SunnudagsMogginn - 09.09.2012, Blaðsíða 22

22 9. september 2012
Helsta hneykslunarhella launagreiðslnatil einstaklinga og heilagt viðmið hár-markslauna hefur, þegar þetta er skrif-að, ekki sagt bofs um nýjasta góðverk
Guðbjarts, velferðarráðherra, eins og ráðuneytið
heitir upp á sovéskan móð. Auðvitað er ekki hægt
að finna að því þótt Guðbjartur auki velferð þjóð-
arinnar með því að hækka mann um rétt tæp þing-
mannslaun, sem hafði þau rúm þreföld áður. Hann
ætlar augljóslega að auka velferðina í skrefum, taka
einn og einn Íslending í einu og sjá hve langt hann
hefur komist áleiðis við lok kjörtímabilsins.
Orð í gegnum ullarlagð
Það væri raunar gaman að taka saman þær skýr-
ingar sem Guðbjartur hefur komist upp með að
gefa ljósvaka-fréttamönnum síðustu ár um fjöl-
breytileg álitaefni. Bréfritari er svo sem ekki vanari
en aðrir að lesa úr stjórnmálaskýringum, en hann
hefur sjaldnast skilið heila setningu frá Guðbjarti,
ef hún fjallar um eitthvað snúnara en veðrið. Um
síðasta velferðartiltækið sagði hann að það mál yrði
örugglega rætt við Kjararáð næst þegar tilefni gæf-
ist til að taka slík mál upp við það. Enda yrði að
gera það, eins og Guðbjartur benti á, þar sem málið
heyrði undir það. Þetta var a.m.k. það sem bréfrit-
ari telur að Guðbjartur hafi hugsanlega sagt, og
óhætt sé að vera með getgátur um það, þar sem
ráðherrann virtist óvenju skýr í sinni framsetn-
ingu.
Mikið hefði þó Sir Humphrey orðið stoltur af Jim
Hacker sínum, þótt hann hefði ekki nema einu
sinni verið jafn óskýr í framsetningu um afleit mál
og Guðbjartur er jafnan. Guðbjartur á sjálfur bæði
fyrstu og önnur verðlaun í greininni. Þeim var
skipt þar sem ekki var hægt að gera upp á milli
þeirra. Það fyrra var er hann sagði frjálslega svo
sem fjörutíu sinnum að ekkert nýtt hefði komið
fram í umræðu um Icesave í fjárlaganefnd eftir
mánaða þrotlausa vinnu í nefndinni, þar sem upp-
lýsingar streymdu inn á borð dag og nótt. Og hitt
sem var jafn flott var útskýring hans á því, hvers
vegna hann stóð ekki með áliti sáttarnefndar um
sjávarútvegsmál.
Guðbjartur var formaður nefndarinnar, skrifaði
undir álitið og hafði lýst ánægju með hversu langt
menn höfðu teygt sig. Svo það var verulegt afreks-
verk að útskýra þannig, að enginn skildi, að hann
hlyti óhjákvæmilega að vera í fararbroddi óánægj-
unnar um málið. Ekki er óhugsandi að komið hafi
fram á næmustu skjálftamælum þegar þeir Hacker
ráðherra og Sir Humphrey sneru sér ofsakátir í
fleiri hringi í gröf sinni en Guðbjartur í málinu,
sem þó var ekki auðvelt.
Þetta er allt svo faglegt
Nú er í tísku að líta svo á að því aðeins sé ákvörðun
í lagi að „fagmenn“ hafi tekið hana en ekki hinir
vafasömu fulltrúar almennings. Þó er nútímasagan
yfirfull af dæmum um að síst eru þær niðurstöður
farsælli eða óhlutdrægri sem „faghópurinn“ sér
um, sem enga ábyrgð ber, enginn getur spurt né
látið nokkurn svara fyrir gerðir sínar.
Kjörnum fulltrúum fólksins hefur sjálfsagt mis-
tekist margt og verið mislagðar hendur. Flokks-
pólitísk viðhorf hafa örugglega stundum og
kannski oft verið einn af þeim þáttum sem slíkir
hafa litið til. En þeir þurfa að standa fyrir máli
sínu. Það vita þeir vel þegar þeir ígrunda sína
ákvörðun. Þeir verða yfirheyrðir af fjölmiðlum.
Þeir verða kærðir út og suður. Þeir komast ekki hjá
að standa berskjaldaðir í þinginu gagnvart sínum
andstæðingum sem fara m.a. eftir þeirri óskráðu
leikreglu að gera þann sem í hlut á sem allra tor-
tryggilegastan. Áratugum saman hafa þeir einir,
sem hafa haft aðstöðu til, séð hvernig „fag-
mennskan“ birtist t.d. í fræðasamfélaginu og víðar,
þar sem sömu aðilarnir sitja við katla áratugum
saman. Þar þarf enginn að standa fyrir máli sínu.
Orðinu „faglega“ er veifað og svo faglega misnotað.
Og þeir einir sem þekkja til vita að innan opinberra
stofnana sem lúta slíkum lögmálum, hvort sem er
innan „fræðasamfélagsins“ eða Ríkisútvarpsins svo
aðeins dæmi séu nefnd, að mestu varðar um frama
einstaklings á slíkum slóðum, hvernig hann stend-
ur innan klíkunnar. Og pólitísku tengslin eru þar
ekki endilega svo fjarri heldur eins og upphafið tal
um fagmennsku vill vera láta. Og hin faglega klík-
ustarfsemi af þessu tagi snýst ekki aðeins um
mannaráðningar, sem þar þykir faglegust þegar
hún fer alfarið eftir „ánamaðkaaðferðinni“. Til að
geta unað sæmilega í sínu starfsumhverfi þarf ann-
aðhvort að vera innundir í klíkunni eða gæta þess
að styggja hana ekki á nokkurn hátt.
Bréfritara er minnisstætt atvik úr fyrri störfum
þegar embættismenn vildu að opinber stofnun
greiddi reglubundið flugferðir fram og til baka um
jól og sumarbyrjun og haust fyrir einn sem var
innundir með þeirri skýringu að þá gæti snilling-
urinn miðlað vinunum af yfirfljótandi snilli sinni í
fríum sínum frá viðveru erlendis. Varð mikill fag-
legur snúður á klíkubræðrum þegar þetta var ekki
samþykkt orðalaust.
Vantar eitthvað upp á vísindin?
Þessa dagana eru nokkrar umræður á milli raf-
skauta um hagfræðina og hversu traustum fótum
hún standi á stétt vísindanna. Varla dettur nokkr-
um í hug að halda að hagfræðin sé nákvæmnisvís-
indi. Enda væri það verst fyrir hagfræðinga ef slíku
væri haldið fram, svona fljótt eftir að uppnám varð
í efnahagslífi á veraldarvísu og aðeins örfáir hag-
fræðingar, sem annaðhvort voru taldir skrítnir eða
a.m.k. sérvitrir, höfðu af því nokkurn pata fyrir
fram. Á Íslandi hafði enginn andvara á sér, ef frá
eru taldir einn og einn lögfræðingur, viðskipta-
fræðingur og fjölmiðlungur.
Hundruð þúsunda hámenntaðra hagfræðinga
lofsungu evruna sem væri enn meira ósökkvandi
en Titanic, allt þar til hún var komin fram af
hengifluginu og hékk þar á litlaputta einum, seðla-
banka evrunnar. Það var helst Milton Friedman og
fáeinir aðrir (sem auðvitað voru fordæmdir sem
frjálshyggjumenn eða nýfrjálshyggjumenn, sem er
enn þá voðalegra), sem komu í veg fyrir að hagvís-
indi yrðu endanlega flokkuð með kynjavísindum
og álfafræðum, sem ekki er þó verið að gera lítið
úr.
Friedman hefur aldrei fengið nóbelsverðlaunin í
hagfræði fremur en aðrir þeir sem haldið hefur
verið fram að hafi fengið þau. Hann hefur hins
vegar vissulega fengið verðlaun Sænska seðlabank-
ans, sem afhent eru á hátíðarsamkundu Nóbels,
þegar hin eiginlegu harðvísindaverðlaun sprengju-
gerðarmannsins eru rétt úr konunglegri hendi og
fjármunir með frá Nóbel. Seðlabankinn borgar hins
vegar verðlaun hagfræðinganna úr eigin vasa. En
svo merkilegt sem það er, þá hefur áróðursmask-
ínan hér heima óbilandi trú á hagfræðingatali eftir
fall bankanna. Hún samanstendur af samfylking-
arfréttastofu ríkisins og systurstofu hennar, sem
enn er rekin á grundvelli gamla Baugs og eftir
óskeikulum siðferðisáttavita, sem hann lagði til. Og
engu breytir þótt fráleitar fullyrðingar séu til í
hrönnum í heilan áratug, þar sem ekki stendur
steinn yfir steini, þá er haldið áfram að gapa yfir
hverju nýju gjálmi sömu spekinga.
Ósmekklegur oflátungur
Nú nýlega er því slegið upp að einn þekktur oflát-
ungur úr framantöldum hópi, sem til er haugur af
fráleitum fullyrðingum eftir, sem sagan hefur þegar
dæmt flestar, hafi fagnað, að vísu á viðeigandi stað,
í blaði Baugs brottrekstri „seðlabankastjórans“ sem
hann nafngreindi, nú rúmum þremur árum síðar.
Hann mun vera að hrópa húrra fyrir árás Jóhönnu
og Steingríms að seðlabankanum og frumkvæði að
því að þrír bankastjórar voru reknir af pólitískum
þingmeirihluta, án rannsóknar af neinu tagi. En
þeir tveir, sem ekki eru nefndir, þegar hlakkað er
yfir afrekinu, voru vammlausir heiðursmenn, með
meira en 30 ára reynslu hvor í bankanum. Í banka-
stjórninni gátu þessir tveir, samkvæmt lögum
bankans, ráðið öllu sem þeir vildu. Hver banka-
stjóranna fór aðeins með þriðjungs vald. Og af
hverju voru þessir tveir heiðursmenn reknir án
nokkurrar rannsóknar? Af því að pólitískt ofstæk-
isfólk hélt að tími þess væri kominn og það gæti í
því uppnámi sem orðið var í þjóðfélaginu farið
fram með hætti sem enginn hefði getað hugsað sér
áður. Það þurfti að grípa tækifærið til að ná per-
sónulega til gamals andstæðings, stjórnmálamanns
sem hafði haldið því fólki utan stjórnarráðsins í 16
ár, að mati þess sjálfs! Atlagan að bankanum,
skrípaleikurinn við lagasetninguna og falsið og
farsinn um ráðningu Más Guðmundssonar er næsta
einstætt verk í sögu vestrænna lýðræðisríkja. En
dapurlegast er þó að ofstækismenn víluðu ekki fyr-
ir sér að fella „fagmennina“ tvo brott frá lífsstarfi
sínu er þeir leituðu persónulegra hefnda fyrir póli-
tískar ófarir í á annan áratug.
Seðlabanki á hausinn
Og svo er hin áróðurstuggan, sem óvitarnir éta
hver upp eftir öðrum, að SÍ hafi farið á „hausinn“.
Það fóru allir viðskiptabankarnir á hausinn, urðu
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Reykjavíkurbréf 07.09.12
Svo ofboðslega fínt og faglegt