Morgunblaðið - 14.11.2012, Blaðsíða 22

BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Umræða um mengun frá at-vinnustarfsemi á Grund-artanga er ein af ástæð-unum fyrir því að stjórn
Faxaflóahafna hefur ákveðið að láta
gera umhverfisúttekt á svæðinu.
Einnig kemur til að unnið er að
stækkun atvinnusvæðisins og frek-
ari uppbyggingu og stjórnendur
hafnarinnar vilja fá betri gögn til að
nota við stefnumótun um hvers kon-
ar starfsemi eigi að sækjast eftir í
framtíðinni.
Tvö stóriðjufyrirtæki eru á
Grundartanga, Norðurál og EL-
KEM Ísland, auk fjölda smærri at-
vinnufyrirtækja sem þar hafa bæst
við á síðustu árum. Stóriðjufyr-
irtækin vakta umhverfið samkvæmt
skilyrðum sem þeim eru sett í starfs-
leyfum.
Sumir nágrannar Grund-
artanga í Hvalfjarðarsveit og ekki
síður í Kjós sem er hinum megin
fjarðarins hafa lengi haldið uppi
harðri gagnrýni á starfsemina vegna
mengunar og stækkunar atvinnu-
svæðisins.
Aðeins land Faxaflóahafna
Umhverfisúttektin sem stjórn
Faxaflóahafna hefur nú ákveðið að
gera nær aðeins til lands sem er í
eigu fyrirtækisins, það er að segja
jarðanna Klafastaða og Kataness
auk hafnarsvæðisins. Hugmyndir
voru uppi um að hafa athugunina
víðtækari. Gísli Gíslason hafn-
arstjóri segir að í ljós hafi komið að
fyrirtækið hafi ekki heimildir til
slíkrar vinnu en bendir á að sveit-
arfélög og opinberar stofnanir geti
nýtt sér úttektina til áframhaldandi
vinnu, ef ástæða þyki til.
Tilgangur úttektarinnar er að
sannreyna þær umhverfismælingar
sem þegar eru gerðar á landinu og
hvort þær gefa raunsanna mynd af
því mengunarálagi sem nú er vegna
starfsemi á Grundartanga. Einnig að
skilgreina þolmörk svæðisins miðað
við núverandi og væntanlegt meng-
unarálag með frekari uppbyggingu.
Metið verður á hvaða hátt mengun-
arálagið getur takmarkað framtíð-
aruppbyggingu svæðisins og hvort
hægt sé að grípa til mótvæg-
isaðgerða.
Gísli Gíslason hafnarstjóri segir
að til sé töluvert af upplýsingum um
umhverfið á Grundartanga, meðal
annars hjá stóriðjufyrirtækjunum.
Þær þurfi að staðreyna og gera að-
gengilegri. Hann vekur athygli á því
að slíkar úttektir hafi almennt ekki
verið gerðar á atvinnusvæðum. „Ég
vona að þetta verkefni skili okkur
fram á veginn í umræðunni og verði
til að styrkja svæðið,“ segir hann.
Ætlunin er að vinna að verkefn-
inu í vetur og ljúka því í mars. Nið-
urstöðurnar verða kynntar hags-
munaaðilum og sveitarfélögum.
Þrír sérfræðingar hafa verið
skipaðir í starfshóp til að stýra verk-
efninu. Með þeim vinna fulltrúar
Faxaflóahafna, Hvalfjarðarsveitar
og Heilbrigðiseftirlits Vesturlands.
Við stækkun atvinnusvæðisins
hafa Faxaflóahafnir sóst eftir starf-
semi sem tekur minna pláss en stór-
iðjufyrirtæki og hefur sem minnst
áhrif á umhverfið. Einnig hefur verið
horft til þess að starfsemin sé hafn-
sækin og þurfi verulega orku. Fjöldi
nýrra fyrirtækja hefur komið þar
upp starfsemi eða er að byggja upp.
Starfshópnum er meðal annars
falið að meta hver hugsanleg þol-
mörk svæðisins eru með tilliti til ein-
stakra mengunarþátta og hvort
mengun sé í einhverjum tilvikum
komin að þeim mörkum. Einnig
hvort rétt sé að takmarka stækkun
núverandi starfsemi með tilliti til
áhrifa af landnotkun.
Athugun á þolmörk-
um Grundartanga
Morgunblaðið/RAX
Verksmiðja Norðurál og Elkem Íslands eru stærstu fyrirtækin á atvinnu-
svæðinu á Grundartanga. Síðustu árin hafa bæst við mörg minni fyrirtæki.
22
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 14. NÓVEMBER 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ekki virð-astNorður-
lönd eiga upp á
pallborðið hjá
Sameinuðu þjóð-
unum upp á síð-
kastið. Sjálf telja þessi
lönd sig vera fyrirmynd-
arríki hin mestu, og sú
sjálfsmynd og það sjálfs-
álit geti ekki verið al-
gjörlega úr lausu lofti
gripin.
Vinir okkar og frændur
Finnar buðu sig fram til
setu í Öryggisráði S.þ. nú í
haust og fengu ekki nægj-
anlegan stuðning. Ísland
bauð sig fram til sama sæt-
is með töluverðum látum
og kostaði álíka miklu til
þeirrar baráttu og nú þeg-
ar er búið að veita til at-
lögu gegn Stjórnarskrá
lýðveldisins, þótt sumt af
þeim kostnaði hafi verið
fært sem eins konar þró-
unaraðstoð til að plata
sjálfa sig og skattgreið-
endur, sem vinsælt er að
plata. Útkoma Íslands í
kosningunum til Örygg-
isráðsins var miklu mun
lakari en vonir og „bein-
hörð loforð“ höfðu staðið
til.
Svíþjóð hefur iðulega
talið sig vera eins konar
samvisku heimsins þegar
mannréttindi eru annars
vegar. Olof Palme fór mik-
inn í slíkum efnum og löðr-
ungaði margan leiðtogann
í fjarlægum löndum, ekki
síst Bandaríkjunum. Og
flestir eftirmenn hans hafa
verið merkisberar sama
málstaðar, þótt þeir mars-
éri ekki lengur sjálfir í
mótmælagöngunum.
Svíþjóð bauð sig fram til
setu í Mannréttindaráði
S.þ. nú nýlega, en féll í
kosningum um sæti þar.
Árið 2007 bauð Danmörk
sig fram til sætis í sama
ráði en féll einnig í kosn-
ingum til þess. Einhverjir
gætu dregið þá ályktun að
það væri þröngt mannrétt-
indanálaraugað fyrst önn-
ur eins ríki og þessi kæm-
ust ekki þar í gegn.
Nú eru vissulega fjöl-
mörg vænleg ríki með sitt
velbólstraða sæti í Mann-
réttindaráðinu. Þar má
nefna ríki svo sem Angóla,
Botsvana, Búrkína Fasó,
Kongó, Ekva-
dor, Kúveit, Ka-
sakstan, Gabon
og Venesúela og
Úganda, svo
nokkur ríki séu
nefnd. Líbía er
þar reyndar líka og var
kosið til þess verðuga
verkefnis meðan það naut
enn leiðsagnar fyrrverandi
leiðtoga landsins og hafði
þar sterka stöðu. Vera má
að landið haldi ekki stöðu
sinni í ráðinu þegar kosið
verður um sæti þess á
næsta ári eftir að gamli
leiðtogi landsins lét af
störfum og það með við-
höfn, sem ekki er víst að
hafi uppfyllt allt smáa-
letrið í verkefnaskrá
Mannréttindaráðs Samein-
uðu þjóðanna.
Í fljótu bragði séð virð-
ast fyrrnefndu norrænu
ríkin, sem féllu í barátt-
unni um sæti í Mannrétt-
indaráðinu, varla hafa mik-
ið lakari skilyrði til að
leggja mat á gæði mann-
réttinda en framantöldu
ríkin, sem fengið hafa þar
brautargengi. Þetta merka
Mannréttindaráð, sem
ekki hefur þótt rétt að
hleypa Svíþjóð og Dan-
mörku inn í, hefur þó náð
eftirtektarverðum árangri.
Þannig tókst því á sínum
tíma að fjalla um íslensk
sjávarútvegsmál þannig að
mannvitsbrekkur í mann-
réttindamálum hér á landi
fengu vart haldið vatni yfir
og töldu að þegar í stað
yrði að hlaupa til. Ekki
verður það afrek ráðsins
skilið öðru vísi en svo að
ekkert brýnna „mannrétt-
indabrot“ hafi blasað við í
aðildarlöndunum en hið ís-
lenska kvótakerfi var.
Norðurlönd áttu á sínum
tíma sjálfan framkvæmda-
stjóra Sameinuðu þjóð-
anna, fyrst Trygve Lie og
svo Dag Hammarskjöld,
Norðmann og Svía, sem
stóðu sig prýðilega í starfi.
Og margir fleiri þaðan
hafa notið þar trausts og
virðingar, þ.á m. Íslend-
ingurinn Thor Thors.
Hvernig skyldi standa á
því að framavonir Norður-
landanna á þessum slóðum
hafa brostið svo illa og svo
oft og gerst hefur að
undanförnu?
Kannski væri góð
hugmynd að kjósa
aðallega brennu-
varga í stjórn
slökkviliðsins}
Norðurlönd úr tísku?
Í
fyrstu frétt ríkissjónvarpsins sl. laug-
ardagskvöld var fjallað um prófkjör
sjálfstæðismanna í Kraganum og vak-
ið máls á fremur slælegri kosningu
flokksformannsins í fyrsta sætið. Gerð
var grein fyrir helstu niðurstöðum með hefð-
bundnum kosningatölum, enda er það skil-
merkilegasta greinargerðin í slíku tilfelli.
En þau eru ekki alveg á því hjá RÚV. Auð-
vitað þarf að fá óháðan og faglegan stjórnmála-
fræðing til að túlka tölurnar fyrir fáfróðan al-
menning. Og hver kemur þá, rjóður í kinnum í
kuldaúlpunni, skælbrosandi að vanda, annar en
snillingurinn Gunnar Helgi Kristinsson, stjórn-
málafræðingurinn faglegi og frumlegi, prófess-
or við Háskóla Íslands og trúnaðarvinur og
verktaki hjá Jóhönnu Sigurðardóttur?
Það var líka eins gott því formaður Sjálf-
stæðisflokksins hafði verið með moðreyk. Hann
hafði látið hafa eftir sér að niðurstaðan væri honum von-
brigði en ekki áfall. Var það rétt? Gunnar Helgi veltir
vöngum íbygginn og kveður síðan upp úr: Ó nei. Það er
rangt. Þetta var áfall. Og síðan kom rúsínan, kenningin
um orsök áfallsins: „Flokkurinn er með ákveðinn aftur-
sætisbílstjóra uppi á Morgunblaði sem ennþá setur mjög
mark sitt á flokkinn og gerir hverjum þeim sem ætlar að
leiða flokkinn mjög erfitt fyrir.“
Þetta er auðvitað tær snilld og á engra færi nema álits-
gjafans óvilhalla! Nú þarf annaðhvort að láta „bílstjórann“
fara af blaðinu eða hafa flokkinn leiðtoga-
lausan. Það var ekki bara formaður flokksins
sem varð fyrir smááfalli. Af einhverri furðu-
legri, faglegri tilviljun, hafa allir sem eru hallir
eru undir Sjálfstæðisflokkinn og Morgun-
blaðið orðið fyrir stóráfalli. Gunnar Helgi veit
nefnilega vel að ólíkt Fréttablaðinu sem er
eina ríkisrekna fríblaðið í heiminum, er Morg-
unblaðið rekið með hagnaði á frjálsum mark-
aði, leiðarar þess skemmtilegri en nokkru sinni
fyrr og áskrifendur orðnir miklu fleiri en þeir
voru áður en „bílstjórinn“ kom á blaðið.
Ekki þar fyrir. Gunnar Helgi blaðrar stund-
um sjálfur í aftursæti í bíl. En sá er munurinn
að hann segir bara aldrei neitt fyrr en Jóhanna
er búin að beygja. Þá er hann sammála: Þegar
Hæstiréttur ógilti kosninguna til Þjóðlaga-
þingsins sagði Jóhanna á Alþingi að best væri
bara að breyta öllu klabbinu í nefnd og láta
sem ekkert væri. Sama kvöldið kíkti Gunnar Helgi við á
skjánum hjá RÚV með sömu tillögu, og daginn eftir birtist
grein eftir Stefán Ólafsson með sömu tillögu. Verst ef
sjálfstæðismenn og Morgunblaðsmenn taka ekki mark á
þessum brosmilda öðlingi. Þeir gætu kannski sagt sem svo
að skoðanakannanir bendi ekki til þess að hann sé góður
pólitískur ráðgjafi. En það eru auðvitað engin rök. Í skoð-
anakönnunum og kosningum er fáfróður almenningur
spurður álits – ekki Gunnar Helgi.
kjartangunnar@mbl.is
Kjartan
Gunnar
Kjartansson
Pistill
Spekingurinn á spenanum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Umhverfisvaktin við Hvalfjörð
gagnrýnir að umhverfisúttektin
skuli aðeins ná til lands Faxa-
flóahafna á Grundartanga en
ekki alls svæðisins. „Að okkar
mati snýst þetta um íbúana ut-
an þynningarsvæðisins. Úttekt-
in nær ekki einu sinni til alls
þynningarsvæðisins,“ segir Þór-
arinn Jónsson formaður.
Þórarinn segir að ánægja hafi
ríkt með áform stjórnar Faxa-
flóahafna um að fá danskt ráð-
gjafarfyrirtæki til að fara yfir
alla vöktun í Hvalfirði. Því séu
það vonbrigði að málið skuli
hafa farið í þennan farveg. Seg-
ist hann hafa fengið þær skýr-
ingar að breytt hafi verið um
stefnu vegna athugasemda Um-
hverfisstofnunar.
Umhverfisvaktin hefur haldið
uppi gagnrýni á mengun frá
starfsemi á Grundartanga og
stækkun atvinnusvæðisins.
Þórarinn telur að þrýstingurinn
sé farinn að virka.
Ekki nógu
víðtæk úttekt
UMHVERFISVAKTIN