henni sem
Fimm á Fagurey og kom hún út árið góða 1957.
Nú má vel vera, lesandi góður, að þú þekkir
ekki til Fimm-bóka Enid Blyton, og kannski
ekki heldur til Ævintýra-bóka hennar, Dodda-
bókanna eða bóka hennar almennt, þó skráðar séu tæp-
lega 150 bækur á íslensku eftir Blyton í Gegni, samskrá
íslenskra bókasafna. Það er meira að segja líklegt að þú
hafir ekki lesið bækur Enid Blyton, nema þú sért á
miðjum aldri eða þar um bil, í ljósi þess að síðustu áratugi
hafa bækur hennar verið taldar óholl lesning ungmennum
fyrir þann tíðaranda sem speglast í þeim þegar negrar og
sígaunar voru óæðri og stúlkur puntudúkkur. Það segir
sitt að eigendur útgáfuréttar bóka Blyton hreinsuðu í
upphafi tíunda áratugarins úr bókunum niðrandi setn-
ingar um negra, sígauna, Walesverja og konur. Dæmi um
það er að finna í bókinni Five Go Camping þar sem
Georgínu er svo lýst að hún sé „black as a nig-
ger with soot“, en Kristmundur Bjarnason
þýddi 1962: „Hún var eins og negrastrákur“ í
Fimm í útilegu.
Ekki er bara að Enid Blyton hafi verið gríð-
arlega vinsæl, heldur var hún líka gríðarlega
afkastamikil og á bókalista hennar á Wikipe-
diu eru 755 bækur sem komu út á meðan hún
lifði. Til marks um afköstin má nefna að árið
1952 komu út 52 bækur eftir hana, 1953 voru
þær 42 og 58 1954.
Því má þó halda fram að allar hafi bæk-
urnar hennar verið eins, í það minnsta renna
saman í minningunni bækurnar um Júlla,
Jonna, Önnu, Georgínu og Tomma, Betu,
Palla, Lárus, Dísu og Finn, Reyni, Dóru, Snúð
og Bjálfa og Dísu, Finn, Önnu, Jonna og Kíkí.
Voru þær ekki allar um krakka sem lenda í
ævintýrum í sumarleyfum sínum? (Það segir sitt um sög-
urnar að krakkarnir í Fimm-bókunum eru alltaf jafn
gamlir, en ef maður telur skólafríin þá eru þau öll komin á
þrítugsaldurinn þegar komið er að tuttugustu og annarri
bókinni, Fimm hittast á ný). Allt fer líka alltaf á besta veg
í bókunum, hinir vondu fá makleg málagjöld eða sjá að
sér, það er alltaf vafningsviður á veggnum sem þarf að
klífa, eða lykill í skránni á læstu hurðinni, þjónar til taks
til að þrífa og elda, lágstéttarfólk til að hlæja að eða brosa
við. Skólafríið eilífa með sínu engiferöli og kökum kenndi
manni að meta enska menningu og var líka heilmikil inn-
ræting sem tekur mörg ár að sigrast á. arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Engiferöl og kökur
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon